تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۸
فتق دیسک گردن عارضهای است که بر گردن شما تأثیر میگذارد. این عارضه ممکن است به دلیل وارد آمدن ضربه، آسیبدیدگیهای ناشی از بلند کردن یا به دلیل ابتلا به بیماریهای تحلیلی دیسک به وجود آید.
مهرهها؛ استخوانهایی که ستون فقرات را تشکیل دادهاند به وسیله دیسکهای اسفنجی کوچکی از هم جدا شدهاند. زمانی که این دیسکها سالم هستند مانند یک ضربهگیر برای ستون فقرات عمل کرده و انعطافپذیری آن را حفظ میکنند. زمانی که دیسک دچار آسیبدیدگی شد ممکن است بیرون زده یا دچار فتق شود. بیشتر دیسکهای بیرون زده بر قسمت پایین ستون فقرات و کمر تأثیر میگذارند اما فتق دیسک در هر قسمت دیگری از ستون فقرات مانند گردن یا ستون فقرات صدری نیز ممکن است به وجود آید.
فتق دیسکهای جزئی پس از چند هفته بهبود مییابند. درمانهای ضد التهابی روشهای مؤثری برای تسکین درد ناشی از ابتلا به فتق دیسک هستند. اگر فتق دیسک شدید باشد به خودی خود بهبود نمییابد و به عمل جراحی نیاز دارد. به این بیماری، لغزش دیسک گفته میشود که از نظر پزشکی، اصطلاح دقیقی نیست زیرا دیسکها در یک وضعیت، ثابت هستند و واقعاً نمیتوانند بلغزند.
انواع درد ناشی از دیسک گردن
فتق دیسک زمانی اتفاق میافتد که بافت همبندی که دیسک را در فضای بین مهرهها نگه میدارد پاره شود، از جای خود خارج شده و مواد ژلهای درون آن باعث تحریک نخاع یا یک عصب گردنی خاص در ستون فقرات شود. این باعث بروز درد گردن و دردی که در طول عصب تحت فشار کشیده میشود، میگردد.
دو نوع درد در زمان ابتلا به فتق دیسک گردن ایجاد میشود:
- درد محوری. این دردی است که در گردن احساس میشود و به دلیل تحریک عصبهای نزدیک مهره ایجاد میشود. آن چیزی که آسیب میبیند، فضای دیسک است.
- درد رادیکولار. این درد ناشی از فتق دیسک نیست بلکه به دلیل نشت مواد دیسک و وارد آمدن فشار بر عصبهای ستون فقرات بوده و باعث بروز دردی میشود که از گردن شروع شده و در طول عصبی که تحت فشار است کشیده میشود و معمولاً در دست یا بازو احساس میشود.
علائم دیسک گردن
علائم فتق دیسک متفاوت بوده و به محل فتق و بافت نرم درگیر بستگی دارد. ممکن است شما کمی احساس درد داشته باشید یا اگر فقط دیسک آسیب دیده باشد، اصلاً دردی احساس نکنید. علائمی که مستقیماً به خود دیسک مربوط است فقط در همان ناحیه مهرهها احساس میشوند. علائم ممکن است با فشار وارده بر عصب ستون فقرات گردنی نیز مرتبط باشند. برخی از علائم آسیبدیدگی یا فتق دیسک گردنی عبارتند از:
- درد بازو. ممکن است یک درد مستمر باشد اما غالباً دردی تیز و ضربان دارد است که از گردن به سمت یکی از بازوها کشیده میشود.
- درد در ناحیه شانه
- بیحسی یا احساس گزگز در قسمتی که عصب مربوط به آن تحت فشار است.
- ضعف. این عارضه به مرور زمان اتفاق میافتد زیرا عضلات مرتبط با آن عصب، آرتروفیک شده و قدرت خود را از دست میدهند. شما ممکن است برای بلند کردن اجسام مشکل پیدا کنید.
- درد در گردن در حالت استراحت یا در هنگام حرکت دادن گردن. اگر دیسک تحلیل رفته باشد ممکن است درد با صدای تقتق در قسمتی که دچار آسیبدیدگی شده است همراه باشد.
- برخی افراد مبتلا به فتق دیسک ممکن است علامتی نداشته باشند. ممکن است درد شما تا چند هفته یا حتی چند ماه پس از آسیبدیدگی و تا زمانی که محتویات دیسک بیرون نزند و التهاب ایجاد شده بر عصب شما تأثیر نگذارد به تأخیر بیفتد.
اگر شما از فتق شدید دیسک رنج میبرید ممکن است دچار درد شدید و طاقتفرسایی در ناحیه گردن یا پایین کمر داشته باشید که تا اندام تحتانی شما کشیده میشود. اگر مواد دیسک به ریشه عصب فشار وارد نمایند یا آن را تحریک نمایند این اتفاق میافتد.
علائم دیگر فتق دیسک عبارتند از تغییرات حسی – بیحسی، احساس گزگز، ضعف عضلانی، فلج، احساس خارش و مورمور شدن یا سوزش و رفلاکس. برخلاف درد ضربان دارد ناشی از اسپاسمهای عضلانی، درد ناشی از فتق دیسک معمولاً حداقل در قسمتی از بدن که تحت تأثیر آن است مستمر میباشد.
به دلیل گستردگی علائم، معمولاً فتق دیسک بلافاصله تشخیص داده نمیشود. اگر شما درد مبهمی در ران، زانو یا پاهای خود داشته باشید ممکن است پزشک برای تشخیص علت از شما بخواهد که آزمایش بدهید. همیشه فتق دیسک، اولین موردی نیست که مورد بررسی قرار میگیرد.
معمولاً، شما علائم را فقط در یک طرف از بدن خود احساس میکنید. اگر فتق، شدید باشد ممکن است باعث فشردگی نخاع یا گروههای عصبی در ستون فقرات کمری شما که به آنها کودا ایکوئینا گفته میشود گردد. این بیماری خطرناک بر هر دو طرف بدن تأثیر میگذارد و باعث آسیبدیدگیهای دائمی یا حتی فلج میشود. آسیبدیدگی عصب ممکن است باعث از دست دادن کنترل مثانه و روده همچنین بروز اختلالات جنسی شود. اگر شما این علائم را دارید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
علائم دیسک گردن را چه زمانی جدی بگیریم؟
آسیبدیدگیهای دیسک گردن مشکلات موقتی نیستند که پس از گذشت چند روز یا چند هفته برطرف شوند. حتی با انجام بهترین اقدامات درمانی، عوارض فتق دیسک گردن شامل گردن درد مستمر میشود که میتواند در خواب، حرکات گردن یا حتی ثابت نگه داشتن گردن، مانند حالت گردن در هنگام تایپ کردن پشت کامپیوتر، اختلال ایجاد نماید. درد گردن، تیز بوده و با اسپاسم عضلات گردن همراه است.
یکی دیگر از عوارض آن، مصرف داروهای مخدر است. اگر پزشک، درد مزمن شما را با استفاده از داروهای مخدر تحت درمان قرار دهد ممکن است شما به این داروها اعتیاد پیدا کنید و آنها را حتی در زمانی که درد خیلی شدید نیست نیز استفاده نمایید. ممکن است شما در مورد درد خود تمارض کنید تا داروی بیشتری مصرف کنید و این ممکن است برای شما مشکلاتی در منزل و محل کار ایجاد کند.
ریشه عصب گردنی ممکن است به طور مزمن دردناک شود به طوری که با هر حرکت، گردن دچار درد شدید میشود که تا بازوها کشیده شده و در انجام فعالیتهای روزمره شما اختلال ایجاد میکند.
این درد ممکن است بسیار شدید باشد و میتواند عواملی که احتمال ابتلا به فتق دیسک گردن را افزایش میدهند را ایجاد کند.
علت فتق دیسک گردن
- فرسودگی و پارگی: ممکن است شما به دلیل پارگی و فرسودگیهای ساده دچار دیسک شوید. با افزایش سن، دیسکها شما خشک شده و انعطافپذیری خود را از دست میدهند.
- آسیبدیدگی ستون فقرات: یک تصادف یا یک آسیبدیدگی فیزیکی ممکن است باعث شود که مواد ژلهای داخل دیسک از طریق پارگیها و ترکخوردگیهای لابه خارجی آن به بیرون نشت کنند. این نوع آسیبدیدگیها ممکن است باعث بیرونزدگی دیسک، باز شدن یا شکسته شدن قطعات آن شود.
- بلند کردن اجسام به روشهای اشتباه: بیشتر آسیبدیدگیهای دیسک معمولاً در هنگام انجام وظایف شغلی که نیاز به بلند کردن اجسام دارند ایجاد میشوند. اگر شما جسمی را در حالی که از کمر خم شدهاید بلند کنید به جای این که آن را با پاها و کمر صاف بلند کنید ممکن است دچار آسیبدیدگیهای ضربهای در دیسکهای کمر شوید. کمر درد خفیف و مزمن نشاندهنده فرسودگی و پارگی است که میتواند شما را مستعد فتق دیسک کمر در هنگام انجام کارهای بسیار معمولی مانند خم شدن و بلند کردن یک مداد کند.
- خم شدن رو به جلو: زمانی که شما نشستهاید یا به سمت جلو خم شدهاید، به شکم خود فشار وارد کرده و کمر خود را تحت کشش قرار میدهید. به مرور زمان، غشای خلفی دیسکها شما کشیده شده و نازک میشوند و محتویات ژلهای داخل نوکلئوس به آنها فشار میآورد. اگر دیسک شما دچار فتق شود، نوکلئوس از غشا شکسته شده و به کانال نخاع نشت میکند و به عصبهای ستون فقرات فشار وارد کرده و باعث بروز درد شدید و ناتوانکننده و بروز علائم دیگر میشود.
چه کسانی بیشتر علائم دیسک گردن را دارند؟
سن یک عامل مهم تأثیرگذار در فتق دیسک کمر است. به دلیل فرسایش و پارگیهای روزانه در گردن و از آنجا که دیسک به مرور زمان خشک میشود، دیسک افراد سالمند بیشتر مستعد شکستگی شده و با تحریک کمی ممکن است دچار فتق و بیرونزدگی شود.
افرادی که رفتارهای پرخطر دراند مثلاً خیلی تند و بیپروا رانندگی میکنند، بیش از سایر افراد در معرض آسیبدیدگی ستون فقرات گردنی نظیر فتق دیسک گردن هستند. افرادی که در هنگام رانندگی از کمربند استفاده نمیکنند نیز بیش از سایرین در معرض خطر هستند.
افرادی که ورزشهای خشن مانند هاکی یا فوتبال انجام میدهند یا افرادی که غواصی عمیق انجام میدهند ممکن است دچار آسیبدیدگی دیسکهای گردن شوند. افرادی که در معرض زمین خوردن قرار دارند نیز به سادگی در هنگام زمین خوردن یا فرود آمدن ممکن است دچار فتق دیسک گردن شوند.
تشخیص فتق دیسک
پزشک بر اساس سوابق پزشک، بررسی علائم و انجام معاینات بالینی ابتلا به فتق دیسک را تشخیص میدهد. برای یافتن علت بروز علائم و رد احتمال ابتلا به بیماریهای دیگر نظیر اسپوندیلولیستز، بیماری تحلیل دیسک، تومورها، متازتاز و ضایعات فضاگیر مغزی ممکن است از شما خواسته شود که آزمایش دهید. این آزمایشها همچنین به پزشک در ارزیابی میزان موفقیت اقدامات درمانی انجام شده برای فتق دیسک نیز کمک میکنند.
آزمایشهای تصویری نیز به پزشک در تشخیص کمک میکنند. برخی از این آزمایشهای تصویری عبارتند از:
- عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس: با این که تکنولوژی قدیمی عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس در نشان دادن بافتهای نرم مانند دیسکها، عضلات و عصبها محدودیت دارد اما برای تأیید یا رد احتمال وجود برخی عوارض مانند تومورها، عفونتها و شکستگیها به کار برده میشود. عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس یک روش نسبتاً گران برای تأیید احتمال ابتلا به فتق دیسک است. زمانی که این احتمالات رد شد، پزشک از روشهای دیگر برای تأیید نهایی تشخیص استفاده خواهد کرد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری: در سی تی اسکن یا کت اسکن، شکل، اندازه کانال نخاع، محتویات آن و ساختار اطراف آن شامل بافتهای نرم را نشان داده میشود. تأیید بصری فتق دیسک با کمک سی تی اسکن دشوار است.
- میلوگرام: این آزماش با استفاده از عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس از کانال نخاع پس از تزریق رنگ کنتراست انجام میشود و ساختارهایی نظیر دیسکهای بیرون زده، تومورها یا خارهای استخوانی که باعث وارد آمدن فشار بر نخاع یا عصبها شدهاند را نشان میدهد. از آنجا که در این آزمایش یک ماده خارجی در نزدیکی ستون فقرات تزریق میشود، بیشتر پزشکان استفاده از اسکن ام آر آی را ترجیح میدهند اما میلوگرام هنوز برای بررسی ضایعات فضاگیر مغزی به خصوص زمانی که همراه با سی تی اسکن انجام شود بسیار عالی است.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): درام آر آی، با استفاده از مگنتهای قوی و تکنولوژی کامپیوتری، تصاویر سهبعدی از ساختارهای بدن گرفته میشود. در این تصاویر، نخاع، ریشههای عصب و نواحی اطراف مشخص میشود. درام آر آی، بافتهای نرم مانند تومورها و دیسکهایی که بزرگ شدهاند یا تحلیل رفتهاند بهتر از سی تی اسکن مشخص میشود. غالباً تصاویر گرفته شده به روش ام آر آی، شواهد قطعی برای تشخیص ابتلا به فتق دیسک را ارائه میکنند. تصاویر موزون T1 نیز مواد بیرون زده از دیسک که وارد کانال ستون فقرات شدهاند را با وضوح بیشتری نشان میدهد.
- الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی: الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی، پالسهای الکتریکی ریشههای عصب، عصبهای محیطی و بافتهای عضلانی را اندازهگیری میکند. در الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی، آسیبدیدگیهای مستمر عصب، فشردگیهای دیگر عصبها نشان داده میشود یا بهبودی عصبها از آسیبدیدگیهای قبلی مشخص میشوند. الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی معمولاً برای تعیین علت اختلالات عصبها بدون این که به ستون فقرات آسیبی وارد شود به کار برده میشود.
درمان دیسک گردن
بیشتر فتق دیسکهای گردنی پس از ۶ هفته خود به خود بهبودی میابند و نیازی به عمل جراحی ندارند. اقدامات اولیه درمانی برای فتق دیسک معمولاً شامل مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی میشود. پزشکان از روشهای محافظهکارانه برای کاهش درد کمر استفاده میکنند.
در برخی موارد، کورتیزون در نزدیکی ستون فقرات شما و در محلی که به نظر میرسد منشأ درد است تزریق میشود، به این روش درمانی، تزریق استروئید اپیدورال گفته میشود. این تزریقها ممکن است باعث بهبود درد شده و فتق دیسک نیز ۲ تا ۶ هفته پس از تزریق از بین میرود. روشهای کمکی مانند توانبخشی، فیزیوتراپی، مصرف داروهای صد افسردگی و به خصوص برنامههای تمرینی، اقدامات مفیدی برای کاهش التهاب هستند.
از آنجا که التهاب به مرور زمان از بین میرود، حدود نیمی از افراد مبتلا به فتق دیسک پس از یک ماه بهبود مییابند. بیشتر افراد پس از شش ماه بهبود مییابند. فقط ۱۰ درصد از افراد که علائم شدید دارند باید تحت عمل جراحی قرار گیرند.
زمانی که فتق دیسک خود به خود بهبود یافت، بدن مواد ژلهای را تجزیه و جذب میکند که به این فرایند بازجذب گفته میشود. به همین دلیل، پزشکان معمولاً قبل از این که عملهای جراحی را برای درمان فتق دیسک کمر مورد توجه قرار دهند از روشهای غیر جراحی استفاده میکنند.
روشهای غیر جراحی برای درمان فتق دیسک
روشهای غیر جراحی برای درمان فتق دیسک به شما کمک میکنند تا به فعالیتهای روزمره خود بازگردید. برخی از این روشها عبارتند از:
فیزیوتراپی
اگر پزشک شما، انجام اقدامات فیزیوتراپی را به شما توصیه کرد، آنگاه متخصص فیزیوتراپی برنامهای درمانی با ابزارهای فیزیکی و مکانیکی مانند تمرینات ورزشی یا گرما درمانی را به شما ارائه میکنند و به شما ورزشهایی که میتوانید در منزل برای تقویت عضلات انجام دهید را آموزش میدهد. فیزیوتراپی برای کاهش اسپاسم در عضلات گردن و کاهش درد ناشی از فتق دیسک انجام میشود. با انجام این اقدامات، گردن درد شما بهبود مییابد، قادر خواهید بود ورزشهای گردن را، حداقل تا حدودی انجام دهید. در فیزیوتراپی، احتمالاً از روشهای زیر استفاده میشود:
- یخ، به خصوص در مراحل اولیه بیماری
- گرما برای شل کردن عضلات
- ترکشن برای کاهش فشار وارده بر عصبهای ستون فقرات
- اولتراسوند برای گرمای تسکیندهنده
- تحریک الکتریکی
- استفاده از گردن بندهای طبی برای مدتی کوتاه
استراحت
پزشک ممکن است به شما توصیه نماید که برای مدتی کوتاه استراحت کنید یا فعالیتهای خود را کاهش داده و سپس به تدریج دوباره شروع کنید.
داروهای مسکن
بیماران باید برای تسکین حداکثری درد از داروهای ضد التهابی استفاده نمایند. مطالعات نشان داده است که فتق دیسک به مرور زمان جمع میشود.
برخی داروهای رایج که برای کاهش علائم آسیبدیدگیهای ناشی از فتق دیسک گردنی مصرف میشوند عبارتند از:
- داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک. در صورتی که درد خفیف باشد از این داروها استفاده میشود. برخی از این داروها عبارتند از تایلنول (استامینوفن) که درد را مستقیماً کاهش میدهد، موترین یا آدویل (ایبوپروفن) که ضد التهاب است و داروهای مسکن یا آلیو (ناپروکسن) که ضد التهاب هستند.
- مسکنهای مخدر. اگر داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مؤثر واقع نشدند، مصرف این داروها مفید خواهد بود. داروهایی نظیر ویکودین، آکسیکوتین و پروکوست داروهای مسکن قوی هستند. در حالی که اثر این داروها عالی است اما نباید آنها را به مدت طولانی مصرف کنید زیرا احتمال اعتیاد به آنها وجود دارد.
- مسکن عصب. این دسته از داروها مستقیماً باعث کاهش درد در عصب میشوند. برخی از این داروها عبارتند از نوروتین (پاباپنتین)، لیزیکا (پریگابالین)، سیمبالتا (دولوکسیتن)، آمی تریپ تیلین و اولترام (ترامادول). این داروها اعتیادآور نیستند و به همین دلیل برای درمان فتق دیسک کمر به کار برده میشوند.
- شل کنندههای عضلات. این داروها عبارتند از والیوم (دیازپام) یا فلکریل (سیکلوبنزاپارین) که به کاهش علائم اسپاسم کمک میکنند. عوارض جانبی این داروها عبارتند از سرگیجه و آرام بخشی که استفاده از آنها را محدود میکند.
- تزریق کورتیزون. این روش برای کاهش التهاب در دیسک و عصب آسیب دیده به کار برده میشود. برای تعیین درست محل تزریق و انجام تزریق در نزدیکی منشأ درد از عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس کمک گرفته میشود. نتایج حاصل از تزریق تا ۳ ماه باقی خواهد ماند.
تمرینات ورزشی
اگر انجام اقدامات درمانی اولیه و محافظهکارانه به شما توصیه شد، باید برنامههای تمرینی تجویزی را به منظور کاهش درد انجام دهید و باید از قرار دادن گردن در وضعیتهای دردناک خودداری کنید. فعال بمانید و مطابق با توصیههای پزشک یا متخصص فیزیوتراپی ورزش کنید تا بتوانید به فعالیتهای روزمره و عادی خود بازگردید.
عمل جراحی فتق دیسک
عمل جراحی فتق دیسک معمولاً به عنوان آخرین راه حل مورد توجه قرار میگیرد. فقط حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به فتق دیسک در نهایت تحت عمل جراحی قرار میگیرند. این عمل فقط برای درمان افرادی مؤثر است که دچار آسیبدیدگیهای عصبی شده و بیحسی و ضعف آنها شدت یافته است.
رایجترین و مؤثرترین روش برای انجام عمل جراحی دیسک، دیسککتومی است که در آن جراح ستون فقرات، مواد دیسک را از طریق ایجاد یک شکاف برمیدارد. دیسککتومی باعث رفع علائمی نظیر درد و بیحسی در پاها میشود اما درد را تسکین نمیدهد بنابراین انجام آن برای همه افراد توصیه نمیشود.
تکنولوژیهای جدید مانند اندوسکوپیک یا عملهای کم تهاجمی به جراح این امکان را میدهد که عمل را در یک روز انجام دهد بنابراین شما پس از انجام عمل بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان ترخیص شده و به منزل بازخواهید گشت. پزشک یک برنامه توانبخشی شامل فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی را به شما توصیه میکند. شما غالباً مدت کوتاهی پس از انجام عمل جراحی میتوانید سر کار خود بازگشته و به فعالیتهای روزمره خود بپردازید.`
