تاریخ ۴ آذر ۱۴۰۲
دیسک گردنزمانی رخ می‌دهد که دیواره‌های خارجی دیسک بین مهره‌ای (فیبروز آنولوس) دچار پارگی شده باشد. سایر اصطلاحات رایجی که به جای دیسک گردن از آنها نام برده می‌شود “پارگی دیسک”، “دیسک پرولاپس ” یا “لغزش دیسک” می‌شود. زمانی که حلقه‌های آنولار (حلقوی) بیرونی پاره می‌شوند مرکز ژل مانندی بنام هسته پالپوس به بیرون تراوش پیدا می‌کند و به ساختارهای مجاور از جمله عصب‌های نخاعی فشار وارد می‌کند. معمولا فتق دیسک گردن در دیواره جانبی خلفی که در آنجا فیبروز آنولوس نازکتر است بیشتر رخ می‌دهد. با مراجعه به فیزیوتراپیست، وی می‌تواند در تنظیم یک برنامه ورزشی متناسب با وضعیتتان و همچنین در انجام فعالیتهای مورد علاقتان به شما کمک کند.
علت دیسک گردن
فتق دیسک گردن ممکن است بر اثر موارد زیر ایجاد شود:
- دژنراسیون یا فرسودگی طبیعی ناشی از بالا رفتن سن که منجر به از بین رفتن دیواره‌های دیسک می‌شود.
- خم شدن‌های زیاد و حرکات چرخشی به ویژه اگر هر دو با هم انجام شوند. این حرکات بیشترین استرس و تنش را به حلقه‌های فیبروزی بیرونی وارد می‌کنند.
- دیسک‌ها در حالت نشسته یا خم شدن بیشتر مستعد آسیب‌دیدگی هستند زیرا فشار قدامی موجود بر روی دیسک باعث تخلیه محتویات آن شده و آنها را به سمت پشت دیسک و دیواره‌های ضعیف و اعصاب نخاعی هدایت می‌کند.
- سقوط ناگهانی از ارتفاع یا تروما نیز می‌تواند منجر به فتق دیسک شود.
- صدمات ناشی از فشار تکراری مانند انجام فعالیتهای مربوط به سر و بلند کردن اشیاء سنگین.
- عوامل ژنتیکی و قرار گرفتن بدن در وضعیت نامناسب نیز می‌تواند در ایجاد فشار بر روی دیسک، دژنراسیون و نهایتا فتق دیسک نقش داشته باشد.
علائم دیسک گردن
علائم دیسک گردن به محل وجود فتق دیسک و ساختارهای تحت تأثیر آن بستگی دارد. این آسیب دیدگی می‌تواند منجر به علائمی در قسمت پشت سر، گردن، بازو، تیغه شانه و حتی دستها شود. اگر دیسک تنها ساختاری است که درگیر شده است، ممکن است علائم مرتبط با آن خفیف باشد یا حتی هیچگونه علائمی همراه نداشته باشد. برخی از علائم معمول دیسک گردن شامل موارد زیر هستند:
- اگر دیسک بر روی ریشه عصب فشار وارد کند در این صورت در قسمت گردن یا رادیکولار تا قسمت بازوها و کف دستان فرد احساس درد می‌کند.
- اگر چنانچه عصب نیز درگیر شده باشد در این صورت فرد تغییراتی مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن را احساس می‌کند.
- اگر دیسک بر روی قسمت حرکتی عصب تاثیر بگذارد در این صورت می‌توان شاهد ضعف، آتروفی عضلانی یا ضعف در قسمت بازوها یا دستان بود. حتی در موارد شدید ممکن است فرد فلج شود.
- کاهش رفلکس‌ها در اندام‌های فوقانی
- در واکنش به آسیب‌دیدگی، فرد دچار اسپاسم عضلانی و تغییر در وضعیت جسمانی می‌شود.
- عدم توانایی حرکت دادن سر و گردن
- نشستن به مدت طولانی نیز ممکن است باعث درد گردن و بازو شود.
- اگر دیسک به ساختاری با بافت نرم و حساس فشار نیاورد، ممکن است بیمار مبتلا به دیسک گردن هیچگونه علائمی نداشته باشد.
تشخیص دیسک گردن
علاوه بر انجام یک معاینه جسمانی کامل که توسط پزشک انجام می‌شود گاهی ممکن است برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر انجام آزمایشات زیر تجویز شود:
- عکسبرداری از گردن برای تعیین اینکه آیا مفصل دچار دژنراسیون، شکستگی، ناهنجاری استخوانی، آرتروز، تومور یا عفونت شده است یا نه.
- ام آر آی (MRI) برای تعیین و درگیری بافت نرم شامل مشاهده‌ی وضعیت دیسک‌ها ، نخاع و ریشه‌های عصبی.
- سی تی اسکن که می‌تواند نمای مقطعی از ساختار ستون فقرات را نشان دهد.
- EMG که برای تعیین درگیر بودن عصب در این قضیه و یا آسیب عصبی استفاده می‌شود.
درمان دیسک گردن با ورزش
یک فیزیوتراپی مجرب می‌تواند در طراحی یک برنامه مناسب برای کاهش درد مزمن ناشی از دیسک گردن به شما کمک کند. درد مزمن به دردی گفته می‌شود که بیش از چند هفته طول می‌کشد. با داشتن یک برنامه فیزیوتراپی متناسب با نیازهای خود می‌توانید با اطمینان بیشتری قدرت و انعطاف پذیری خود را به دست آورید و همچنین با این کار احتمال ابتلا به آسیب‌های بعدی در گردن را کاهش می‌دهید.
در صورتی که با مشکل دیسک گردن روبرو هستید و به دنبال درمان آن می‌باشید، می‌توانید با مراجعه به فیزیوتراپیست، یک برنامه تمرینات اصلاحی را درخواست کنید. پنج تمرین زیر می‌توانند شما را در مسیر بهبودی قرار دهند. با این حال، بهتر است به یاد داشته باشید که برای بهترین نتایج ممکن، تمرینات زیر را به همراه فیزیوتراپیست انجام دهید. در صورتی که این تمرینات به تسکین درد گردن شما کمک نکردند یا باعث ایجاد درد ناگهانی و شدید در منطقه شانهها و بازوها شد، بهتر است در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.
چرخش شانه و سر
قبل از شروع هرگونه حرکت ورزشی می‌توانید از این حرکات برای گرم کردن بدن خود استفاده کنید. برای رول یا چرخاندن شانه، دستان خود را در طرفین خود شل کنید و سر خود را به صورت عمود و صاف بگیرید. اکنون به آرامی شانهها را بلند کرده و بچرخانید. در بین هر بار چرخاندن شانهها بصورت مختصر استراحت کنید. شانهها را ده بار به سمت جلو و ده بار به سمت عقب بچرخانید.
قبل از اینکه چرخش سر را شروع کنید ابتدا حرکات کششی مربوط به گردن را انجام دهید. به هنگام انجام این حرکت از شل بودن تیغه‌های شانه و این که سرتان به سمت جلو خم نشده است اطمینان حاصل کنید. در این حالت بایستی سر بصورت کاملا صاف و قائم باشد. برای شروع ابتدا به آرامی چانه خود را به سمت قفسه سینه بکشید و چندین نفس عمیق بکشید (اگر نمی‌توانید چانه را تو فرو ببرید و یا این کار باعث افزایش درد گردن می‌شود بلافاصله حرکت را متوقف کرده و با پزشک خود تماس بگیرید). در مرحله بعد، سر خود را بلند کرده و گوش چپ خود را به سمت شانه سمت چپ ببرید و تا چند ثانیه در این حالت نگه دارید. همین حرکت را در مورد گوش راست تکرار کنید و سپس در یک حرکت کششی مشابه این بار سر خود را به سمت عقب خم کنید.
بعد از کشش گردن، این بار می‌توانید به آرامی سر خود را در جهات مختلف بچرخانید. می‌توانید سر خود را به سمت جلو و یا عقب و یا طرفین خم کنید. هر کدام از این چرخش‌های سر را ۵ بار تکرار کنید. از چرخاندن کامل سر خودداری کنید زیرا این کار می‌توانید باعث تشدید درد گردن شود.
کشش سر در حالت نشسته
این حرکت در ظاهر بسیار ساده است و حتی می‌توان آن را در سر کار و پشت میز انجام داد. برای انجام حرکت اصلاحی کشش سر در حالت نشسته ابتدا بر روی یک صندلی صاف بنشینید و پاهای خود را بر روی کف زمین قرار دهید. دست راست خود را در امتداد بدن صاف به سمت پایین بکشید و دست چپ خود را در بالای سر بگذارید. سر خود را به سمت چپ خم کنید و به آرامی با دست به آن فشار بیاورید تا اندکی شدت کشش بیشتر شود. به مدت ۵ ثانیه سر خود را در این حالت نگه دارید و سپس همین کار را در مورد سمت راست تکرار کنید. با این حرکت در قسمت عضلات لواتور کتف که در طرفین گردن هستند احساس کشش خواهید کرد.
شنای روی دیوار
تفاوت این حرکات با شنای معمولی در این است که این تمرین می‌تواند با فشاری نسبتا کمتر نسبت به شنای معمولی به تقویت عضلات شانه و حمایت از عضلات گردن شما کمک کند. برای شروع روبروی یک دیوار بایستید بطوری که به اندازه دو تا سه قدم از دیوار فاصله داشته باشید. پاها را به اندازه عرض شانهها از هم باز کنید. دستها را روی دیوار بگذارید. بخاطر داشته باشید که در این حالت سطح دستها با سطح شانهها یکسان باشد. برای شروع حرکت ابتدا دستها را صاف کنید و سپس به آرامی آرنج‌های خود را خم کنید طوری که قفسه سینه به دیوار نزدیک شود. این حرکت را در یک یا دو ست ۱۰ تایی تکرار کنید.
ورزشهای آبی
در حالی که انجام ورزش های پربرخورد برای گردن سخت و دشوار است اما ورزشهای کم برخوردی مانند شنا، پیاده‌روی یا دوچرخه سواری زمین گستر می‌توانند در جلوگیری از فشار و کشیدگی کردن موثر باشند. اگر چنانچه گردن درد دارید، بسیاری از فیزیوتراپیست‌ها به شما توصیه می‌کنند که برای افزایش جریان خون به گردن از ورزشهای هوازی مانند شنا استفاده کنید.
می‌توانید در حالی که در آب هستید حرکات کششی و انعطاف‌پذیری گردن مانند تمرین “ساعت” را انجام دهید. موارد زیر را با هر دو طرف تکرار گردن کنید:
- در حالت شیرجه قرار بگیرید و هر دو بازوی خود را در ارتفاع شانه بگیرید. در حالی که دست و پای راست خود را به شکل عقربه‌های ساعت در ساعت ۱۲ صاف کرده‌اید، دست چپ خود را به همراه بدن و سر به حالتی که عقربه‌ها در ساعت ۶ هستند برگردانید. این حرکت را پنج بار تکرار کنید.
- دست چپ را به حالت عقربه‌های در ساعت ۶ بگیرید و سر خود را عقربه ساعت ۹ قرار بدهید. این حرکت را ۵ بار تکرار کنید.
- در ۵ ست، سر خود را در حالت عقربه ساعت روی عدد ۱۲ بگیرید و بازو را روی عقربه ساعت ۶ نگه دارید.
حرکت پارو بصورت دمر
این تمرین برای تقویت عضلاتی که تیغه‌های شانه را به سمت هم می‌کشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این حرکت می‌توانید بر روی یک تخت و سطحی مشابه به شکم بخوابید. در این حالت طوری زاویه بدن طوری باشد که صورتتان در گوشه باشد و بتوانید بازوهای خود را از طرفین آویزان کنید. به سمت بالا پارو بزنید. آرنج‌ها را خم کرده و بدون تکان دادن سر، تیغه‌های شانه را به هم فشار دهید. این حرکت را ۲۰ بار در یک ست و یا دو ست تکرار کنید. اگر چنانچه که این حرکت خیلی آسان است می‌توانید برای کشش بیشتر از وزنه نیز استفاده کنید.
ورزشهای مضر دیسک گردن کدامند؟
ضمن افزودن این تمرینات به روال روزمره خود باید در عین حال مراقب باشید که از انجام ورزشهای مضر که مانع از روند بهبودی می‌شود خودداری کنید. حرکات ورزشی همچون دراز نشست یا کرانچ را انجام ندهید زیرا این حرکات به مهره‌های گردن فشار می‌آورن. در وزنه‌برداری، پرس نظامی و زیر بغل سیم کش به مهره‌های گردن فشار می‌آورند و باید از انجام این حرکات دوری کرد.
ورزش تنها راه درمان دیسک گردن است؟
درمان دیسک و یا آسیب‌دیدگی گردن به شدت آن بستگی دارد. در مواردی که دیسک و یا آسیب‌دیدگی خفیف باشد تنها می‌توان با استراحت، گذاشتن یخ و مصرف دارو شدت آن را کاهش داد. در صورتی که علی‌رغم رعایت این نکات باز هم درد گردن ادامه داشت پزشک شما برای تعیین علت احتمالی علائم، ساختارهای درگیر، شدت بیماری و بهترین دوره درمانی یک ارزیابی دقیق از وضعیت گردن فرد انجام خواهد داد.
- استراحت: از انجام فعالیت‌هایی مانند پریدن، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها، زانو زدن، چمباتمه زدن و غیره که باعث ایجاد درد می‌شود خودداری کنید.
- از داروهای ضد التهاب و داروهای مسکن مصرف کنید.
- برای کاهش درد و اسپاسم عضلات ناشی از دیسک گردن بر روی گردن و ستون فقرات گردن یخ بمالید. این کار را خیلی زود و با فاصله‌ی زمانی هر ۲۰ دقیقه یک بار انجام دهید. بخاطر داشته باشید که یخ بصورت مستقیم با پوست گردن تماس نداشته باشد.
- طرز صحیح نگه داشتن گردن را یاد بگیرید.
- گاهی برای کاهش فشار روی دیسک، عضلات و ستون فقرات گردن استفاده از بریس یا ابزارهای کمکی دیگر ضروری است.
فیزیوتراپی
پس از کاهش درد، برای جلوگیری از بروز مجدد آسیب به بیماران توصیه می‌شود که از فیزیوتراپی استفاده کنند تا یک سری تمرینات اصلاحی، کشش و نحوه‌ی تثبیت وضع گردن را آموزش ببینند. به منظور پیشگیری از بروز مجدد علائم دیسک گردن بایستی بازگشت به فعالیتهای رومزه به صورت تدریجی اتفاق بیفتد.
یک متخصص فیزیوتراپی برای کمک به روند بهبودی و کاهش درد یک برنامه‌ی درمانی متناسب با وضعیت شما برایتان تنظیم می‌کند تا بتوانید رفته رفته به سراغ فعالیت‌ها و سبک زندگی خود برگردید. عموما به کمک یک فیزیوتراپیست می‌توانید پس از گذشت دو الی هشت هفته بهبودی خود را بدست آورید.
توسط متخصص فیزیوتراپی، یک سری درمان‌های خاص برای شما انتخاب خواهد شد تا با کاهش درد، بتوانید دامنه حرکت خود را بهبود بخشید. در ابتدا، شاید به همراه فیزیوتراپیست ورزشهای منفعل انجام دهید، اما به تدریج قادر خواهید بود تا به تنهایی ورزشهای فعال را انجام دهید. تمرینات و حرکات کششی را می‌توانید به صورت خودگردان و در خانه نیز انجام دهید.
علاوه بر این، روشهای درمانی دیگری برای درمان دیسک گردن وجود دارد که شامل استفاده از گرما و سرما درمانی، ماساژ، تحریک الکتریکی، سونوگرافی و بسیج بافت نرم می‌شود.
فیزیوتراپیست‌ها برای خلاص شدن از شر درد لغزش دیسک گردن به یک یا چند روش زیر متوسل می‌شوند:
- کشش یا تراکشن
- شاک ویو تراپی
- مانیپولاسیون (درمان دستی)
- آب درمانی
- تمرینات برداشتن وزنه
- درمان با دستکاری مهره‌ای (SMT)
- سونوگرافی
- تکنیک‌های بسیج مفاصل
- ارگونومی
- نورودینامیک
- نوار چسب کینزیولوژی
- فعالیتهای هوازی کم برخورد مانند پیاده‌روی، دوی آرام، شنا و دوچرخه سواری
- طب سوزنی
- یوگا
- تمرینات کششی مانند سوپرمن و مک کنزی
- برنامه‌های بدنسازی
- تکنیک های خودمدیریتی
- تکنیک آزاد سازی میوفاسیال
- تمرینات استقامتی
- روشهای الکتروتراپی مانند TENS، IFT و لیزر درمانی
- تمرینات تعادل
- لیزر درمانی کم توان
درمان دیسک گردن با مصرف دارو
در برخی از شرایط ممکن است که پزشک برای کاهش درد، التهاب و اسپاسم عضلانی ناشی از آسیب‌های دیسک گردن چندین دارو را بصورت جداگانه و یا ترکیبی برای شما تجویز کند. برخی از داروهایی که معمولا در این شرایط تجویز می‌شوند عبارتند از:
- در صورتی که درد گردن خفیف تا متوسط باشد وی می‌تواند از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کند.
- در صورتی که مصرف مسکن‌های بدون نسخه تاثیری در کاهش درد گردن نداشت ممکن است این بار پزشک مسکن‌های قویتری برای بیمار تجویز کند.
- برای کاهش التهاب ناشی از آسیب حاد مصرف داروهای ضد التهاب یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی تجویز می‌شود.
- برای کاهش اسپاسم حاد عضلات معمولا داروهای شل‌کننده‌ی عضلات تجویز می‌شود.
- تجویز داروهای مسکن درد عصب که مخصوص درد ناشی از آسیب عصبی ساخته شده‌اند.
- گاهی ممکن است که تزریقاتی مانند تزریق فاست، بلوک‌های عصبی یا تزریق اپیدورال صورت بگیرد. گاهی ممکن است که برای کاهش التهاب موضعی به یک ساختار خاص بدن بیمار کورتیکواستروئید تزریق شود.
روشهای جراحی دیسک گردن
در صورتی که پس از گذشت ۸ الی ۱۲ از بکارگیری روشهای غیرتهاجمی باز هم هیچ تاثیری در بهبودی وضعیت فرد ایجاد نشده در این صورت ممکن است به ناچار از عمل جراحی استفاده شود. اگر همچنان برخی از علائم زیر را تجربه می‌کنید در این صورت بهتر است که تحت عمل جراحی قرار بگیرید:
- اگر سرعت سرایت پیدا کردن درد از گردن به بازو رو به افزایش است.
- درد یا آسیب عصبی در شما رو به وخامت است.
- پیشرفت یا افزایش ضعف در اندام فوقانی یا دستها
- افزایش بی‌حسی یا اختلال در حس لامسه در بازوها
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
