تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
درد دنبالچه به یک نوع درد در قسمت پایین کمر اشاره دارد که در اطراف آخرین استخوان قاعده ستون فقرات، که به عنوان استخوان دنبالچه شناخته میشود، احساس میشود. این نوع درد ممکن است از خفیف تا شدید باشد و معمولاً در هنگام نشستن بدتر میشود. برخی افراد ممکن است تا چند دقیقه در یک حالت قرار بگیرند و مجبور شوند موقعیت خود را تغییر دهند تا درد آنها کاهش یابد. استفاده از بالش مخصوصی که برای محافظت از دنبالچه طراحی شده است، میتواند در کاهش درد کمک کند. همچنین، روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، استئوپاتی و درمان دستی نیز میتوانند به طور موقت در کاهش درد دنبالچه مؤثر باشند. با این حال، در تعداد کمی از موارد، بیمار نیاز به عمل جراحی دارد تا دنبالچه از بین برود و دردش کاهش یابد.
آناتومی دنبالچه به چه صورت است؟
استخوان دنبالچه قسمت انتهای ستون فقرات است که دقیقاً بین باسن قرار گرفته است و به سمت جلو خم شده است. دنبالچه از سه استخوان کوچک تشکیل شده است که به صورت شل به هم متصل هستند و در دوران بارداری انعطاف پذیری بالایی پیدا میکنند تا فرآیند زایمان راحت تر انجام شود. دنبالچه دارای دو عملکرد اصلی است که به شرح زیر می‌باشد:
- در هنگام نشستن وزن بدن را تحمل میکند.
- عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های مختلفی به آن متصل شده اند.
کوکسیدینی یا درد دنبالچه زمانی رخ میدهد که خود استخوان دنبالچه یا نقاط اطراف آن دچار آسیب دیدگی شوند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
- عضلات و رباط‌های اطراف دنبالچه که در هنگام زایمان از جای خود خارج میشوند
- وارد شدن ضربه به استخوان دنبالچه در تصادفات
- کشیده شدن دنبالچه خارج از موقعیت عادی خود علت انجام حرکات تکراری از قبیل دوچرخه سواری یا نامناسب بودن حالت بدن
علل درد دنبالچه چیست؟
درد دنبالچه به علت آسیب وارده به استخوان دنبالچه یا بافت‌های اطراف آن ایجاد میشود، که باعث بروز درد و ناراحتی در قسمت قاعده ستون فقرات، به ویژه در هنگام نشستن، میشود. علت درد دنبالچه در بیش از یک سوم موارد قابل تشخیص نمی‌باشد. برخی از علل محتمل درد دنبالچه عبارتند از:
زایمان
تصور بر این است که زایمان شایع ترین علت بروز درد دنبالچه است. اگر شما باردار هستید در انتهای سه ماهه سوم بارداری دنبالچه شما انعطاف پذیری بیشتری پیدا میکند که این امر باعث میشود دنبالچه شما و قسمت فوقانی آن در هنگام زایمان خم شوند و به تسریع روند زایمان کمک کنند. اما در برخی موارد زایمان باعث میشود عضلات و رباط‌های اطراف دنبالچه بیش از حد کشیده شوند و این امر بدین معنا است که این عضلات و رباط‌ها به طور دائمی تغییر میکنند و دیگر نمی‌توانند دنبالچه شما را در موقعیت مناسب حفظ کنند و به این ترتیب باعث بروز درد دنبالچه خواهند شد.
آسیب دیدگی دنبالچه
اگر ستون فقرات شما به ویژه ستون فقرات پایین کمر به شدت دچار آسیب دیدگی شده است احتمال آسیب دیدگی دنبالچه زیاد است به عنوان مثال گاهی اوقات آسیب دیدگی این ناحیه میتواند در هنگام انجام تمرینات ورزشی که تماس جسمانی بالایی دارند و به علت وارد شدن ضربه به قسمت پایین ستون فقرات ایجاد شود. سایر عواملی که میتوانند باعث آسیب دیدگی دنبالچه شوند به شرح زیر می‌باشند:
- زمین خوردن در هنگام اسکی یا اسکیت روی یخ
- سقوط از ارتفاع مانند سقوط از اسب و زمین خوردن روی دنبالچه
- سقوط ناگهانی روی یکی از میله‌های ترامپولین
آیا احتمال آسیب دیدگی استخوان دنبالچه در روابط جنسی به ویژه روابط جنسی مقعدی وجود دارد که معمولاً این نوع آسیب دیدگی دنبالچه خیلی شایع نیست. در اکثر مواقع هنگامی که دنبالچه دچار آسیب دیدگی میشود به شدت کبود خواهد شد با این حال اگر دنبالچه شما به شدت آسیب دیده است ممکن است قسمتی از آن دچار دررفتگی شده باشد و از جای خود خارج شده باشد یا آنکه دچار شکستگی شده باشد. در صورتی که این مشکل پیش بیاید استخوان‌هایی که ساختار دنبالچه را به وجود میآورند لق میشوند و باعث بروز درد به ویژه در هنگام نشستن خواهند شد.
کشیدگی مداوم دنبالچه
اگر شما در برخی از فعالیت‌های ورزشی از قبیل دوچرخه سواری یا قایقرانی شرکت دارید انجام دادن حرکات تکراری و خم شدن مداوم به سمت جلو و کشش قسمت قاعده ستون فقرات میتواند باعث آسیب دیدگی دنبالچه شود. در صورتی که شما این حرکت را به طور مداوم انجام دهید یا به مدت طولانی به سمت جلو خم شوید عضلات و رباط‌های اطراف دنبالچه دچار کشیدگی و رگ به رگ شدگی خواهد شد. فشار آوردن به عضلات و رباط‌ها میتواند برای همیشه باعث آسیب دیدگی آنها شود. در صورتی که چنین مشکلی رخ دهد عضلات شما دیگر نمی‌توانند دنبالچه را در موقعیت مناسب خود قرار دهند و این امر باعث بروز درد و ناراحتی خواهد شد.
حالت نامناسب بدن
نامناسب بودن حالت بدن و نشستن به مدت طولانی پشت میز کار یا رانندگی کردن نیز میتواند فشار بسیار زیادی را به دنبالچه وارد کند که این امر باعث بروز درد و ناراحتی میشود و اگر شما به مدت طولانی تری در این حالت بمانید درد شما بدتر خواهد شد.
چاقی و اضافه وزن
چاقی و اضافه وزن باعث میشود که در هنگام نشستن فشار بسیار زیادی به دنبالچه وارد شود این امر میتواند باعث بروز درد دنبالچه شود یا درد آن را بدتر نماید. در این موارد شما میتوانید با کاهش وزن اضافی خود به بهبود درد دنبالچه کمک کنید اما در برخی موارد که فرد خیلی لاغر است نیز دچار درد دنبالچه خواهد شد زیرا باسن او فاقد چربی لازم برای جلوگیری از ساییدگی دنبالچه به بافت‌های اطراف آن است. شما میتوانید از شاخص توده بدنی استفاده کنید تا متوجه شوید که آیا قد و وزن شما با هم تناسب دارند یا خیر.
بالا رفتن سن و رسیدن به دوران پیری
با بالا رفتن استاندارد این دوران پیری بافت غضروفی بین مهره‌های ستون فقرات که دیسک نامیده میشود و یک بافت سفت ولی انعطاف پذیر است و به نگه داشتن دنبالچه در جای خود کمک میکند از بین می‌‌رود. به علاوه استخوان‌هایی که ساختار دنباله را به وجود میآورند به صورت محکم به یکدیگر متصل میشوند که این امر باعث میشود دنبالچه تحت فشار قرار بگیرد و شما دچار درد دنبالچه شوید.
سرطان
سرطان یکی از دلایل بروز درد دنبالچه است که شیوع کمتری دارد. سرطان برای اولین بار در استخوان (سارکوم که یک نوع بسیار نادر سرطان است) به وجود می‌‌آید یا ممکن است در سایر نقاط بدن از قبیل کولون ایجاد شود و به استخوان متاستاز دهد.
چه افرادی دچار درد دنبالچه میشوند؟
درد دنبالچه یک اختلال شایع نیست اما برآورد شده است که از هر صد نفر یک نفر دچار درد پایین کمر خواهد شد. بارداری و زایمان باعث شده است که زنان پنج برابر بیشتر از مردان دچار درد دنبالچه شوند. افراد مسن نیز مستعد بروز درد دنبالچه هستند اما احتمال بروز این اختلال در همه افراد حتی کودکان نیز وجود دارد.
علائم و نشانه‌های درد دنبالچه چیست؟
درد و ناراحتی در قسمت قاعده ستون فقرات و جایی که دنبالچه قرار دارد شایع ترین علامت دنبال درد دنبالچه است. شدت بروز درد در افراد مختلف متفاوت است و با گذر زمان میتواند بدتر شود. احساس درد در ناحیه دنبالچه و اطراف آن گاهی اوقات باعث میشود که انجام دادن فعالیت‌های روزمره از قبیل رانندگی کردن، خم شدن به سمت جلو یا نشستن دشوار باشد. درد دنبالچه زمانی بدتر میشود که شما قصد دارید از حالت نشسته بلند شوید. معمولا شما احساس می‌کنید که درد دنبالچه در حالت نشسته بدتر میشود به ویژه اگر به مدت طولانی به سمت عقب تکیه داده باشید. برخی از افراد فقط میتوانند به مدت کوتاهی در حالت نشسته قرار می‌‌گیرند و مجبور هستند موقعیت خود را مدام عوض کنند. شاید برای شما تعجب آور باشد اما نشستن روی سطوح نرم در مقایسه با سطوح سفت و سخت باعث بروز درد بیشتری خواهد شد زیرا سطوح نرم باعث میشود که بخش زیادی از وزن شما به جای آن که به استخوان‌های زیر لگن منتقل شود به دنبالچه تحمیل گردد.
سایر علائم و نشانه‌های درد دنبالچه چیست؟
علاوه بر درد دنبالچه سایر علائم و نشانه‌های درد دنبالچه به شرح زیر می‌باشند:
- کمر درد
- انتشار درد به پاها
- احساس درد در هنگام دفع مدفوع یا قبل از آن
- احساس درد در هنگام روابط جنسی
- درد لگن و باسن
- افزایش درد در هنگام پریود شدن بانوان
اگر شما دچار درد دنبالچه هستید درد باعث میشود که شب نتوانید خواب راحتی داشته باشید و مدام در حال تغییر دادن حالت بدن خود باشید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما به طور مداوم دچار درد پایین کمر هستید و این درد بیش از چند روز طول کشیده است باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. اگرچه معمولاً در دنبالچه یک اختلال جدی نیست پزشک باید شما را به طور کامل ارزیابی کند تا بتواند علت اصلی بروز علائم و نشانه‌های شما از قبیل شکستگی استخوان مشخص نماید به علاوه در صورتی که شما دچار درد شدیدی شده باشید به مصرف قرص مسکن نیز نیاز خواهید داشت.
درد دنبالچه چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورتی که شما دچار درد دنبالچه هستید باید به پزشک مراجعه کنید. در اکثر موارد پزشک میتواند بر اساس علائم و نشانه‌های شما و انجام معاینات جسمانی ستون فقرات و قسمت پایین کمر وجود درد دنبالچه را تشخیص دهد. در برخی موارد پزشک درخواست عکس برداری از دنبالچه توسط اشعه ایکس را خواهد داد که معمولاً در دو حالت نشسته و ایستاده انجام میشوند. پزشک با مقایسه کردن این دو تصویر به این نتیجه می‌‌رسد که آیا دنبالچه شما در هنگام ایستادن یا نشستن از حالت طبیعی خود خارج میشود یا خیر. عکس برداری توسط اشعه ایکس به تشخیص شکستگی استخوان دنبالچه کمک میکند. در صورتی که شما دچار علایم و نشانه‌های دیگری باشید که معمولاً به درد دنبالچه ارتباط ندارند از قبیل تب بالای ۳۸ درجه یا کاهش بی دلیل وزن بدن پزشک درخواست انجام اسکن ام آر آی را خواهد داد. اسکن ام آر آی میتواند تصاویر دقیق از داخل بدن را دهد که برای تهیه این تصاویر از یک میدان مغناطیسی بزرگ امواج رادیویی استفاده میشود. اسکن ام آررآی یک روش بسیار موثر برای بررسی سایر اختلالات دنبالچه از قبیل سرطان استخوان یا عفونت استخوان است که نشانه و علامتی را به وجود نمی‌‌آورند.
درمان درد دنبالچه بدون جراحی
درمان درد دنبالچه بدون جراحی بر اساس علت بروز این مشکل و منشاء اصلی درد متفاوت خواهد بود. از روش‌های مختلفی برای درمان درد دنبالچه استفاده میشود که به شرح زیر می‌باشند.
دارو درمانی
مصرف داروهای مسکن غیر استروئیدی ضد التهاب
اگر درد و ناراحتی دنبالچه خفیف تا متوسط باشد معمولاً مصرف قرص مسکن برای تسکین علائم و نشانه‌های شما کافی است. پزشک به تجویز داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب میپردازد که علاوه بر تسکین درد باعث کاهش التهاب اطراف دنبالچه میشوند. در صورتی که شما این داروها را به طور منظم مصرف کنید میتوانید شاهد اثر گذاری مناسب آنها باشید مگر آنکه درد شما خیلی شدید باشد. ایبوپروفن یک نوع داروی غیر استروئیدی ضد التهاب است که میتوانید بدون تجویز پزشک به تهیه آن بپردازید. برخی از افراد به داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب حساسیت دارند و نمی‌توانند از آن استفاده کنند یا آن که ریسک بروز زخم معده در آنها افزایش پیدا میکند که در این شرایط پزشک به تجویز قرص پاراسیتامول خواهد پرداخت.
سایر داروهای مسکن
در مواردی که درد دنبالچه بسیار شدید است و مدت زیادی از بروز آن می‌گذرد پزشک به تجویز یک نوع مسکن بسیار قوی خواهد پرداخت که ترامادول نام دارد. این دارو میتواند باعث بروز برخی از عوارض جانبی از قبیل یبوست، سردرد و سرگیجه شود. معمولاً این دارو به مدت کوتاهی تجویز میشود زیرا اعتیاد آور است و در صورتی که به مدت طولانی تجویز شود باید پزشک به تدریج دوز آن را کم کند و در نهایت آن را قطع نماید تا از بروز علائم و نشانه‌های حاصل از قطع ناگهانی این دارو جلوگیری شود.
تزریق دارو
در صورتی که درد دنبالچه شما به علت مصرف قرص مسکن بهبود پیدا نکرده باشد پزشک به تزریق دارو به درون قسمت پایین کمر میپردازد تا درد شما تسکین پیدا کند. از داروهای مختلفی برای تزریق به درون قسمت پایین کمر استفاده میشود که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
تزریق کورتیکوستروئید
تزریق کورتیکوستروئید باعث کاهش تورم و درد خواهد شد. گاهی اوقات کورتیکواستروئید به همراه داروی بی حسی موضعی تزریق میشود تا اثر گذاری بیشتری داشته باشد. تزریق این دارو میتواند باعث تسکین علائم و نشانه‌های درد دنبالچه شود ولی معمولاً تاثیر آن فقط تا چند هفته باقی خواهد ماند. تزریق این دارو باعث درمان مشکل شما نمی‌شود و تزریق بیش از حد آن میتواند باعث آسیب رساندن به دنبالچه در قسمت پایین کمر شود به همین دلیل باید در طول سال یک یا دو بار تزریق استروئید انجام خواهد شد.
بلاک عصب در ناحیه دنبالچه
در اطراف دنبالچه یک مجموعه عصب قرار دارد که عقیده بر این است این اعصاب باعث ارسال سیگنال‌های درد میشوند و بلاک این اعصاب به طور موقت و تزریق داروهای بی حسی موضعی باعث میشود که این اعصاب نتوانند به ارسال سیگنال‌های درد بپردازند. در برخی افراد این اقدام به طور دائمی باعث تسکین درد میشود ولی در برخی دیگر پس از چند هفته یا چند ماه دوباره درد شروع خواهد شد ولی معمولا کمتر احساس خواهد شد. برخلاف تزریق استروئید تکرار این روش و تزریق مکرر داروی بی حسی خطری ندارد.
تزریق به درون مفصل خاجی دنبالچه ای
دو مفصل مهم که به نگه داشتن دنبالچه و ستون فقرات در جای خود کمک میکنند مفاصل خاجی دنبالچه ای نام دارند. در مواردی که پزشک عقیده دارد التهاب یا سایر انواع آسیب دیدگی به این مفصل باعث بروز درد دنبالچه شده است به طور مستقیم به تزریق استروئید و داروی بی حسی به درون مفصل خاجی دنبالچه ای خواهد پرداخت.
درمان دستی ستون فقرات
شواهد و مدارکی کمی وجود دارد که نشان میدهد درمان دستی ستون فقرات میتواند به طور موقت باعث تسکین درد در افراد مبتلا به درد دنبالچه شود. انواع درمان درد ستون فقرات به شرح زیر می‌باشند:
- فیزیوتراپی از یک مجموعه از روش‌های فیزیکی مانند ماساژ درمانی و درمان دستی برای تسریع فرایند بهبود و سلامت بیمار استفاده میکند.
- استئوپاتی یک اقدام درمانی و یک روش درمان دستی است که برخی از افراد ادعا میکنند میتواند به شناسایی و درمان مشکلات مربوط به عضله اعصاب و ستون فقرات بپردازد.
- کایروپراکتیک یک نوع درمان دستی است که بر مبنای این نظریه قرار دارد که تعداد زیادی از مشکلات ستون فقرات و عدم مطابقت ساختار ستون فقرات ارتباط دارند.
انجام عمل جراحی برای درمان درد دنبالچه
انجام عمل جراحی برای درمان درد دنبالچه یک روش درمانی رایج نیست و معمولاً زمانی درخواست میشود که سایر روش‌های درمانی نتوانسته باشند به بهبود بیمار کمک کنند. در این روش دنبالچه باید به طور کامل تخلیه شود ولی در برخی موارد باید فقط یک قسمت کوچک از آن برداشته شود. جراحی دنبالچه تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و جراح یک برش کوچک را روی پوست ناحیه دنبالچه ایجاد میکند و به خارج کردن آن میپردازد و عضلات و رباط‌ها و تاندون‌ها یی که به دنبال چه متصل هستند را به سایر نقاط دنبالچه متصل میکند تا عملکرد آن ناحیه حفظ شود. عفونت پس از عمل شایع ترین نوع عارضه این عمل جراحی است که در یک سوم از موارد رخ میدهد. تصور میشود که عفونت این ناحیه شایع است زیرا دنبالچه در کنار مقعد و رکتوم قرار گرفته است و این حمله باعث میشود که باکتری‌ها به راحتی به این نواحی وارد شوند و باعث بروز عفونت شوند. عفونت خفیف تا متوسط این ناحیه را می‌‌توان به کمک آنتی بیوتیک درمان کرد اما در صورتی که عفونت شدید باشد انجام عمل جراحی برای خارج کردن بافت آسیب دیده ضروری خواهد بود. پس از جراحی حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از افراد شاهد بهبود علایم و نشانه‌های خود خواهند بود و این روند میتواند تا چند ماه طول بکشد ۱۰ تا ۲۰ درصد باقی مانده نیز همچنان درد خواهند داشت. بهتر است بدانید که دوران بهبود پس از جراحی دنبالچه طولانی است و میتواند از چند ماه تا یک سال متغیر باشد.
نمای کلی
در اکثر موارد، درد دنبالچه پس از مدتی بهبود می‌یابد و اغلب با استفاده از روش‌های درمانی و مراقبتی مانند مصرف ایبوپروفن، درد در عرض چند هفته کاهش می‌یابد. با این حال، در تعداد کمی از موارد، درد ممکن است بیش از سه ماه ادامه داشته باشد که به این وضعیت به عنوان درد مزمن دنبالچه اشاره میشود. درمان این اختلال معمولاً به صورت خودبخودی بهبود نمی‌یابد و برای درمان آن نیاز به استفاده از روش‌های درمانی متعددی است.
