درد شدید و ناگهانی عضلات که به آن کرامپ، اسپاسم یا گرفتگی عضلات گفته می‌شود معمولاً آسیب‌زا نیست اما اگر اسپاسم در دوران بارداری اتفاق بیفتد آیا باز هم بی‌ضرر است؟ این می‌تواند مشکل‌ساز باشد به خصوص اگر این اولین بارداری شما باشد. البته جای نگرانی نیست زیرا این یخشی از فرایند بارداری است. اسپاسم ممکن است به دلیل تغییرات فیزیکی در کودک و حین رشد او درون شما اتفاق بیفتد.
علت اسپاسم در دوران بارداری چیست؟
اسپاسم شکم به دلایل مختلفی در دروان بارداری اتفاق میافتد که برخی از آنها عبارتند از:
• نفخ، گاز معده و یبوست: هورمون‌های بارداری به خصوص پروژسترون یکی از علل بروز اسپاسم عضلات شکم در دوران بارداری است و ممکن است باعث ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر باشد. سوءهاضمه نیز ممکن است منجر به یبوست و نفخ و در نتیجه اسپاسم عضلات شکم شود.
• عفونت مجرای ادرار: حدود 70 تا 90 درصد از زنان باردار ممکن است در دوران بارداری دچار عفونت‌های مجرای ادراری شوند. این عفونت ممکن است باعث درد ناگهانی در لگن و کمر شود.
• ارتباط جنسی: پس از ارگاسم و برقراری رابطه جنسی ممکن است اسپاسم عضلات شکم به وجود آید. به هر حال، در مواردی که شما به طور مکرر و شدید دچار این حالت می‌شوید باید برقراری ارتباط جنسی خود را به تأخیر بیندازید.
• علل دیگر : ورزش و افزایش گردش جریان خون در رحم ممکن است باعث درد و گرفتگی عضلات شکم شود.
چرا در اوایل دوران بارداری دچار اسپاسم عضلانی می‌شوید؟
اگر شما در سه‌ماهه اول بارداری دچار اسپاسم می‌شوید یا اگر درد شما شدید است ممکن است برخی دلایل زیر باعث آن باشند:
• کاشت تخمک: کاشت تخمک در رحم حدود 6 تا 12 روز پس از تخمک‌گذاری اتفاق میافتد و ممکن است باعث اسپاسم در عضلات شکم شود که عادی است و به سرعت برطرف خواهد شد.
• سقط جنین زود هنگام: سقط جنین ممکن است با خونریزی یا بدون خونریزی باعث درد یا گرفتگی عضلات شکم شود.
• بارداری خارج از رحم: در صورتی که رویان خارج از رحم تشکیل شود باعث اسپاسم شدید عضلات شکم و گیجی می‌شود. این عارضه ممکن است برای مادر خطرات جانی داشته باشد و مادر برای از بین بردن بارداری دچار خونریزی واژینال شود.
علل بروز اسپاسم در اواخر دوره بارداری چیست؟
درد و اسپاسم عضلات شکم در سه‌ماهه دوم بارداری ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:
• رشد رحم: از سه‌ماهه دوم بارداری، رشد نوزاد روندی سریع‌تر پیدا کرده و باعث بزرگ‌تر شدن رحم می‌شود. این حالت باعث بروز درد تیزی در ناحیه لگن و شکم می‌شود که به آنها درد لیگامان گرد گفته می‌شود زیرا به دلیل کشیده شدن ایجاد می‌شود.
• انقباضات براکستون هیکس: این یک انقباض اشتباه است که معمولاً در سه ماهه دوم و سوم بارداری ایجاد شده و باعث اسپاسم شدید می‌شود. این نوع اسپاسم ها بی‌قاعده، کوتاه مدت و ناراحت‌کننده هستند.
• پری اکلامپسی : ممکن است پس از هفته بیستم بارداری، دردی در قسمت فوقانی شکم به دلیل ابتلا به پری اکلامپسی بروز کند. این درد با علائمی نظیر حالت تهوع، استفراغ، مشکلات دید، تنگی نفس، سر درد و تورم صورت، دست‌ها و پاها همراه است.
• جدا شدن زودرس جفت : در برخی موارد نادر ممکن است جفت قبل از تولد نوزاد از او جدا شود. این عارضه باعث درد شدید و مدام در ناحیه شکم شده که با خونریزی واژینال و کمر درد همراه است. در صورتی که این علامت را مشاهده کردید باید با پزشک تماس بگیرید.
• زایمان زودرس : اسپاسم در سه‌ماهه سوم بارداری (قبل از هفته سی و هفتم ) و گاهی اوقات در سه ماهه دوم که با فواصل زمانی مساوی بروز می‌کند ممکن است به دلیل زایمان زودرس باشد. شما با بررسی علائم دیگر نظیر خونریزی واژینال، خروج مایع از واژن، پنج انقباض یا بیشتر در ساعت، درد لگن شدید و کمر درد مبهم می‌توانید این عارضه را تشخیص دهید.انقباضات براکستون هیکس و رشد رحم نگران‌کننده نیستند اما باید به منظور بررسی علل دیگر به پزشک مراجعه کنید.
انواع اسپاسم در دوران بارداری
اسپاسم کمر در دوران بارداری
بارداری باعث ایجاد اسپاسم ها و درد شدید در قسمت پایین کمر می‌شود. توضیحات مختلفی در مورد علت ابتلا به اسپاسم کمر در زنان باردار ارائه می‌شود. اولین دلیل و شاید مشهودترین آنها، اضافه وزن باشد. بارداری باعث اضافه وزن زیاد به خصوص در ناحیه شکم می‌شود. این اضافه وزن، محل مرکز ثقل بدن را برای تنظیم وضعیت بدن تغییر می‌دهد.
درمان اسپاسم کمر در دوران بارداری
• ریلکسیشن و ماساژ درمانی
• حرکات کششی نیز می‌تواند به تسکین اسپاسم‌های کمر کمک کند اما مادران باردار باید در انجام این حرکات احتیاط کنند.
• تحریک الکتریکی عصب : این یک روش مطمئن و غیرتهاجمی برای تسکین درد قسمت پایین کمر در دوران بارداری است.
اسپاسم پا حین بارداری
اسپاسم پا – انقباضات غیرارادی و دردناک عضلات که معمولاً بر ساق پا، پاها یا هر دو قسمت تأثیر می‌گذارند – در دوران بارداری شایع است و غالباً در هنگام شب و در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری اتفاق میافتد. علت دقیق اسپاسم عضلات پا در دوران بارداری هنوز به طور کامل مشخص نیست.
پیشگیری از بروز اسپاسم پا در دوران بارداری
• کشش عضلات ساق پا : با این که شواهدی وجود ندارد اما انجام حرکات کششی قبل از خوابیدن در دوران بارداری به کاهش اسپاسم در پاها کمک می‌کند. روبروی یک دیوار بایستید و دستان خود را در مقابل خود و روی دیوار قرار دهید، پای راست خود را پشت پای چپ قرار دهید. به آرامی پای چپ خود را جلو ببرید و در عین حال زانوی راست خود را صاف نگه داشته و پاشنه پای راست را روی زمین قرار دهید. این حالت کشش را حدود 30 ثانیه حفظ کنید و مراقب باشید که در طول انجام تمرین ، کمر شما صاف و ران‌های شما به سمت جلو باشد. پاهای خود را به سمت داخل یا خارج نچرخانید. پاهای خود را عوض کرده و تمرین را تکرار کنید.
• فعال بمانید. فعالیت‌های فیزیکی منظم نیز به کاهش بروز اسپاسم‌های پا کمک می‌کند. قبل از این که برنامه تمرینی خود را شروع کنید باید با پزشک خود مشورت کنید.
• مکمل‌های منیزیم مصرف کنید: تحقیقات محدود نشان می‌دهد که مصرف مکمل منیزیم ممکن است در جلوگیری از بروز اسپاسم پا در دوران بارداری مؤثر باشد. در مورد مصرف این مکمل باید با پزشک خود مشورت کنید. همچنین شما می‌توانید از غذاهایی که سرشار از منیزیم هستند مانند غلات کامل، لوبیاها، میوه‌های خشک‌شده و مغزیجات بیشتر مصرف کنید.
• هیدراته بمانید : آبرسانی به عضلات نیز از بروز اسپاسم ها جلوگیری می‌کند. در صورتی که آبرسانی به بدن به اندازه کافی انجام شده باشد باید ادرار شما نسبتاً شفاف یا زرد کم رنگ باشد. اگر ادرار شما زرد تیره بود ممکن است نشان‌دهنده این باشد که آب بدن شما کافی نیست.
• از کفش‌های مناسب استفاده کنید: یک کفش راحت انتخاب کنید. استفاده از کفش‌هایی که پاشنه سخت دارند نیز می‌تواند مؤثر واقع شود – قسمتی از کفش که در اطراف پاشنه پا قرار می‌گیرد باعث قفل شدن پا درون کفش می‌شود.
اسپاسم‌های عضلات شکم در دوران بارداری
از آنجا که بدن شما در دوران بارداری تحت فشار است و تغییر می‌کند ممکن است شما دچار درد ، ناراحتی و اسپاسم‌های عضلانی شوید. این عوارض ممکن است از خفیف تا شدید باشند و به سرعت برطرف شوند یا دوباره بازگردند. شدت درد و تناوب آن در هر زنی متفاوت است. اسپاسم‌های شکم در دوران بارداری شیوع دارند. بیشتر علل ابتلا به اسپاسم‌های عضلات شکم در دوران بارداری بی‌ضرر هستند اما در صورتی که درد آنها شدید شد، مدام ادامه داشت یا به طور مکرر بروز می‌کرد باید به پزشک مراجعه کنید. تا زمانی که این اسپاسم ها به شما آسیبی وارد نکنند ، نگران‌کننده نیستند و قسمتی از روند بارداری محسوب می‌شوند. اگر شما در دوران بارداری دچار اسپاسم‌های عضلات شکم شدید باید قبل از به کارگیری روش‌های درمانی خانگی با پزشک خود مشورت کنید.
درمان اسپاسم‌های شکم در دوران بارداری
اگر گرفتگی عضلات شکم باعث آزار شما می‌شود، روش‌های برای تسکین فوری یا درمان آنها در منزل وجود دارد. برخی درمان‌های خانگی ، بیماری‌های زمینه‌ای را درمان کرده و برخی دیگر نیز ممکن است به شل شدن عضلات شکم کمک کرده و اسپاسم آنها را برطرف نماید.
• گرما: گرما به شل شدن عضلات شکم کمک می‌کند. به احتمال زیاد، کشیدگی عضلانی یا استفاده بیش از حد از عضلات باعث گرفتگی آنها می‌شوند.• ماساژ: ماساژ دادن عضلات شکم به شل شدن آنها کمک می‌کند.
• الکترولیت‌ها: اگر اسپاسم‌های شکم به دلیل کم‌آبی بدن ایجاد شده باشند با تنظیم دوباره الکترولیت بدن برطرف می‌شوند. موز میل کنید. محتاط باشید، اگر سابقه ابتلا به نارسایی کلیوی دارید ممکن است مصرف برخی از مواد معدنی موجود در مکمل‌ها مانند پتاسیم برای شما خطر داشته باشند.
• استراحت کنید: اگر گرفتگی عضلانی شما به دلیل کشیدگی عضلات است، از ورزش کردن دست کشیده و به عضلات شکم خود استراحت بدهید تا گرفتگی آنها برطرف شود.
20 نکته برای جلوگیری و درمان درد و اسپاسم‌های دوران بارداری
برای مدیریت اسپاسم ها و گرفتگی‌های عضلانی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
• زمانی که دچار گرفتگی عضلانی می‌شوید، روی یک سطح صاف دراز بکشید. این کار به تعیین علت اصلی کمک می‌کند.
• از کمپرس‌های گرم (نه داغ) استفاده کنید تا درد شما به میزان چشمگیری کاهش یابد.
• گاهی اوقات اسپاسم ها به دلیل کم‌آبی بدن اتفاق می‌افتند. مقدار کافی مایعات مصرف کنید؛ به خصوص در روزهایی که هوا گرم است.
• از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید تا از بروز اسپاسم‌های مرتبط با مسائل گوارشی پیشگیری شود.
• ورزش‌های شدید و سنگین انجام ندهید. اگر در هنگام تمرین، احساس درد دارید، ورزش را متوقف کرده و به بدن خود استراحت بدهید.
• وضعیت‌های نشستن و ایستادن خود را اصلاح کنید زیرا برای پیشگیری از بروز گرفتگی‌های عضلانی ضروری است.
• انجام تمرینات کششی منظم به شل شدن عضلات کمک کرده و از گرفتگی آنها جلوگیری می‌کند. با تأیید و مشورت پزشک این تمرینات را در هنگام صبح و قبل از خواب انجام دهید.
• از انجام فعالیت‌های خسته‌کننده اجتناب کنید زیرا فشار زیادی به عضلات شما وارد کرده و باعث انقباض عضلانی و در نتیجه بروز گرفتگی می‌شوند.
• سعی کنید روی پهلوی چپ خود بخوابید. با این کار گردش جریان خون بهتر انجام می‌شود و از بروز اسپاسم‌های عضلانی جلوگیری می‌شود.
• شما می‌توانید به دوره‌های یوگای پیش از زایمان یا ایروبیک در آب بروید تا احتمال بروز گرفتگی و درد عضلانی در دوران بارداری شما کاهش یابد. قبل از شروع این کارها حتماً باید با پزشک خود مشورت کنید.
• در هنگام انجام تمرینات ورزشی به وضعیت بدنی خود توجه داشته باشید. در هنگام نشستن یک بالش پشت کمر خود قرار دهید تا از کمر درد شما جلوگیری شود.
• به طور صحیح بخوابید تا عضلات شما شل شده و بدن شما استراحت کند.
• سعی کنید در هنگام خوابیدن یک بالش نرم بین پاهای خود قرار دهید. این کار از بروز گرفتگی و دردهای عضلانی جلوگیری می‌کند.
• هر موقع که می‌نشینید، کمر خود را صاف نگه دارید و پاهای خود را روی یک میز عسلی یا نیمکت قرار دهید.
• دوش آب گرم بگیرید زیرا به تسکین دردهای شما کمک می‌کند.
• ماساژ پیش از زایمان نیز – البته پس از مشورت با پزشک – ممکن است به پیشگیری از بروز اسپاسم‌های عضلانی در دوران بارداری کمک کند.
• به مدت طولانی در یک موقعیت ثابت ننشینید یا نایستید زیرا باعث گرفتگی عضلات می‌شود.
• اگر احساس می‌کنید که دچار اسپاسم شده‌اید، روی یک سطح سرد بایستید. این کار احتمال بروز اسپاسم‌های عضلانی را کاهش می‌دهد.
• گاهی اوقات، کمبود مواد معدنی در بدن باعث بروز گرفتگی‌های عضلانی در دوران بارداری می‌شود. در مورد مصرف ویتامین‌های پیش از زایمان با پزشک مشورت کنید.
