دیسک کمر، علائم و درمان بدون جراحی با طب فیزیکی و توانبخشی

در حالت کلی منظور از بیماری دیسک کمر، دررفتگی با بیرون زدگی قسمت مرکزی یا هسته دیسک (فتق دیسک کمر)می‌باشد که با پارگی‌های کوچکی که به‌صورت شیارهای باریکی در اطراف آن، کم‌کم ایجاد می‌شود همراه است. این بیرون زدگی‌ها و دررفتگی‌ها روی ریشه‌های عصبی پشت این دیسک فشار می‌آورند و باعث ایجاد کمر درد و سایر عوارض می‌شوند.

علائم  دیسک کمر

---

 

اغلب بیماران دچار فتق دیسک غالباً با هیچ‌گونه علائمی روبرو نمی‌شوند. در هر حال علائم فتق دیسک کمر عبارت است از:

• دردی که در باسن، پا و کف پا منتشر می‌شود و به سیاتیک معروف است. برخی بیماران از کمر درد نیز رنج می‌برند، البته فتق دیسک لزوماً با کمر درد همراه نیست.
• گزگز و مورمور یا بی‌حسی پاها یا کف پاها
• ضعف عضلانی

عوامل

---

در ایجاد بیماری دیسک کمر عوامل زمینه‌ای مانند ژنتیک مطرح می‌باشد ولی اصولا بیرون زدگی دیسک کمر در اثر استفاده ناصحیح از مهره‌ها و طرز رفتار ناصحیحی است که افراد با بدن خود انجام می‌دهند. در حیوانات چهارپا اصولا چیزی به نام پارگی دیسک کمر نداریم و این بیماری بهایی می‌باشد که انسان برای راست ایستادنش می‌‌پردازد. به علت فشاری که برآیند نیروهای وزن آدم روی مرکز ثقل وارد می‌کند و فشاری که روی آن ناحیه از مهره‌های تحتانی کمر وارد می‌شود، ستون فقرات بار بیش‌تری را نسبت به سایر قسمت‌ها تحمل می‌کند از جمله کسانی که دارای گودی در ناحیه کمر هستند باید برای رفع گودی کمر حتما ایمنی ها را رعایت کنند تا بیشتر به مشکلات جبران ناپذیر نرسند و با کوچکترین نشانه به پشک مراجعه کنند. علت دیسک کمر و علت این که ما بیش‌تر بیماری‌های دیسک را در این نواحی می‌بینیم همین می‌باشد. شایع‌ترین محل درگیری عوارض دیسک کمر در کشور ایران مهره‌های ۴ و ۵ و در کشورهای اروپایی معمولا مهره‌های ۵ کمری و یکم خاجی می‌باشد و این تقاوت به علت نوع استخوان بندی می‌باشد. در ایران به طور معمول لگن‌ها برجسته‌تر هستند، ولی در اروپا لگن‌ها صاف‌تر می‌باشند.

فتق و برجسته شدن دیسک کمر و گردن لزوماً به معنای نیاز به انجام عمل جراحی نیست . با توجه به علایم دیسک کمر نوع درمان تشخیص داده می شود. اکثر بیماران دارای پارگی دیسک نیازی به جراحی ندارند و معمولاً می‌توان علائم‌ را با درمان‌های‌ محافظه‌کارانه‌ای چون صبر کردن برای فرو نشستن علائم، مصرف مسکن و فیزیوتراپی مدیریت کرد. علائم بسیاری از بیماران دچار مشکل برجستگی دیسک پس از سپری شدن چند هفته یا چند ماه کاملاً برطرف می‌شود. چنانچه علائم به طور یکنواخت تشدید شود و با فیزیوتراپی دیسک کمر و ورزش گردن و کمر، احتمالاً پزشک و متخصص ستون فقرات پیشنهاد خواهد کرد تا عمل جراحی انجام شود.

 علائم دیسک کمر و پاره شدن دیسک طبق آمارهای موجود در خانم‌ها بیش‌تر است و معمولا در قسمت چپ دیده می‌شود. طرز نشستن، راه رفتن و خوابیدن و نوع بلند کردن اجسام و حمل آن‌ها در ایجاد دیسک کمر بسیار موثر می‌باشد. به عنوان مثال اگر می‌خواهیم کتابی را با خود حمل کنیم، هر چه به بدن نزدیک‌تر نگه داریم فشاری که به دیسک‌ها وارد می‌آید کم‌تر خواهد بود و هر چه دورتر نگه داریم و یا در حالت دولا شدن به سمت جلو، مخصوصا در حالت چرخش، جسم سنگینی را حمل یا جا به‌جا کنیم مانند جا به‌جایی گلدان، امکان آسیب رسیدن به به این قسمت‌ها بیش‌تر می‌یاشد. بنابراین در باید سعی شود از این نوع حرکات خودداری شود و اگر مجبور باشید که چیزی را از زمین بلند کنید حتما زانوها را خم کرده و با خم شدن هر دو زانو، آن جسم را کاملا نزدیک به بدنتان بردارید. حتی‌الامکان سعی کنید برای جا به‌جایی اجسام سنگین از وسایل کمکی مثل ریل، چرخ و اهرم استفاده کنید.

تشخیص

---

پزشک ممکن است کمر شما را جهت بررسی خشکی آن بررسی نماید، به این منظور ممکن است از شما بخواهد دراز بکشید و پاهایتان را در جهات مختلف حرکت دهید تا ببیند آیا این حرکات درد ایجاد می‌نماید یا نه. همچنین وی آزمایش نورولوژیک انجام می‌دهد تا میزان واکنش اعصاب، قدرت عضلات، توانایی راه رفتن و میزان حساسیت پاها به لمس، نوک سوزن و ویبره را بررسی نماید.

در اغلب موارد با معاینه بالینی و گرفتن پیشینه بیماری و خانوادگی فرد، تشخیص انجام می‌شود. اما اگر پزشک بخواهد ببیند که آیا عصب هم درگیر شده است یا نه، ممکن است یک یا چند آزمایش تشخیصی تجویز نماید:

عکسبرداری

• اشعه ایکس. اشعه x به تنهایی در تشخیص دیسک کمر کمک نمیکند اما ممکن است جهت تشخیص سایر علل کمر درد، مانند عفونت، تومور، انحراف ستون فقرات یا شکستگی استخوان کمک نماید.
• سی تی اسکن (CT scan). سی تی اسکن از جهات مختلف از کمر عکس می‌گیرد و با ترکیب عکسهای گرفته شده در جهات مختلف یک تصویر کامل از ستون فقرات و ساختارهای اطراف آن فراهم می‌کند و به این ترتیب به تشخیص دیسک کمر کمک بیشتری می‌نماید.
• ام آر آی (MRI). ام آر ای جهت تشخیص محل دیسک کمر و تشخیص اینکه آیا عصب های ستون فقرات نیز درگیر شده‌اند کمک می‌نماید.
• میوگرام. با تزریق یک ماده رنگی به مایعات درون ستون فقرات، یک عکس اشعه ایکس از کمر گرفته می‌شود، این آزمایش نشان می‌دهد آیا در اثر بیرون زدگی دیسک کمر، فشاری روی نخاع یا اعصاب ستون فقرات ناحیه کمر وارد آمده یا نه.

تست عصب

الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی انجام می‌شود تا نشان داده شود که آیا پالسهای الکتریکی به خوبی از بافت عصب  عبور می‌کند یا نه و این امر می‌تواند به تشخیص محل گیر افتادگی عصب و محل بیرون زدگی دیسک کمر کمک نماید.

درمان

---

استراحت

یک تا دو روز استراحت مطلق معمولاً کمر درد شدید ناشی از فتق دیسک یا پارگی دیسک را آرام می‌کند. البته بیمار نباید مدت بیشتری بی‌حرکت بماند و سرپا نایستد. به بیمار توصیه می‌شود که در طول روز مرتب استراحت کند و در عین حال مدت زیادی ننشیند. تمام حرکت‌ها باید آهسته و کنترل شده باشد. پزشک از بیمار می‌خواهد که فعالیت‌های روزانه خود را به گونه‌ای تغییر دهد که ضرورت انجام حرکت‌های تشدید کننده درد، به ویژه خم شدن و بلند کردن اشیاء، از بین برود.

بریس کمر

گونه‌های متفاوتی از بریس کمر (کمربند طبی) برای کاهش درد ناشی از فتق دیسک وجود دارد که پزشک نوع مناسب را با توجه به شدت عارضه تجویز می‌کند. پزشک گاهی کرست کمری را برای بیمار دچار دیسک کمر تجویز می‌کند. کرست کمر بریس نرم و منعطفی است که باید مدت کوتاهی بسته شود. بریس درد را تسکین می‌دهد، اما دیسک را درمان نمی‌کند.

دارو

داروهای مختلفی برای تسکین علائم دیسک کمر وجود دارد. پزشک داروی مناسب را تجویز و دستور مصرف آن را به بیمار اطلاع می‌دهد.

متداول‌ترین داروهایی که برای بهبود علائم دیسک کمر  و درمان درد کمر با دارو تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

• داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)
• استامینوفن
• ضدافسردگی‌ها
• شل کننده‌های عضلانی

فیزیوتراپی و طب فیزیکی

حرکت‌های کم برخورد و ورزش‌های خاصی برای تقویت عضله‌های شکم و کمر طراحی شده است. فیزیوتراپی و ورزش درمانی بخش مهمی از برنامه درمان دیسک کمر بدون عمل جراحی محسوب می‌شود. متخصص طب فیزیکی ورزش‌ها و حرکت‌های اصلاحی مفید را برای مدیریت دیسک کمر به بیمار آموزش می‌دهد.

تزریق استروئید در فضای اپیدورال

پزشک استروئید را برای کاهش التهاب موضعی در پشت بدن تزریق می‌کند. سودمندی و تاثیرگذاری تزریق اپیدورال در کاهش علائم دیسک کمر به اثبات رسیده است. بر اساس شواهد موجود این روش برای 42 تا 56 درصد از بیمارانی موفقیت‌آمیز بوده است که تحت درمان شش هفته‌ای یا بیشتر دیگر روش‌های غیرجراحی قرار نگرفته‌اند.

در کل می‌توان گفت که کارآمدترین درمان غیرجراحی برای فتق دیسک کمر نظارت و تزریق استروئید در فضای اپیدورال است که درد را برای مدت کوتاهی تسکین می‌دهد.

اوزون درمانی

بهبود آسیب دیدگی در بافت های بدن به وجود جریان خون در این بافت ها بستگی دارد. بافت های بدن برای بازسازی و احیا نیاز به ویتامین، مواد معدنی و اکسیژن نیاز دارند که باید توسط خون به این بافت ها منتقل شود. اکسیژن مهم ترین ماده برای ترمیم بافت ها است. وجود تورم و التهاب در ناحیه آسیب دیده موجب کاهش جریان خون،اکسیژن و مواد مغذی در این ناحیه می شود. عدم حضور اکسیژن موجب تجمع اسید لاکتیک و منجر به درد می شود. در روش اوزون درمانی، اوزون،داروهای ضد التهابی و ویتامین ها به ناحیه آسیب دیده تزریق می شود. این روش درمان بدون جراحی دیسک کمر به ترتیب زیر عمل می کند:

• با استفاده از بی حسی موضعی عصب ها بی حس می شوند.
• مواد ضد التهابی موجب کاهش درد،تورم و التهاب و در نتیجه افزایش جریان خون می شوند.
• با استفاده از ویتامین و مواد معدنی بافت ها تغذیه می شوند و به بازسازی آن ها کمک می شود.
• اوزون که یک اکسیژن غیر فعال است پس از تزریق به بافت به صورت فعال در آمده و موجب اکسیژن رسانی به ناحیه آسیب دیده می شود.

تاثیر درمان و کاهش علائم دیسک کمر یک تا سه روز پس از انجام تزریق آغاز می شود و  و تا زمان دستیابی به بهبودی کامل هر یک تا دو هفته تکرار می شود. روند بهبودی در بیماران بسته به شدت آسیب متفاوت است، با این حال اکثر بیماران تنها به سه تا پنج جلسه درمان نیاز دارند. بر خلاف دیگر روش های تزریقی ، تزریق اوزون هیچ عوارض جانبی را برای بیماران به همراه ندارد و نتایج آن دائمی است . تحقیقات نشان میدهد که میزان موفقیت دراستفاده از ازون درمانی برای درمان دیسک کمر 95  درصد بوده است که این آمار درمجله های پزشکی معتبر بین المللی ثبت شده است

برای اختلال دیسک کمر میتوانیم با استفاده ازروش اوزون درمانی ازانجام عمل جراحی جلوگیری کنیم این روش یک روز انجام میشود وبعدازآن هیچ گونه ناراحتی برای بیمار ایجادنمیشود وبیماران میتوانند2 روز بعداز درمان به فعالیت های خود ادامه دهند اوزون درمانی باعث کم کردن حجم دیسک ها میشود وفشار ها ی وارد شده بر دیسک را کاهش میدهد این روش همچنین دارای اثربی حسی وضدالتهابی است وباعث کاهش درد میشود وبه درمان دیسک کمر بدون جراحی کمک میکند.

طب سوزنی

ممکن است طب سوزنی برای تسکین علائم دیسک کمر و درمان دیسک کمر بدون جراحی مفید باشد، اما توصیه می‌کنیم قبل از اقدام برای درمان حتماً با پزشک مشورت کنید. طب سوزنی کمر درد را تسکین می‌دهد، به بیمار کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزمره را افزایش دهد و برای دیگر درمان‌های دیسک کمر آماده شود.

درمان دستی

متخصص کایروپراکتیک یا درمان دستی تلاش می‌کند تا توانایی حرکتی ستون فقرات را حفظ کند یا به حالت طبیعی برگرداند. درمان دستی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که پرکاربردترین آنها دستکاری ستون فقرات است. چند جلسه درمان دستی باید برای درمان دیسک کمر انجام شود. متخصص طرح درمانی مناسب را با توجه به شرایط هر بیمار تهیه می‌کند. پزشک معالج باید مناسب بودن دستکاری ستون فقرات یا هر درمان دستی دیگر و همچنین پایدار بودن ستون فقرات را تایید کند.

لیزر درمانی

لیزردرمانی روشی موثر برای درمان کمر درد و فتق دیسک به شمار می‌رود. پدهای مخصوص درمان روی ناحیه آسیب‌دیده ستون فقرات قرار داده می‌شود، سپس انرژی نورانی به موضع تابانده می‌شود. سلول‌های داخل بافت، عصب‌ها و دیسک‌های پشت بدن این انرژی را جذب می‌کنند. لیزردرمانی روشی غیرجراحی است که التهاب و درد را کاهش می‌دهد و التیام یافتن غشاء بیرونی دیسک‌ها را تسریع می‌بخشد تا دیسک‌ها بتوانند شکل و عملکرد مناسب خود را حفظ کنند. لیزر درمانی پیشرفت عارضه فرسایشی را آهسته یا متوقف می‌کند و درد و التهاب بافت‌های اطراف را تسکین می‌دهد.

مگنت درمانی

مگنت درمانی علائم فتق دیسک را به سرعت تسکین می‌دهد. آهن‌رباها مانند هر عمل مگنت درمانی دیگر تا بیشترین حد ممکن به موضع دردناک، یعنی ناحیه کمر، نزدیک می‌شود. حتی اگر بیمار از درد در ناحیه باسن یا پا رنج ببرد، باز هم کمر تحت درمان قرار می‌گیرد، چون منشأ درد در کمر نهفته است.

رادیوفرکانسی

نوروتومی رادیوفرکوئنسی عمل بسته‌‌ای است که در آن عصب‌های تحریک شده یا تحت فشار با اعمال جریان برق گرم می‌شود تا از ارسال و دریافت سیگنال‌های درد به مغز و از مغز جلوگیری شود. رادیوفرکانسی باعث مرگ موقت عصب درگیر می‌شود تا حس موضع دردناک به دیگر بخش‌های بدن منتقل نشود. رادیوفرکوئنسی معمولاً زمانی انجام می‌شود که دیگر درمان‌های غیرجراحی موفقیت‌آمیز نبوده باشد. درد یا دیگر علائم معمولاً پس از سپری شدن یک سال یا کمتر از رادیو فرکانسی یعنی پس از ترمیم عصب قطع شده مجدداً عود می‌کند.

جراحی

اکثر بیماران دچار بیرون زدگی دیسک کمر نیازی به جراحی ندارند. جراحی زمانی ضرورت می‌یابد که درد بیمار و علائم دیسک کمر علی‌رغم چند ماه درمان غیرجراحی تسکین نیافته باشد. پزشک روش‌های جراحی فتق دیسک کمر  و عوارض آنها را برای بیمار توضیح می‌دهد تا وی آگاهانه تصمیم به جراحی بگیرد.

برای درمان دیسک کمر روش های دیگری همچون گرما و سرمادرمانی، تزریق پی آر پی و ... نیز وجود دارد.