تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
احساس خواب آلودگی، سوزش و سوزن‌زدگی، و گزگز در دست و پا که به آن مورمور نیز گفته می‌شود، یک علامت بسیار رایج است که می‌تواند خفیف یا شدید، موقتی یا مزمن باشد. گزگز پا معمولاً ناشی از فشار بر عصب‌ها است و ممکن است در نتیجه زانو زدن یا نشستن بر روی یک پا برای مدت طولانی ایجاد شود. این نوع گزگز زودترین وقتی که فشار برطرف شود، از بین می‌رود. با این حال، خواب‌رفتن و گزگز پا گاهی نشانه بیماری‌های جدی‌تری مانند دیابت یا آسیب عصبی است. تقریباً ۲۰ میلیون نفر در ایالات متحده از نوعی آسیب عصبی رنج می‌برند (بیش از ۱۰۰ نوع آسیب عصبی وجود دارد) و با گزگز و خواب‌رفتن پا مواجه هستند. اگر این عارضه موقتی باشد و علت آن را می‌دانید، درمان آن به اندازه پیشگیری از آن اهمیت ندارد. اما اگر هر روز با گزگز پا مواجه می‌شوید و علت آن را در فعالیت‌های خود که باعث گزگز پا می‌شود (مانند نشستن بر روی زانو برای مدت طولانی) نمی‌بینید، به یک پزشک تخصصی امراض پا مراجعه کنید تا علت بیماری مرتبط را بررسی کند، مانند بیماری سیستمیک بیک. همچنین، علاوه بر احساس خواب آلودگی، سوزش و سوزن‌زدگی، گزگز پا دارای علائم دیگری است که گاهاً ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر می‌شود:
- درد
- خارش
- بی حسی
- گرفتگی عضلات
- گیجی
- تاری دید
- ضعف
- به سختی راه رفتن
- حواس پرتی
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
- جوش
در صورتی که گزگز و خواب رفتن پا و داغی کف پا که به آن مبتلا شده اید همراه با علائم دیگری مثل علائم فوق باشد، می تواند نشانه مشکلات متعددی باشد. این علائم باید جدی گرفته شوند و توسط متخصص امراض پا مورد بررسی قرار گیرند.
علت
شدت و مدت زمان گزگز پا به علت آن بستگی دارد. شایع ترین علت گزگز دست و پا از قرار زیر هستند:
- نوروپاتی محیطی ( آسیب عصبی)
- بدکاری عصب برای مثال عصب باریکش
- گیر افتادن عصب
- گردش خون نامناسب
- مصرف بعضی از داروها ( گزگز و خواب رفتن پا می تواند از عوارض جانبی آنها باشد)
- بیماری های سیستمیک از قبیل پرکاری غده تیروئید یا فلچ چندگانه
- آسیب دیدگی یا صدمه عصب، برای مثال در هنگام شکستگی پا
- کمبود ویتامین
- اعتیاد به مواد الکلی
- عدم تعادل هورمونی
- قرارگیری در معرض مواد سمی از فلزات سنگین گرفته تا پرتودرمانی
- عفونت مثل ایدز یا زونا
- بیماری های خود ایمنی مثل آرتریت روماتوئید یا لوپوس
- دیابت
- میگرن
- سکته یا تشنج
- نشانگان رینود
- سندروم تونل تارسال
- پارگی دیسک در ستون فقرات
گاهی علت خواب رفتن پا ناشی از ورم عصب پا می باشد که دردناک است با این حال اغلب خوش خیم است و در اصل زنانی را تحت تاثیر قرار می دهد که کفش های پاشنه بلند و تنگ می پوشند.عصب های بدن برای عملکرد مناسب به ویتامین های A، B1، B6، B12 و نیاسن نیاز دارد. اما بیش از حد وجود داشتن هر یک از این ویتامین ها باعث گزگز پا می شود، در حالی که جذب ویتامین ناکافی منجر به بیماری هایی از قبیل نوروپاتی محیطی می شود. پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد عادات غذایی به شما کمک می کند تا اهمیت جذب مقدار کافی ویتامین برای جلوگیری از مشکلاتی مثل گزگز پو را درک کنید. نوروپاتی محیطی که یکی از علت های شایع گزگز و سوزش کف پا است گاهی اوقات ناشی از دیابت است. در واقع، ۳۰ درصد از موارد نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت است. تخمین زده می شود که دو سوم از افراد دیابتی نوعی آسیب عصبی دارند. علائمی مثل مواردی که در قسمت قبلی اشاره شد، به همراه گزگز و خواب رفتن پا، اولین نشانه دیابت هستند.
تشخیص
تشخیص گزگز پا به دلایل مختلف، از جمله مشکلات دیگر، آسان نیست. پزشک متخصص امراض پا شما را معاینه کرده و سوالاتی درباره سابقه پزشکی، فعالیت‌های اجتماعی، عادات غذایی، خطر بیماری‌های عفونی و تماس با مواد سمی مطرح می‌کند. به منظور استبعاد بیماری‌ها و اختلالات دیگر، پزشک ممکن است آزمایش خون، بیوپسی عصب، آزمایش عملکرد تیروئید، سنجش سطح ویتامین، تست مایع نخاع، الکترومیوگرافی (که فعالیت عضلات را ارزیابی می‌کند)، سی‌تی اسکن و ام‌آرآی توصیه کند تا علت گزگز پا را تشخیص دهد.
درمان
درمان بی حسی پا به علت بوجود آورنده علائم بستگی دارد. روش درمانی که برای خواب رفتن پای شما مورد استفاده قرار می گیرد به تشخیص پزشک در مورد علت گزگز و سوزن سوزن شدن پا بستگی دارد. روش های درمانی مخصوص این مشکل از استراحت تا دارو و عمل جراحی متغیر است. پزشکان معمولا برای علائمی از قبیل گز گز پا و ضعف رفتن پا و … داروهای ضد التهابی یا مسکن را تجویز می کنند. با این حال، بهترین روش برای درمان این بیماری ها پیدا کردن علت و ترمیم بافت است روش های درمانی رایج برای درمان بی حسی و گزگز پا از قرار زیر است:
- ترمیم عضله، استخوان یا ستون فقرات
- مواد غذایی مناسب
- کنترل بیماری های خود ایمنی
- روش های درمانی کایروپراکتیک راهکاری مناسب برای درمان هر نوع بیماری عصبی می باشند.
درمان درد ، بی حسی ، ضعف رفتن ساق پا یا سوزش پا و ساق پا بستگی به نتایج تشخیص متخصص طب فیزیکی و توان بخشی از علت بیماری دارد و بر اساس علت بوجود آورنده آن است. برای مثال، اگر کمبود ویتامین دارد، یک مکمل ویتامین توصیه می شود. در صورتی که با مصرف بعضی از داروها دچار گزگز پا می شود، میزان مصرف آن را تنظیم می کنید یا نوع دارو را تغییر می دهد. در صورتی که دیابت دارید، بهتر است سطح قند خون خود را کنترل کنید. در صورتی که پس از یک نوع نشستن مخصوص دچار خواب رفتن پا می شوید، بهتر است طرز نشستن خود را تغییر دهید. تشخیص صحیح توسط متخصص امراض پا باعث دوباره ایجاد شدن گزگز پا است.تنوع گسترده ای از روش های درمانی که عموما به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می گیرند، برای درمان گزگز پا ، مخصوص گزگز پای ناشی از سندروم تونل تارسال موجود است. این روش های درمانی از قرار زیر هستند:
- استراحت: استراحت دادن به پا باعث جلوگیری از آسیب دیدگی و تسریع بهبودی می شود
- کمپرس یخ: در ناحیه بی حس شده یک کمپرس یخ قرار دهید و یک حوله نازک بین پوست و یخ قرار دهید. به مدت ۲۰ دقیقه یخ را در محل بی حس شده نگه دارید و برای قرار دادن مجددا کمپرس یخ حداقل ۴۰ دقیقه صبر کنید.
- داروهای خوراکی: داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک می کنند.داروهای مخصوص کاهش ورم را مصرف کنید. ورم باعث بی حسی می شود. داروهایی مثل استامینوفن یا ایبوپروفن باعث کاهش ورم می شوند.
- بی حرکت کردن: گاهی اوقات بستن گچ به منظور محدود کردن حرکت پا برای درمان عصب و بافت مجاور ضروری است.
- فیزیوتراپی: درمان با فراصوت، حرکات ورزشی و روش های فیزیوتراپی دیگر برای کاهش علائم گزگز پا تجویز می شود
- تزریق درمانی: تزریق داروی بی حسی موضعی باعث تسکین درد می شود و تزریق کورتیکواستروئید در درمان التهاب موثر است
- ارتز یا آتل: برای حفظ قوس پا و محدود کردن حرکات بیش از حدی که باعث فشردگی عصب می شود، کفی کفش مخصوص تجویز می شود
- کفش. کفش های محافظ توصیه می شوند
- بستن بریس: بیمارانی که کف پای آنها صاف است یا علائم شدید و آسیب دیدگی عصبی دارند با پوشیدن بریس به کاهش فشار بر روی پای خود و کاهش علائم خواب رفتن و گز گز پا کمک می کنند.
در ادامه توصیه های بیشتری در مورد جلوگیری و درمان گزگز پا ارائه شده است:
به متخصص طب فیزیکی رجوع کنید: آسیب دیدگی ها و صدمات متعدد کمر و گردن باعث بی حسی پا و انگشتان پا می شود. متخصص طب فیزیکی اصلاحاتی در بدن شما انجام می دهد تا از آسیب دیدگی و بی حسی رهایی پیدا کنید.
ورزش: در صورتی که حرکات ورزشی پرفشار باعث گز گز و بی حسی پاهای شما می شوند، دیگر آنها را انجام ندهید، توصیه های زیر در این رابطه می باشد:
- قبل از ورزش، حرکات کششی را به خوبی انجام دهید،کفش های ورزشی مناسبی بپوشید و در سطوح صاف و هموار ورزش کنید.
- ورزشی های جایگزینی مثل دوچرخه سواری یا شنا که باعث بی حسی پا و انگشتان پای شما نمی شوند را انتخاب کنید.
کاهش وزن: برای کاهش بی حسی در پاها و انگشتان پا وزن خود را کم کنید. افزایش وزن و چاقی در بی حسی پا و انگشتان تاثیرگذار هستند.
طرز نشستن: وقتی احساس می کنید پاها یا انگشتان پای شما بی حس شده و گزگز می کند، طرز نشستن خود را عوض کنید. چهارزانو نشستن برای مدت طولانی باعث بی حسی پاها و انگشتان پای شما می شود. با تغییر طرز نشستن گردش خون به عروق خونی و سرخرگ های گرفته برمی گردد.
جوراب طبی: این جوراب فشاری بپوشید تا در پاها و انگشتان پای شما حس بیشتری وجود داشته باشد. جوراب های طبی فشاری به گردش خون کمک می کنند و در نتیجه باعث کاهش بی حسی و گز گز می شوند.
اس
ماساژ: وقتی پاهای شما بی حس شدند، پاها و انگشتان پای خود را ماساژ دهید. ماساژ دادن باعث افزایش گردش خون و کاهش بی حسی می شود.
بالا بردن پا: برای جلوگیری از بی حسی پاها و انگشتان پای خود را بالا بگیرید. بالا گرفتن پاها باعث می شود که گردش خون بیشتر صورت بگیرد و ورم کمتری ایجاد شود و در نتیجه از گزگز پا جلوگیری می کند.
گرم کردن: پاهای خود را با یک پتوی گرم یا بالشتک گرم، گرم کنید. قرار گرفتن در معرض سرما باعث بی حسی و گزگز پا می شود. پاهای خود را گرم کنید تا از بی حسی در بیایند.
بی‌حسی، گزگز و خواب‌رفتن پا ممکن است به دلایل متنوعی از جمله خواب‌رفتن پا در هنگام نشستن یا مشکلات دیگر مانند دیابت رخ دهد. این علائم ممکن است در پای چپ، پای راست یا هر دو پا ظاهر شوند. اگر با تغییر در نحوه نشستن و فعالیت‌ها بهبودی مشاهده نمی‌کنید، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا به دقیق ترین تشخیص ممکن درباره علت بی‌حسی، گزگز و سوزن‌سوزن شدن پا برسید و درمان مناسب را با توجه به علت مشکل دریافت کنید. در صورتی که در دوران بارداری با این علائم مواجه هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
