تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
دیسک بین مهره‌ها (دیسک بین مهره‌ای) یک لایه محافظ گردی است که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارد. عملکرد دیسک‌های بین مهره‌ای مشابه ضربه‌گیر است و این امکان را برای ما فراهم می‌کنند که بدون ساییده شدن استخوان‌ها روی یکدیگر، خم شویم و حرکت کنیم.
وقتی یکی از دیسک‌ها پاره و برآمده می‌شود یا اصطلاحاً مشکل فتق دیسک به وجود می‌آید و دیسک از بین مهره‌ها بیرون می‌زند، این برآمدگی به عصب‌های مجاور فشار می‌آورد. در نتیجه بیمار دچار درد، بی‌حسی و ضعف کمر، پاها و بازوها می‌شود.
علائم فتق دیسک غالباً با استراحت، مصرف مسکن و طب فیزیکی و فیزیوتراپی برطرف می‌شود. اما اگر علائم بعد از چند ماه بهبود نیابد، جراحی پیشنهاد می‌شود. عمل جراحی دیسک کمر درد را سریع‌تر از دیگر روش‌های درمان بهبود می‌دهد، هرچند ممکن است عمل عوارض جانبی متعددی را نیز به دنبال داشته باشد.
چه بیمارانی به جراحی دیسک نیاز دارند؟
جراحی فتق دیسک به بیمارانی توصیه می‌شود که از سلامت عمومی مناسبی برخوردارند، اما از مشکلات زیر رنج می‌برند:
- درد شدیدی که تواناییشان را برای انجام دادن کارهای روزمره یا راه رفتن مختل کرده است.
- احساس بی‌حسی یا ضعفی که منشأ آن فشار دیسک برآمده به عصب‌های مجاور باشد.
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه و مشکل بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- دشواری در ایستادن یا راه رفتن
جراحی‌های مختلف فتق دیسک
جراحی به منظور برطرف کردن فشار ناشی از فتق دیسک بر روی عصب‌های مجاور انجام می‌شود. مختصات جراحی‌های مختلفی برای دستیابی به این هدف و کاهش درد انجام می‌شود. در ادامه، توضیحی از این جراحی‌ها آورده شده است:
دیسککتومی
جراح دیسک آسیب دیده را هنگام جراحی برمی‌دارد تا فشار روی عصب‌ها از بین برود. عمل دیسککتومی به روش‌های زیر انجام می‌شود:
- دیسککتومی باز از طریق ایجاد برشی روی پشت بدن یا گردن انجام می‌شود.
- برش عمل میکرودیسککتومی بسیار کوچکتر از برش عمل دیسککتومی است. جراح لوله باریکی را که دوربینی در انتهای آن وجود دارد، از راه این برش وارد بدن می‌کند تا دیسک آسیب دیده را ببیند و آن را بردارد.
لامینکتومی کمری
جراح گاهی اوقات لازم می‌بیند که بخش کوچکی از استخوان لامینا (تیغه) را نیز از روی مهره بردارد. لامینا در واقع پوشش محافظ نخاع است. جراح لامینا را برمی‌دارد تا به دیسک آسیب دیده دسترسی پیدا کند. به علاوه فشار روی عصب‌ها و درد پا و سیاتیک پس از برداشتن لامینا از بین می‌رود.
- در عمل لامینکتومی بخشی از لامینا برداشته می‌شود.
- در عمل لامینکتومی تمام لامینا یا بخش اعظم آن برداشته می‌شود.
برداشتن لامینا را می‌توان هم‌زمان با عمل دیسککتومی یا در عمل جداگانه دیگری انجام داد.
فیوژن ستون فقرات
جراح بعد از عمل دیسککتومی یا لامینکتومی، دو مهره دو طرف دیسک را به هم جوش می‌دهد تا ستون فقرات پایدارتر شود. این عمل اصطلاحاً فیوژن ستون فقرات یا خشک کردن مهره‌ها گفته می‌شود. جوش دادن دو دیسک به هم مانع از حرکت کردن استخوان‌ها می‌شود و از بروز درد بیشتر جلوگیری می‌کند.
جراحی دیسک مصنوعی
تنها یک درصد کمی از بیماران قادر به انجام جراحی دیسک مصنوعی هستند، زیرا این عمل تنها بر روی برخی از دیسک‌های پایین کمر موثر است. با این حال، اگر پزشک معالج این امر را ممکن بداند، می‌تواند دیسک آسیب دیده را با یک دیسک مصنوعی از جنس پلاستیک یا فلزی جایگزین کند. دیسک جدید موجب حفظ پایداری ستون فقرات می‌شود و حرکت و راه رفتن بیمار را آسان‌تر می‌کند.
دوران نقاهت بعد از جراحی دیسک کمر چقدر طول می‌کشد؟
طول دوران نقاهت بعد از عمل جراحی دیسک برای تمام بیماران یکسان نیست و بیشتر از همه به نوع عمل انجام شده بستگی دارد. از این گذشته عامل‌هایی مانند وضعیت خود بیمار و کیفیت مراقبت بعد از عمل بر سرعت بهبود تاثیر می‌گذارد.
انواع عمل دیسک کمر و زمانبندی دوران نقاهت هر یک
درمان جراحی فتق دیسک ایجاب می‌کند که پزشک بخش برآمده دیسک را بردارد تا فشار روی عصب‌های مجاور از بین برود. عمل جراحی دیسک به دو روش اصلی انجام می‌شود: در عمل باز از تیغ جراحی و ابزار دیگر و در جراحی لیزری از لیزر استفاده می‌شود.
جراحی باز دیسک کمر عملی کاملاً تهاجمی است و چند ماه طول می‌کشد تا بیماران کاملاً بهبود بیابند و قبل از برگشت به محل کار نیز باید شش هفته استراحت کنند. بیماران در دوران بهبود بعد از جراحی باز درد و ناراحتی شدیدی را تحمل می‌کنند. از سوی دیگر، جراحی لیزری عملی با حداقل تهاجم است که دوران نقاهت بسیار کوتاه‌تر و راحت‌تری دارد. چنانچه عمل دیسک کمر با استفاده از لیزر انجام شود، بیماران درد یا ناراحتی شدیدی را در دوران بهبود بعد از عمل تجربه نخواهند کرد و بهبودی کامل ظرف شش هفته حاصل می‌شود. بیمارانی که عمل دیسک کمر را به روش لیزری انجام می‌دهند، معمولاً ظرف یک هفته می‌توانند در محل کار حاضر شوند. به علاوه جراحی لیزری دیسک کمر نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.
دیگر عامل‌های تاثیرگذار بر دوران نقاهت بعد از عمل دیسک کمر
چنانچه بیماران بعد از عمل مراقب خود باشند و دستورات پزشک را به دقت رعایت کنند، فرآیند بهبود تسریع می‌شود. البته بعضی عامل‌های فردی نیز بر سرعت بهبود تاثیر می‌گذارد. گروه‌های زیر معمولاً بعد از عمل دیسک سریع‌تر بهبود می‌یابند:
- بیماران جوان‌تر
- برخوردار از وضعیت سلامت عمومی بهتر
- بیماران غیرسیگاری
- افرادی که تغذیه سالمی دارند.
- بیمارانی که به اندازه کافی می‌خوابند.
- بیمارانی که دستورات پزشک را درباره فعالیت بدنی و حرکات فیزیوتراپی رعایت می‌کنند.
- بیمارانی که دستورات پزشک را درباره مراقبت از زخم به دقت رعایت می‌کنند.
طب فیزیکی بعد از جراحی دیسک کمر
طب فیزیکی و فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبودی کامل بعد از جراحی دیسک کمر دارد. متخصص فیزیوتراپی با همکاری بیمار، برنامه خاصی را طراحی می‌کند تا بیمار فعالیت‌های روزمره‌اش را هر چه سریع‌تر از سر بگیرد و مجدداً دچار آسیب ستون فقرات نشود. همچنین متخصص فیزیوتراپی تمرین‌های نرمشی و کششی را برای مدیریت درد بعد از جراحی به بیمار آموزش می‌دهد.
بسیاری از بیماران می‌توانند همان روز جراحی بایستند یا راه بروند، اما شرایط همه یکسان نیست. متخصص توانبخشی بیمار را چند ساعت بعد از جراحی ویزیت می‌کند و درباره وضعیتش و تواناییش برای انجام فعالیت‌های بدنی با او صحبت می‌کند.
متخصص طب فیزیکی به موازات بهبود یافتن بیمار، به وی کمک می‌کند تا توانایی حرکتیش را در هفته‌های بعد از عمل افزایش دهد و حرکاتی را برای افزایش قدرت عضلات شکم، ران و باسن به وی آموزش می‌دهد. عضلات مرکزی بدن ستون فقرات را نگه می‌دارند و مانند یک بریس داخلی عمل می‌کنند. هرچه این عضلات قوی‌تر باشند، فشار کمتری به مهره‌ها و مفصل‌های آسیب دیده در اثر فتق دیسک وارد می‌شود.
طب فیزیکی بخشی از طرح بهبود درازمدت بعد از جراحی فتق دیسک است. برای دستیابی به بهبودی کامل و کسب نتایج رضایتبخش از جراحی لازم است که بیماران حرکات نرمشی آموزش داده شده از سوی متخصص فیزیوتراپی را به طور منظم انجام دهند.
توصیه‌های مفید برای تسریع دوران نقاهت بعد از عمل جراحی دیسک کمر
بعد از انجام دادن جراحی در ابتدای مسیر رسیدن به سلامتی کامل قرار می‌گیرید. ناگفته پیدا است که رعایت دستورات پزشک بهترین راه برای بازیابی بهبودی بعد از جراحی دیسک است. پزشک طرح دوران نقاهت بعد از عمل را برایتان توضیح می‌دهد و شما باید آن را مو به مو رعایت کنید. در این بخش توصیه‌های مفیدی را برای تسهیل دوران بهبود بعد از عمل دیسک ارائه می‌دهیم.
استراحت کافی
برای موفقیت در دوره بازیابی پس از جراحی دیسک، استراحت کافی بسیار حائز اهمیت است. متوجهیم که درد و ناراحتی بعد از عمل می‌تواند خواب را دشوار کند، اما تلاش کنید برنامه خواب منظمی را رعایت کنید. اگر در طول روز احساس خواب آلودگی می‌کنید، می‌توانید سرتان را به نحوی گرم کنید تا خوابتان نبرد و در شب بهتر بتوانید بخوابید.
تغذیه مناسب
بدن در دوران بهبود به کالری‌های بیشتری برای التیام دادن خود نیاز دارد، اما مجبور نیستید که این کالری‌های اضافی را از شیرینی‌جات و غذاهای چرب تامین کنید. در عوض سعی کنید رژیم غذایی متعادلی شامل پروتئین‌های بدون چربی و آنتی اکسیدان داشته باشید تا این مواد مفید به فرآیند ترمیم و بازسازی بافت کمک کنند و اطمینان حاصل کنید که بدنتان مواد لازم را برای بهبود خود دریافت می‌کند.
ترک سیگار
استعمال دخانیات برای همه مضر است و ضرر آن در دوران بهبود بعد از جراحی دیسک قابل چشم‌پوشی نیست. سیگار کشیدن بعد از عمل دیسک کمر مطلقاً ممنوع است، به خصوص اگر جراحی فیوژن ستون فقرات انجام داده باشید.
خودداری از انجام فعالیت‌هایی که دوران بهبود را طولانی می‌کند
بالا و پایین رفتن از پله‌ها، بلند کردن اشیاء سنگین یا حتی سریع راه رفتن قبل از آن که بدن آمادگی انجام این کارها را پیدا کند، دوران بهبود را طولانی می‌کند. جانب احتیاط را همواره رعایت کنید و از وسایل کمکی مانند واکر، صندلی حمام، صندلی بلند توالت و … استفاده کنید.
مصرف داروهای مسکن طبق دستور پزشک
کنترل مناسب درد خوابیدن را آسان‌تر می‌کند و خواب باکیفیت به نوبه خود، فرآیند التیام را تسهیل می‌کند. بااین حال برخی بیماران به دلیل ترس از ایجاد وابستگی یا اعتیاد به داروهای مسکن یا مسائل دیگر، از مصرف این داروها طبق دستور پزشک خودداری می‌کنند. داروهای مسکن تجویز شده را به طور منظم و طبق دستور پزشک معالجتان مصرف کنید. اگر دارو را به موقع مصرف نکنید، باید مدت طولانی منتظر بمانید و با درد دست و پنجه نرم کنید تا دارو اثر کند.
