تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
یکی از دلایل شایع ایجاد درد پاشنه خصوصاً در جوانان و افرادی که فعالیت بدنی دارند، بیماری سیور (کالکانئال آپوفیزیت) می‌باشد. این بیماری معمولاً در سن بلوغ ایجاد می‌شود. احتمال ایجاد این بیماری در پسران کمی بیشتر از دختران می‌باشد.
دلیل ایجاد بیماری سیور مشخص نمی‌باشد. احتمال دارد عوامل متعددی مانند حرکات مداوم پا و افزایش وزن در ایجاد این بیماری مؤثر باشند.
علائم بیماری سیور با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کنند. پزشک به بهبود علائم بیماری سیور کمک می‌کند تا شخص بتواند به فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهد.
دلیل ایجاد بیماری سیور
تاندون آشیل، که در پشت ساق قرار دارد، به استخوان پاشنه متصل می‌شود. وقتی ناحیه اتصال تاندون آشیل به استخوان (آپوفیز) فعال است، ممکن است بیماری سیور ایجاد شود. در این حالت، آپوفیز از حالت غضروفی به استخوانی تبدیل می‌شود و می‌تواند به درد و التهاب تاندون یا استخوان پاشنه منجر شود. بیشترین شیوع بیماری سیور در کودکان در دوره سنی ۸ تا ۱۴ سال است.
علائم بیماری سیور
امکان دارد علائم زیر در یک یا هر دو پاشنه ایجاد شوند :
- درد پاشنه در حین فعالیت‌های جسمانی (خصوصاً فعالیت‌هایی که نیاز به دویدن و پریدن دارند).
- تشدید درد پس از ورزش کردن
- لنگیدن پا- معمولاً در هنگام صبح یا پس از ورزش کردن
- تمایل به راه رفتن با پنجه پا
چه عواملی در ایجاد بیماری سیور مؤثر هستند؟
بیماری سیور با سن شخص و میزان فعالیت‌های روزانه مرتبط می‌باشد. این بیماری معمولاً در کودکان ایجاد می‌شود و احتمال بروز آن در کودکانی که فعالیت جسمانی دارند بیشتر است. بیماری سیور زمانی ایجاد می‌شود که آپوفیز پاشنه باز و فعال باشد.
عواملی که در ایجاد بیماری سیور مؤثر هستند شامل ایجاد تغییرات در موارد زیر می‌باشند:
- قد و وزن
- میزان فعالیت فرد- افزایش حجم، شدت و تکرار فعالیت جسمانی. این حالت بیشتر در موارد زیر ایجاد می‌شود:
- در زمان پایان یک دوره ورزشی و آغاز دوره دیگر
- زمانی که کودک تمرین و بازی برای یک تیم ورزشی را آغاز می‌کند (حجم فعالیت‌ها در زمان تمارین هفتگی افزایش پیدا می‌کند)
- زمانی که کودک در یک روز یا در طول چند روز، در چندین نوبت فعالیت ورزشی شرکت می‌کند.
- تکرار و دفعات فعالیت ورزشی
- نوع فعالیت ورزشی- آغاز یک ورزش جدید یا بازگشت به یک فعالیت ورزشی پس از یک هفته استراحت. بیماری سیور بیشتر در ورزش‌هایی که نیاز دویدن یا پریدن دارند ایجاد می‌شود (مانند فوتبال، نت‌بال، ورزش دو و ژیمناستیک).
- نوع وسایل و ابزار ورزشی – استفاده از کفش‌هایی با پاشنه کوتاه، ( مانند کفش‌های مورد استفاده در فوتبال یا دو. این نوع کفش‌ها باعث وارد آمدن فشار بیشتری بر پاشنه پا می‌شوند)، ورزش کردن بدون استفاده از کفش یا راه رفتن با صندل.
عوامل فیزیکی که در ایجاد بیماری سیور مؤثر هستند عبارتند از:
- وضعیت فیزیکی پا – احتمال ایجاد بیماری سیور در کودکانی که دچار عارضه صافی کف پا هستند بیشتر است.
- افزایش وزن
- بالا بودن شاخص توده بدنی
تشخیص بیماری سیور
تشخیص بیماری سیور بیشتر از طریق ارزیابی علائم و معاینه بدنی توسط پزشک انجام می‌شود. استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری برای تشخیص این بیماری به ندرت انجام می‌شود.
زمانی که آپوفیز فعال است و از حالت غضروفی به استخوانی تغییر می‌کند، تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس می‌تواند تغییر در بافت استخوان را نشان دهد. با این حال، به طور معمول تصویر پاشنه کودک مبتلا به بیماری سیور شدید با تصویر پاشنه کودکی که درد ندارد، تفاوت قابل مشاهده‌ای ندارد. به همین دلیل، استفاده از اشعه ایکس برای تشخیص بیماری سیور در بیشتر موارد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
درمان بیماری سیور
بیماری سیور با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند و نوع درمان به شدت درد بستگی دارد.
درمان بیماری سیور شامل موارد زیر می‌باشد:
- یادگیری نحوه کنترل علائم
- تغییر در نحوه انجام فعالیت‌ها – محدود کردن فعالیت‌هایی که باعث ایجاد درد می‌شوند برای مدت کوتاهی می‌تواند سودمند باشد.
- نظارت بر وزن اشیاء – بررسی وزن وارد بر تاندون و استخوان پاشنه از اهمیت زیادی برخوردار است. جهت کاهش درد ناشی از بیماری سیور، بایستی بر وزن اشیاء حمل شده نظارت شود.
- بایستی از انجام حرکات کششی و اکسنتریک (مانند کشش پاشنه به سمت پایین یا انجام حرکات پرشی) خودداری شود.
- قرار دادن کفی بالابر پاشنه در کفش باعث کاهش فشار وارد بر پاشنه و تاندون می‌شود. استفاده از این نوع کفی بایستی طبق دستور پزشک انجام شود.
- استفاده از نوار و باند مخصوص پا و یا انجام حرکات ورزشی جهت بهبود کنترل عصبی- عضلانی در کاهش درد ناشی از بیماری سیور سودمند است.
- استفاده از ارتز (مخصوصاً کفی طبی) باعث کاهش علائم بیومکانیکی می‌شود.
- استفاده از پک سرد- قرار دادن پک سرد یا کیسه یخ بر روی پشت پاشنه در حدود ۱۵ دقیقه پس از انجام فعالیت بدنی باعث کاهش درد می‌شود
- مصرف دارو – داروهای مُسکن مانند ایبوپروفن در برخی از مواقع (مانند درد تاندون) باعث کاهش درد می‌شوند. استفاده از دارو بایستی پس از مشورت با پزشک و همراه با روش‌های درمانی دیگر انجام شود.
- گذشت زمان – در صورتی که بیمار به توصیه‌های پزشک عمل کند، معمولاً درد پس از یک یا دو هفته کاهش پیدا می‌کند. البته امکان دارد تسکین درد به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. با توجه به این که رشد آپوفیز دو سال طول می‌کشد، امکان دارد در اثر عواملی مانند تغییر در نوع فعالیت‌های ورزشی، افزایش شدت فعالیت‌ها و تغییر نوع کفش درد ناشی از بیماری سیور دوباره ایجاد شود.
نظارت بر علائم بیماری (مانند درد یا خشکی پاشنه پا در زمان صبح)، بررسی نوع ورزش انجام شده و مدت زمان فعالیت بدنی و ارزیابی هر گونه رشد در قسمت پا و مچ پا در روند درمان بیماری بسیار سودمند می‌باشد. بررسی موارد فوق باعث افزایش آگاهی فرد از وضعیت بیماری شده و به پزشک در درمان بیماری کمک می‌کند. به این ترتیب بیمار و پزشک می‌توانند زمان بروز علائم را پیش‌بینی کرده و از وقوع آن‌ها جلوگیری کنند.
انجام حرکات کششی جهت بهبود بیماری سیور
پس از تشخیص بیماری، پزشک جهت بهبود علائم انجام حرکت‌های کششی را به بیمار توصیه می‌کند. حرکات کششی باعث تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری و در نتیجه بهبود علائم بیماری سیور می‌شوند. حرکات کششی بایستی تنها در زمانی که درد وجود ندارد انجام شوند. در غیر این صورت درد افزایش پیدا می‌کند. ارزیابی میزان انعطاف‌پذیری بدن کودک، به زمان انجام حرکت ورزشی و تعیین نوع حرکت کمک می‌کند.
در این قسمت تعدادی از حرکات کششی مفید جهت تسکین علائم بیماری سیور شرح داده می‌شوند. با توجه به این که این نوع حرکات کششی بیشتر توسط کودکان انجام می‌شوند، یک فرد ماهر و با تجربه بایستی بر نحوه انجام حرکات نظارت کند.
- با توجه به این که عضلات همسترینگ در بسیاری از موارد در بروز بیماری سیور مؤثر هستند، انجام حرکت کشش همسترینگ به صورت نشسته در تسکین درد بسیار سودمند است.
- حرکات کششی سفتی عضلات ساق پا را رفع می‌کنند. به این منظور بر روی لبه یک صندلی بنشینید و پاهای خود را تا اندازه‌ای بالا بیاورید که تنها انگشتان بر روی زمین قرار بگیرند. این حرکت کششی را می‌توانید به دو حالت فعال یا پویا انجام دهید. در حالت فعال، این حرکت بایستی به تعداد ۱۰ تا ۱۵ مرتبه و در سه نوبت انجام شود.
- جهت انجام نوع دیگری از کشش عضلات ساق پا جهت بهبود بیماری سیور روبروی یک دیوار بایستید، یکی از پاهای خود را نزدیک دیوار قرار داده و به آرامی به بدن خود را به سمت دیوار نزدیک کنید.
- جهت انجام حرکت کششی غیر فعال، با پای چپ بر روی لبه یک سکو یا پله بایستید (قسمت جلویی پا بایستی بر روی پله قرار گیرد و پاشنه آزاد باشد) و به آرامی پاشنه پای چپ را به سمت پایین ببرید. برای چند ثانیه در همین وضعیت بمانید و سپس همین حرکت را برای پای راست تکرار کنید. برای انجام این تمرین به روش دیگر، بر روی زمین به پشت دراز بکشید به طوری که پاها صاف باشند. به کمک یک فرد دیگر پای چپ خود را بدون این که خم شود، از زمین بلند کنید. همین حرکت را برای پای دیگر نیز تکرار کنید.
- حرکت کششی قوس کف پا نیز جهت بهبود علائم بیماری سیور بسیار مفید می‌باشد. به این منظور روبروی یک دیوار بایستید و پای چپ خود را در تماس با دیوار قرار دهید. به آرامی پای راست خود را از پای چپ دور کرده و به سمت عقب بدن ببرید تا حدی که در پای خود احساس کشش کنید. جهت انجام این تمرین به روش دیگر یک حوله بر روی زمین قرار دهید و تلاش کنید تا به کمک انگشتان پای خود آن را از زمین بردارید. یا این که می‌توانید یک توپ تنیس بر روی زمین قرار داده و کف پای خود را بر روی توپ حرکت دهید.
جهت انجام حرکات کششی ایستا/ فعال/ غیر فعال، حرکات فوق را به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه انجام دهید و هر حرکت کششی ایستا/فعال را به میزان ۱۰ مرتبه تکرار کنید. بیشتر حرکات کششی ذکر شده به صورت کشش پویا نیز قابل انجام هستند. نکته قابل توجه این که حتی اگر پاشنه یکی از پاها دردناک شده باشد، تمارین کششی فوق بایستی حتماً برای هر دو پا انجام شوند. پیش از انجام هر گونه تمرین ورزشی جهت بهبود بیماری سیور با پزشک مشورت کنید.
نحوه جلوگیری از ایجاد بیماری سیور
حفظ انعطاف‌پذیری می‌تواند در پیشگیری از بروز بیماری سیور تأثیرگذار باشد. انجام حرکات کششی می‌تواند در کاهش احتمال آسیب پای کودک در طول فرآیند رشد موثر باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر و راهنمایی در این زمینه، مشاوره با پزشک الزامی است. همچنین، استفاده از کفش‌های با کیفیت مناسب که دارای کفی با خاصیت جذب ضربه باشند، در جلوگیری از بروز بیماری سیور تأثیرگذار است. کودک باید از دویدن بیش از حد بر روی سطوح سخت خودداری کند.
چنانچه کودک به تازگی از بیماری سیور بهبود پیدا کرده است، انجام حرکات کششی و قرار دادن کیسه یخ بر روی پاشنه پا پس از انجام فعالیت ورزشی از بازگشت بیماری سیور جلوگیری می‌کند.
