تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۹
به دنبال ارزیابی کامل، پزشکی مبادرت به درخواست آزمایش اندازه گیری تراکم استخوان (bone mineral densitz;BMD) می کند.این آزمایش، بهترین راه برای تعیین سلامتی استخوان است و می تواند وجود پوکی استخوان را تشخیص دهد،میزان احتمال شکستگی استخوان را مشخص نماید. متداول ترین روش تعیین ترام استخوان، آزمایش جذب انرزی دوگانه ی اشعه ایکس (dual energz X-raz absorpiometrz ,DXA or DEXA استخوان های فرد تابیده می شوند.
به دنبال کم کردن مقدار اشعه ی جذب شده به وسیله ی بافت نرم ، می توان میزان تراکم ماده ی معدنی استوان ( BMD ) را از طزیق تعیین مقدار اشعه یجذب شده به وسیله ی هر استخوان اندازگیری کرد. این آزمایش بسیار قابل اعتماد است و استاندارد طلایی تشخیص پوکی استخوان به شمار می رود. هنگتمی که میزان تراکم ماده ی معدنی استخوان کمتر از ۲/۵ انحراف معیار یا مساوی با این مقدار باشد (نسبت به مقدار مرجع در جمعیت بزرگسالان جوانان)، وجود پوکی استخوان تشخیص داده می شود.
به این رقم ،T-Score (مقیاس T) گفته می شود و بر اساس دستور ا لعمل سازمان بهداشتی جهانی T-Score برابر با ۰/۱- یا یشتر، « طبیعی »، T-Score بین ۰/۱- و ۲/۵- دهنده ی کم بودن توده ی استخوانی (اُ ستئوپنی ) و T-Score برابر با ۵/۲- و کمتر، حاکی از وجود پوکی استخوان است. از اسکن DXA همچنین برای اندازگیری چربی بدن و ترکیب تام بدن اتفاده می شود. در ایالات متحده باری ارزیابی توده ی استخوانی کودکان نیز از DXA استفاده می شود.
با دستگاه های جدید می توان تراکم استخوان را طی چند دقیقه تعیین کرد و میزان اشعه ی X به کار رفته بسیار کم و بدون ضرر است و می توان از آن در زنان باردار هم استفاده کرد. انجمن بین الملی تراکم سنجی بالینی معتقد است که ناید تنها بر مبنای معیارهای تراکم سنجی، در مردان زیر ۵۰ سال، تشخیص پوکی استخوان را مطرح کرد.
این انجمن همچنین اظهار می دارد که در زنان قبل از سن یائسگی باید از مقیاس Z(Z-score) استفاده شود و نه از T-Score و در این زنان نباید نته بر مبنای تراکم سنجی استخوان، تشخیص پوکی استخوان را مطرح نمود. در مقیاس Z،مقایسه، با استفاده از گزوه سنی صورت می گیرد و نه حداکثر توده ی استخوانی. DXA،آزمایشی بدون درد، سریع، ساده و دقیق است و مقدار تراکم استخوانی مهره ها، مفصل ران و مچ دست را اندازگیری می کند.
DXA قبل از بروز شکستگی، کم بودن تراکم استخوانی را نشان می دهد؛ تشخیص وجود پوکی استخوان را در موارد وجود یک یا چند شکستگی قبلی تأیید می کند؛ میزان احتمال شکستگی استخوان در آینده را پیش بینی می نماید و سرعت از دست رفتن بافت استخوانی را تعیین می کند و ی آثار درمانی را (در صورت انجام آزمایش در فواصل زمانی یک سال یا بیشتر) پایش می نماید.
سایر آزمایش هایی که می توانند تراکم استخوان را به طور دقیق اندازگیری کنند عبارتند از سونوگرافی و CT برای انجام تراکم سنجی استخوان، فرد بر روی تخت دراز می کشد.برای اندازگیری تراکم ستون مهره ها، بالش مربعی در زیر ران ها گذاشته می شود تا قسمت تحتانی ستون مهره ها به وضعیت مستقیم درآید. یک میله ینازک فلزی بر روی محل مورد آزمایش بالا و پایین می رود و بدن نیاز به در آوردن لباس و تزریق دارو، تراکم سنجی را انجام می دهد.
اجسام فلزی نباید در هنگام انجام آزمایش همراه با بیمار باشند. بیمار نباید حداقل از ۲۴ ساعت قبل از آزمایش، مکمل کلسیم مصرف کند و در روز آزمایش می تواند به طور معمول غذا بخورد.
در صورتی که بیمار برای انجام CTاسکن یا اسکن رادیوایزوتوپ، ماده ی حاجب تزریق شده و یا بیمار اخیراً رادیوگرافی با باریم انجام داده است باید ۱۰ تا ۱۴ روز آزمایش مزبور به عقب بیفتد.
دو نوع دستگاه برای انجام آزمایش DXA وجود دارد که عبارتند از نوع مرکزی و نوع محیطی . نوع مرکزی، تراکم استخوان گردن ران و مهره ها را اندازگیری می کند و معمولاًدر بیمارستان ها و مطب پزشکان مورد استفاده قرار می گیرد. نوع محیطی <تراکم استخوان مچ دست ، پاشنه یا انگشتان را اندازگیری می کند و در بعضی از داروخانه ها و دراگ استور ها که فضایی برای قرار گرفتن پا یا ساعد در آن تعبیه شده است.معمولاً آزمایش DXA به صورت سرپایی انجام می شود. در نوع مرکزی، از بیمار خواسته می شود در هنگام تصویر برداری برای مدت چند ثانیه نفس نکشد تا انیجاد تاری در تصویر جلوگیری به عمل آید.
امروزه در بسیاری از مراکز از روش اضافی موسوم به ارزیابی مهره ای جانبی (Lateral Vertebral Assessment؛LVA ) استفاده می شود که آزمایش مهره ها با استفاده از دوز پایین اشعهX است و به وسیله آن ،شکستگی های مهره ای مشخص شده با دستگاه DXA، غربالگری و سنجش می شوند.
برگرفته از کتاب پوکی استخوان
