شکستگی مچ پا به آسیب دیدگی استخوان مچ پا گفته می‌شود. شما ممکن است در اثر تصادف با اتومبیل یا سقوط و افتادن از پله‌ها دچار شکستگی مچ پا شوید. شدت شکستگی مچ پا متفاوت است. شکستگی‌ها می توانند از مویه کردن کوچک استخوان تا شکسته شدن کامل استخوان به طوری که از پوست بیرون می‌زد، متفاوت باشد. درمان شکستگی مچ پا بستگی به محل دقیق و شدت شکستگی دارد. در صورتی که شکستگی مچ پا شدید باشد، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید تا ایمپلنت، میله یا پیچ‌هایی در ناحیه مچ پا قرار داده شده و استخوان شکسته را در موقعیت مناسبی حفظ کند تا بهبود یابد.
آناتومی مفصل مچ پا
مفصل مچ پا از سه استخوان تشکیل شده است – نازک نی، درشت نی و استخوان مچ پا (استخوانی است که پا را به انگشتان متصل می‌کند).
آناتومی اسکلتی مچ پا
رباط‌ها استخوان‌های بدن را به هم متصل می‌کنند تا ثبات مفاصل را فراهم کنند. آنها معمولا در هنگام پیچ خوردن مچ پا آسیب می‌بینند. همچنین می‌توانند در هنگام شکستگی مچ پا آسیب ببینند. هنگامی که رباط‌ها پاره شوند و با شکستگی مچ پا همراه باشند، این آسیب می‌تواند مچ پا را ناپایدار کند. رباط دلتایی در قسمت داخلی مچ پا وجود دارد و ثبات مچ پا را ایجاد می‌کند. اگر رباط دلتایی به دلیل شکستگی مچ پا پاره شود، مچ پا به طور کلی ناپایدار می‌شود.
در مفصل مچ پا یا هر گونه مفصل دیگری در بدن، دو یا چند استخوان هم جهت با یکدیگر حرکت می‌کنند. ماده بین استخوان‌ها، که غضروف نامیده می‌شود، بین استخوان‌ها یک بالشتک یا پوشش ایجاد می‌کند. تنش و یا آسیب دیدن این ناحیه می‌تواند به آرتروز یا التهاب مفصل منجر شود.
انواع مختلف شکستگی مچ پا چیست؟
مچ پا دارای سه وجه و یک سقف است و شکستنگی مچ پا می‌تواند به دلیل آسیب دیدن هر یک از این مناطق یا ترکیب آنها باشد.
شایع‌ترین شکستگی مچ پا
- شايع ترين شكستگي در ناحيه خارجی مچ پا در انتهاي درشت نی رخ مي‌دهد، كه به نام قوزک خارجی نیز شناخته مي‌شود.
- دومین نوع شکستگی پر خطر مچ پا شامل شکستگی قوزک داخلی و قوزک خارجی پا می‌شود (انتهای درشت نی). این شکستگی مچ پا در ناحیه لبه داخلی است و گاهی تا دو طرف را در بر می‌گیرد.
- وقتی شکستگی شامل نواحی داخلی، خارجی (جانبی) و پشتی (خلفی) مچ پا است، آن را شکستگی مچ پا در سه لبه می‌گویند، زیرا هر سه طرف مچ پا را در بر می‌گیرد.
- شکستگی”سقف” مفاصل مچ پا، به عنوان شکستگی پیلونی یا پلافوند شناخته می‌شود. این نوع شکستگی به دلیل وارد شدن انرژی شدیدی است که معمولا در اثر سقوط از ارتفاع ایجاد می‌شود.
با افزایش مقدار شکستگی، خطر صدمه دیدگی دراز مدت نیز وجود دارد. شکستگی مفصل مچ پا و شکستگی پیلون بیشترین آسیب را به ناحیه غضروفی وارد می‌کند و بنابراین در آینده خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.
شكستگي مچ پا همراه با جابجایی مچ پا یا شکستگی مچ پا بدون جابجایی
در هر یک از انواع شکستگی فوق، شکستگی می‌تواند شامل موارد زیر هم باشد:
- همراه با جابجایی- استخوان شکسته، اما هنوز هم در موقعیت درست است.
- همراه با جابجایی- بخش‌هایی از استخوان‌های شکسته از هم جدا شده‌اند. درمان براساس میزان جابجا شدگی و ثبات مچ پا خواهد بود.
برخی از انواع منحصر به فرد شکستگی نیز وجود دارد.
شکستگی [Maisonneuve]
شکستگی Maisonneuve شامل قطع کامل رباط‌ها در اطراف مچ پا همراه با شکستگی نازک نی در سطح زانو است. برای تشخیص این نوع آسیب دیدگی، یک تصویر اشعه ایکس از مچ پا ممکن است نوع شکستگی را نشان دهد یا اینکه بی ثباتی و معلق بودن پا بتواند این آسیب را نشان دهد، زیرا شکستگی استخوان خیلی بیشتر از مچ پا است و آسیب دیدگی رباط‌ها تنها با سایر انواع تصویربرداری مانند MRI دیده می‌شود.
علل شکستن استخوان
شایع‌ترین علل شکستن مچ پا عبارتند از:
- تصادفات اتومبیلی. که شامل آسیب‌های ناشی از تصادفات اتومبیلی است که باعث اختلالاتی می‌شود که شاید نیاز به جراحی داشته باشد.
- سقوط. در صورتی که پس از پریدن از ارتفاع روی پای خود فرود بیایید افتادن و سقوط می‌تواند به استخوان‌های مچ پا فشار وارد آورد.
- پیچ خوردن پا. بعضی اوقات پیچ خوردن پا باعث ایجاد شکستگی استخوان می‌شود. پیچش مفصل مچ پا می‌تواند باعث انقباض یا شکستن استخوان شود.
علائم شکستگی مچ پا
اگر دچار شکستگی مچ پا شده‌اید، ممکن است برخی از علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کنید:
- درد ناگهانی و اذیت کننده در ناحیه مچ پا
- دردی که با فعالیت افزایش می‌یابد و با استراحت کاهش می‌یابد
- ورم
- کبودی
- حساسیت به لمس
- تغییر شکل
- دشواری در راه رفتن و یا تحمل وزن
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
در صورتی که درد و تورم پا با مراقبت بهبود پیدا نکرد، یا اگر درد و تورم با گذشت زمان بدتر شد و همچنین اگر در هنگام راه رفتن دچار درد می‌شوید، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
عوامل خطر آفرین
شما ممکن است در معرض خطر شکستگی مچ پا باشید اگر:
- ورزش‌های شدید و سنگین می‌کنید. این تنش‌ها، ضربه‌های مستقیم و آسیب‌های چرخشی در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال، ژیمناستیک، تنیس و فوتبال می‌تواند باعث شکستگی مچ پا شود.
- استفاده از تکنیک یا تجهیزات ورزشی نادرست. تجهیزات نادرست، مانند کفش‌هایی که بیش از حد پوشیده شده‌اند یا مناسب پای شما نیستند می‌توانند به احتمال شکستگی پا کمک کنند. تکنیک‌های ورزشی اشتباه مانند گرم کردن و تمرینات کششی غلط نیز می‌توانند آسیب‌های مچ پا را ایجاد کند.
- افزایش ناگهانی میزان فعالیت. آیا شما یک ورزشکار با تجربه هستید یا کسی هستید که به تازگی ورزش را شروع کردید؟ افزایش ناگهانی در فرکانس یا مدت زمان ورزش کردن می‌تواند، استرس و خطر شکستگی را افزایش دهد.
- کار کردن در مشاغل خاص. بعضی از محیط‌های کاری، مانند کار کردن در ساختمان سازی، شما را بیشتر در معرض خطر سقوط از ارتفاع قرار می‌دهد.
- شلوغ و بهم ریخته بودن خانه. راه رفتن در یک خانه بیش از حد شلوغ می‌تواند احتمال پیچ خوردن یا افتادن شما را افزایش دهد که ممکن است منجر به شکستگی مچ پا شود.
- داشتن شرایط خاص. برخی از مشکلات مانند کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان) می‌تواند شما را در معرض آسیب‌های استخوان مچ پا قرار دهد.
عوارض جانبی
عوارض جانبی شکستگی مچ پا غیر معمول است اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آرتروز. شکستگی‌های مفصلی گسترش می‌یابند و ممکن است در سال‌های بعد باعث آرتروز شود. اگر مچ پا تا مدت طولانی پس از آسیب دیدن بهبود نیافت یا با نرخ کندی بهبود می‌یابد، بهتر است به دکتر مراجعه کنید.
- عفونت استخوانی (استئومیلیت). اگر دچار شکستگی باز شده‌اید، به این معنی که یک سر استخوان از پوست خارج شده است، استخوان شما ممکن است در معرض باکتری‌هایی باشد که باعث عفونت می‌شوند.
- سندرم Compartment. این وضعیت به ندرت با شکستگی مچ پا اتفاق می‌افتد و باعث درد، تورم و گاهی باعث ناتوانی در عضلات پاها یا بازوها می‌شود.
- آسیب دیدگی عروق یا رگ های خونی. ترومای مچ پا می‌تواند به اعصاب مجاور و رگ‌های خونی آسیب برساند و گاهی اوقات سبب پارگی آنها شود. اگر متوجه هرگونه بی حسی یا مشکل در گردش خون شدید، باید فورا آن را پیگیری کنید. فقدان جریان خون می‌تواند سبب مرگ و نابودی استخوان شود.
تشخیص شکستگی استخوان
در طول تست فیزیکی، دکتر برای تست میزان حساسیت، مچ پای شما را لمس می‌کند. محل دقیق درد شما می‌تواند تعیین کننده علت آن باشد.
وی ممکن است پا را در جهت‌های مختلفی حرکت دهد تا دامنه حرکتی شما را بررسی کند. ممکن است از شما خواسته شود یک فاصله کوتاه را راه بروید تا پزشک بتواند راه رفتن شما را بررسی کند.
اگر علائم و نشانه‌های شما نشان دهنده شکستن یا در رفتگی باشد، پزشک ممکن است یک یا چند تست تصویربرداری زیر را پیشنهاد دهد.
اشعه ایکس
بیشتر شکستگی‌های مچ پا را می‌توان با اشعه ایکس تشخیص داد. تکنسین عکس برداری ممکن است نیاز به گرفتن تصویر اشعه ایکس از چند زاویه مختلف باشد تا زوایای مختلف استخوان‌ها با هم تداخل نکنند. شکستگی‌های استرسی اغلب در اشعه ایکس دیده نمی‌شوند مگر اینکه به اندازه کافی بزرگ شوند.
اسکن استخوان
برای اسکن استخوان، تکنسین مقدار کمی از مواد رادیواکتیو را به یک ورید تزریق می‌کند. مواد رادیواکتیو به استخوان‌های شما، مخصوصا قسمت‌هایی از استخوان که آسیب دیده‌اند، جذب می‌شود. نقاط آسیب دیده، از جمله شکستگی‌ها، به شکل نقاط روشن در تصویر دیده می‌شوند.
توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی تی اسکن یک عکس اشعه ایکس از زوایای مختلف می‌گیرد و آنها را برای ساخت تصاویری در مقیاس واقعی بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن می‌تواند جزئیات بیشتری را در مورد استخوان و بافت نرمی که آن را احاطه کرده است، نشان دهد که می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا بهترین روش درمان را پیشنهاد کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI
MRI با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی، تصاویر بسیار دقیقی از رباط‌ها ایجاد می‌شود که مچ پا را نگه داشته‌اند. این تصویربرداری به بهتر دیدن رباط‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کند و می‌تواند شکستگی‌هایی را که در اشعه X دیده نمی‌شود را شناسایی کند.
درمان شکستگی مچ پا
درمان‌های قابل استفاده برای شکستگی مچ پا، بسته به اینکه استخوان چقدر شکسته و شدت آسیب دیدگی، متفاوت هستند.
داروها
پزشک شما ممکن است یک مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول و غیره) را توصیه کند.
درمان
پس از اینکه اقدامات لازم برای درمان شکستگی استخوان شما انجام شد، پس از مدتی نیاز به در آوردن آتل یا چوب پا دارید و باید گرفتگی عضلات و رباط‌های مچ و پاها را برطرف کنید. یک فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را برای بهبود انعطاف و قدرت مچ پا، به شما آموزش دهد.
جراحی و سایر روش ها
- عمل کاهشی. اگر دچار شکستگی همراه با جابجایی شده باشید، به این معنی است که استخوان‌های دو انتهای شکستگی هماهنگ نیستند، در نتیجه ممکن است پزشک شما مجددا مجبور به دستکاری استخوان‌ها شود تا آنها را در موقعیت مناسب خود قرار دهد- این فرایندی کاهشی است. بسته به میزان درد و تورم شما ممکن است نیاز به یک آرامبخش عضلانی، یا حتی یک بیهوشی عمومی قبل از این عمل داشته باشید.
- محدود کردن حرکتی. استخوان شکسته باید بی‌حرکت باشد تا بتواند بهبود یابد. در بیشتر موارد، این کار نیاز به گچ گرفتن دارد.
- عمل جراحی. در برخی موارد، جراح ارتوپد ممکن است نیاز به استفاده از پین، دیسک یا پیچ باشد تا موقعیت مناسب استخوان‌ها را در طول دوره درمان ایجاد کند. این مواد اگر برجسته یا دردناک هستند، ممکن است پس از اینکه شکستگی بهبود یافت، خارج شوند.
طول درمان شکستگی مچ پا چقدر است؟
حدود 6 هفته طول می‌کشد تا استخوان‌ها درمان شوند. همچنین ممکن است رفع التهاب رباط یا دیگر بافت‌های نرم نیز تا مدتی طول بکشد.
پس از جراحی، بیماران معمولا نباید تا 4 تا 6 هفته روی وزن خود بایستند تا زمانی که استخوان بهبود یابد. بیماران در یک پروتکل مدیریت درد قرار می‌گیرند که نیاز آنها به مواد مسکن کم شود. برای چند هفته اول، بیماران باید 90٪ روز را در حالتی سپری کنند که پای آنها بالا است. بعد از 10 تا 14 روز، آتل برپا نگهدارنده پا برداشته می‌شوند و بیماران معمولا می‌توانند از یک کفش طبی قابل درآوردن استفاده کنند. این کار اجازه می‌دهد تا بیماران بتوانند مچ پا را حرکت داده و دوش بگیرند. در طی هفته ششم، مراجعه به پزشک و عکس برداری با اشعه ایکس انجام می‌شود تا بررسی شود که آیا استخوان‌ها به خوبی در روند بهبود قرار دارند یا خیر، بیماران پس از آن مجاز به شروع ادامه حرکات طبیعی و شروع فیزیوتراپی می‌شوند. معمولا در صورت نیاز بیماران به 6 هفته یا بیشتر، طول درمان نیاز دارند.
پیشگیری
این نکات اساسی ورزشی و ایمنی می‌تواند به جلوگیری از شکستگی مچ پا کمک کند:
- پوشیدن کفش مناسب. استفاده از کفش‌های مناسب پیاده روی برای راه رفتن روی زمین‌های ناهموار. کفش ورزشی مناسبی را برای خود انتخاب کنید.
- به طور مرتب کفش‌های ورزشی خود را تعویض کنید. به محض اینکه کفی یا پاشنه آنها ساییده شد و یا اگر کفش‌های شما ناصاف شدند، آنها را عوض کنید. اگر دونده هستید، کفش‌های ورزشی خود را هر 300 تا 400 مایل باید تعویض کنید.
- شروع آرام. در هنگام شروع هر برنامه ورزشی جدید و هر تمرین فردی این نکته را به خاطر بسپارید که باید آرام و بدون استرس شدید این کار را شروع کنید تا آسیبی به شما وارد نشود.
- تمرینات متناوب. فعالیت‌های متناوب می‌تواند از استرس‌های منجر به شکستگی استخوان جلوگیری کند. دویدن به همراه شنا یا دوچرخه سواری می‌تواند به صورت متناوب استفاده شود.
- افزایش استحکام استخوان‌ها. استفاده از مواد غذایی غنی از کلسیم مانند شیر، ماست و پنیر می‌تواند برای بدن شما مفید باشد. مصرف مکمل‌های ویتامین D نیز می‌تواند بسیار موثر باشد.
- خانه خود را تمیز نگه دارید. برداشتن اشیا و موانع از روی کف زمین می‌تواند به جلوگیری از افتادن و سقوط یا پیچ خوردن پای شما کمک کند.
- تقویت ماهیچه‌های مچ پا. اگر در معرض پیچ خوردن مچ پا هستید، از پزشک خود بخواهید که تمریناتی را برای کمک به تقویت عضلات پشتی مچ پا به شما آموزش دهد.
