درمان آرتروز و سائیدگی مفصل مچ پا: بریس، فیزیوتراپی، جراحی، ورزش - متخصص درمان کمردرد و ستون فقرات:دکتر فرخانی

آرتروز مچ پا یک نوع استئوآرتریت است و یک بیماری تحلیل برنده محسوب می‌‌شود که در آن غضروف مفصل مچ پا نازک می‌شود و در نهایت از بین می‌رود. غضروف از ساییدگی استخوان‌ها روی هم در هنگام راه رفتن جلوگیری می‌کند اما در صورتی که این ساختار نرم از بین برود و استخوان‌ها روی هم ساییده شوند زائده‌های استخوانی شروع به رشد خواهند کرد و باعث بروز درد و سفتی در مفصل مچ می‌شوند. آرتروز مچ پا یک بیماری تحلیل برنده پیشرونده است اما در صورتی که به سرعت تحت درمان قرار بگیرد به بهبود عملکرد مفصل و پیشگیری از آسیب دیدگی دائمی آن کمک خواهد کرد.

علت آرتروز مچ پا چیست؟

شناسایی علل ایجاد کننده مچ پا می‌تواند به متخصص پا و مچ پا کمک کند یک برنامه درمانی مناسب را برای بیمار در نظر بگیرد. در اکثر مواقع آرتروز مچ پا به علت یکی از دو مورد زیر به وجود می‌آید:

ضرب دیدگی

پیچ خوردگی یا شکستگی مچ پا در گذشته باعث می‌‌شود که مچ پا مستعد بروز آرتروز شود. مچ پای افرادی که دچار ضرب ‌دیدگی شده است ۷ برابر بیشتر از سایرین دچار آرتروز خواهد شد. به عبارتی در ۸۰ درصد از موارد آرتروز مچ پا را می‌‌توان در گروه آرتروز پس از ضربه دسته بندی کرد. اگرچه شکستگی یا پیچ خوردگی مچ پا ترمیم می‌شود تغییرات فیزیولوژیکی که به علت آسیب دیدگی در مچ پا به وجود می‌آید می‌تواند چند سال بعد باعث بروز استئوآرتریت شود.

اختلالات پزشکی

حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد ابتلا به آرتروز مچ پا به برخی اختلالات پزشکی از قبیل آرتریت روماتوئید، اختلالات ساختاری مادرزادی و اختلالات خون و بیماری‌هایی که به علت گردش نامناسب خون به وجود می‌‌آیند ارتباط دارد. اگرچه تعداد زیادی از بزرگسالان احساس درد در این ناحیه را به یکی از علائم پیری یا آسیب دیدگی پا ربط می‌دهند باید برای تسکین درد مزمن پا از پزشک تقاضای کمک کرد. روش‌های درمانی متعددی وجود دارد که می‌تواند روند پیشرفت آرتروز مچ پا را کند نماید و به تسکین درد کمک کند تا بیمار بتواند روی پای خود بایستد.

علائم و نشانه‌های آرتروز مچ پا چیست؟

علائم و نشانه‌های آرتروز مچ پا به تدریج به وجود می‌‌آیند و با گذر زمان و کار کشیدن بیش از حد از آن بد تر می‌شوند این علائم به شرح زیر می‌باشند:

احساس درد در مچ پا: علل و درمان، درد قسمت میانی و یا بخش عقبی پا و ساق پا
درد مفصل پس از فعالیت روزمره. پیاده روی یا قدم زدن سریع می‌تواند باعث بروز درد و تورم در مفصل شود .
هنگامی که غضروف بین استخوان از بین می‌‌رود و استخوان‌ها به طور مداوم روی هم ساییده می‌‌شوند مفصل دچار التهاب می‌‌شود و باعث بروز تورم و درد خواهد شد.
افزایش میزان اصطکاک بین استخوان‌ها می‌تواند باعث سفت شدن مفصل شود و انجام دادن برخی حرکات ساده مانند چرخاندن یا تکان دادن انگشت پا بسیار دشوار خواهد شد. سفتی و خشکی مفصل می‌‌تواند پس از یک دوره طولانی عدم تحرک بدتر شود.

آرتروز مچ پا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آرتروز مچ پا با ارزیابی کامل سابقه پزشکی، انجام معاینه جسمانی و عکس برداری از این ناحیه تشخیص داده می‌‌شود. پزشک مچ پای شما را به لحاظ تورم، قرمزی، حساسیت به لمس آسیب دیدگی مفصل، وجود زائده استخوانی و کاهش دامنه حرکات آن را ارزیابی می‌‌کند. معمولاً از یکی از روش‌های عکس برداری زیر برای تشخیص و تایید آرتروز مچ پا استفاده می‌شود.

عکس برداری توسط اشعه ایکس و رادیوگراف

عکس برداری توسط اشعه ایکس و رادیوگراف می‌تواند علائم و نشانه‌های آسیب دیدگی مفصل را نشان دهد. البته این نوع عکس برداری معتبرترین شاخص برای تشخیص آرتروز مچ پا نیست اما می‌‌تواند در کنار معاینه جسمانی به تشخیص این اختلال کمک کند.

اسکن ام آر آی

اسکن ام آر آی روشی است که می‌تواند اطلاعات و تصاویر دقیقی را از موقعیت و میزان از بین رفتن غضروف در اختیار پزشک قرار دهد.

آرتروسنتز مچ پا

در آرتروسنتز مچ پا به کمک یک سوزن مقداری از مایع مفصل کشیده می‌‌شود سپس مورد آزمایشات دقیق قرار می‌‌گیرد تا وجود سایر اختلالات پزشکی رد شود.

اسکن سه بعدی پت

پت اسکن یک نوع دستگاه عکس برداری سی تی اسکن است که به تولید تصاویر سه بعدی می‌پردازد و به متخصص کمک می‌کند در حالت ایستاده به تشخیص نقاطی از مچ بپردازد که به آنها فشار وارد می‌شود.

چگونه آرتروز مچ پا درمان می‌شود؟

هدف از درمان آرتروز مچ پا این است که دامنه حرکات آن حفظ شود و به کمک روش‌هایی که با تهاجم کمتری همراه هستند از میزان درد مچ کاسته شود. گاهی اوقات هیچ یک از روش‌های غیر تهاجمی ‌نمی‌توانند زمان کافی برای بیماران جوان فراهم کنند تا در آینده تحت درمان با روش‌هایی که تهاجمی هستند قرار بگیرد.

تغییر در سبک زندگی برای درمان آرتروز مچ پا

تغییرات کوچک در سبک زندگی از قبیل تعویض کفش یا ورزش کردن می‌تواند تغییرات بزرگی را در میزان پیشرفت آرتروز مچ پا به وجود بیاورد.

اصلاح نوع فعالیت جسمانی

برخی از انواع فعالیت‌ها و ورزش‌ها می‌توانند باعث بدتر شدن وضعیت مفصل مچ پا شوند که باید از انجام دادن این تمرینات خودداری کرد و از تمرینات جایگزین استفاده نمود به عنوان مثال می‌‌توان به جای دویدن، به دوچرخه ‌سواری و شنا پرداخت تا فشار کمتری به مفصل مچ پا وارد شود. اگرچه دردناک بودن مچ پا به علت آرتروز باعث می‌‌شود که فرد تمایلی به انجام فعالیت جسمانی نداشته باشد پزشکان نداشتن تحرک را به هیچ عنوان توصیه نمی‌کنند. در حقیقت عدم تحرک خطرناک است و اغلب باعث بروز سایر مشکلات مربوط به سلامت می‌شود.

استفاده از کفش محافظ

افرادی که دچار آرتروز مچ پا هستند باید از کفش‌هایی که از پای آنها بهتر مراقبت می‌کند و از چرخش مچ پا و حرکت به سمت داخل و بیرون جلوگیری می‌کند استفاده نمایند. این افراد باید از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنند. پوشیدن پوتین و کفش مناسب می‌‌تواند به پایدار شدن مچ پا کمک کند.

استراحت کردن

معمولاً افرادی که دچار آرتروز مچ پا هستند صبح پس از بیدار شدن از خواب و یا در هنگام شروع فعالیت جسمانی دچار مقداری درد و ناراحتی می‌شوند که این مسئله به سفتی مفاصل آنها ارتباط دارد و به تدریج از بین می‌رود اما در صورتی که این افراد دچار درد شدید شده باشند نباید به ورزش کردن یا کار کردن بپردازند. درد متوسط تا شدید مچ پا یک علامت هشدار دهنده به معنای نیاز به استراحت کردن مفصل است.

استفاده از کمپرس سرد یا گرم

قرار دادن کمپرس گرم به مدت چند دقیقه روی مفصل مچ پا می‌تواند باعث رفع سفتی آن شود و به فرد برای انجام فعالیت جسمانی به راحتی بیشتر کمک کند. قرار دادن کمپرس یخ روی مفصل مچ پا به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پس از فعالیت جسمانی می‌‌تواند باعث کاهش تورم شود و تا حدودی از میزان درد بکاهد. استفاده از کمپرس سرد یا گرم می‌‌تواند به طور موقت به بهبود علائم و نشانه‌های درد مفصل مچ پا کمک کند.

کاهش وزن

رعایت رژیم غذایی و مصرف مواد غذایی سالم و افرادی که دچار آرتروز مچ پا هستند کمک بسیار زیادی می‌کند تناسب اندام داشته باشند. هر کیلو گرم وزن اضافی بدن دو و نیم کیلو گرم فشار به مچ پا وارد می‌کند. افرادی که چاق هستند یا اضافه وزن دارند پس از کاهش وزن متوجه می‌‌شوند که از میزان درد مچ پای آنها کاسته شده است زیرا از میزان فشاری که به این ناحیه وارد می‌‌شود کم خواهد شد.

روش‌های آرام سازی بدن

برخی از افراد از روش‌های مخصوص آرام سازی بدن مانند مدیتیشن، ریلکسیشن، تصویر سازی ذهنی، بیوفیدبک یا هیپنوتیزم استفاده می‌‌کنند. هنگامی که این روش‌ها با یک دیدگاه مثبت که بر انجام دادن فعالیت‌های جسمانی تمرکز دارند ترکیب شوند می‌توانند به طرز قابل توجهی از میزان درد مچ پا بکاهند.

استفاده از بریس و کفش طبی مخصوص برای آرتروز مچ پا

معمولاً در مواردی که آرتروز مچ پا شدید نشده است پوشیدن کفش طبی مخصوص و استفاده از بریس می‌تواند به کنترل حرکات مچ پا و رفع فشار از روی مچ پا کمک کند استفاده از بریس که به طور کامل دور مچ را می‌‌پوشاند اثر گذاری بسیار زیادی دارد زیرا با محدود کردن میزان حرکات مچ پا به کاهش درد کمک می‌‌کند به عبارتی حرکت کمتر مساوی با تحمل درد کمتر است. می‌توان این بریس را به نحوی تنظیم کرد که امکان انجام برخی حرکات را فراهم کنند و از انجام برخی دیگر جلوگیری نماید.

فیزیوتراپی برای درمان آرتروز مچ پا

درمان دستی که از روش‌های مورد استفاده برای درمان آرتروز مچ پا است که متخصص فیزیوتراپی از حرکات دست برای ماساژ شدن بافت نرم، کشش و به حرکت در آوردن مفصل استفاده می‌کند تا دامنه حرکات مچ، توانایی حرکتی و مطابقت آن بهبود پیدا کند. استفاده از این روش‌ها همچنین می‌تواند به کنترل درد کمک کند.
ورزش درمانی از قبیل تمرینات کششی و تقویتی برای بهبود دامنه حرکات و قدرت عضلات مچ پا کمک می‌‌کند و میزان محافظت و پایداری اندام‌های تحتانی را افزایش می‌‌دهد و از میزان فشاری که بر عضلات مفصل و خود مفصل مچ پا وارد می‌‌شود می‌کاهد.
بازآموزی عصب و عضله روشی برای بهبود پایداری و بازآموزی اندام‌های تحتانی و بهبود تکنیک‌های حرکتی و مکانیکی از قبیل دویدن و پرش است که هدف از انجام آن‌ها کاهش فشار بر روی مفصل در هنگام انجام فعالیت‌های روزانه است. بستن مچ پا با استفاده از بریس و باند کشی می‌تواند از مفصل محافظت کند و سرعت فرآیند بهبود را تسریع می‌نماید. تمرینات مخصوص تعادل و راه رفتن در افرادی که برای راه رفتن مشکل دارند تجویز می‌شود.
استفاده از التراسوند، تحریک الکتریکی، لیزر درمانی، کمپرس سرد، کمپرس یخ و سایر روش‌های موجود می‌‌تواند به کاهش درد و التهاب در مفصل آسیب دیده کمک نمایند.

بازسازی مفصل به کمک تزریق پلاسمای غنی از پلاکت و سلول‌های بنیادی

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت و سلول‌های بنیادی روشی است که به بازسازی غضروف جدید کمک می‌کنند. داروهای بازسازی کننده سرعت ترمیم بدن را افزایش می‌دهند و به تعداد زیادی از بیماران کمک می‌کنند در بلند مدت عملکرد مچ پا و توانایی حرکتی آنها افزایش پیدا کند. افرادی که تحت درمان با سلول‌های بنیادی قرار می‌‌گیرند از سلول‌های خود آنها برای بازسازی بافت‌های بدن استفاده می‌شود و بدن به سرعت شروع به ترمیم خود می‌کند. سلول‌های بنیادی شروع به تکثیر خود می‌نمایند و سلول‌های اطراف آنها از این عملکرد تقلید می‌‌کنند و فرایند ترمیم را آغاز می‌‌کنند و به تولید ترکیبات ضد التهاب می‌پردازند تا از سطح درد کاسته شود. تزریق سلول‌های بنیادی همچنین حاوی هیالورونیک اسید است که به لغزندگی مفصل و تاندون و تسکین درد و بهبود توانایی حرکتی مچ پا کمک می‌کند.

آرتروسکوپی کم تهاجمی مچ پا

در این روش مفصل مچ پا تمیز می‌شود و بافت اسکار، غضروف آسیب دیده، غضروف سست، ذرات استخوان و زائده‌های استخوانی از مفصل جدا می‌شوند تا امکان حرکت کردن بهتر مفصل وجود داشته باشد و از میزان درد آن کاسته شود تا بیمار بتواند به انجام فعالیت جسمانی بپردازد. آرتروسکوپی مچ پا به صورت سرپایی انجام می‌شود و برای این کار پزشک دو یا سه برش کوچک را روی مچ پا به وجود می‌آورد سپس با استفاده از ابزارهای مخصوص از طریق برش ایجاد شده و به کمک دوربین و خارج کردن بافت‌های این ناحیه می‌پردازد. از درمان با سلول‌های بنیادی در کنار جراحی زانو برای تسریع فرایند بهبود استفاده می‌شود.

آرترودیاستازیس مچ پا

این روش اغلب برای درمان آرتروز شدید مچ پا سودمند است. آرترودیاستازیس است به فرایند استراحت کامل مفصل مچ پا گفته می‌شود که در این روش از وسایل ثابت کننده استفاده می‌گردد تا مفصل توانایی ترمیم کامل خود را داشته باشد. گاهی اوقات این روش در کنار آرتروسکوپی برای پاک سازی مفصل و تزریق سلول‌های بنیادی برای تولید بافت سالم انجام می‌شود.

جراحی تعویض مفصل مچ پا

جراحی تعویض کامل مفصل مچ پا یا آرتروپلاستی مچ پا روشی است که در آن سطح مفصل مچ پا که دچار آرتروز است توسط ایمپلنت مصنوعی تعویض می‌شود. به لطف پیشرفت‌هایی که در عرصه فناوری بیوپزشکی به دست آمده است چندین نوع ایمپلنت طراحی شده است که با نیازهای بیماران مطابقت کامل دارد.

فیوژن مچ پا

فیوژن مچ پا یک نوع عمل جراحی است که برای درمان آرتروز مچ پا در مرحله آخر بیماری تجویز می‌شود. از جراحی فیوژن مچ پا به عنوان یک روش تخریب کننده مفصل یاد می‌شود به این معنا که دیگر هیچ گونه تحرکی در مفصل پا احساس نخواهد شد. اگرچه این جراحی ممکن است باعث تعجب شما شده باشد باید بدانید بیمارانی که در مرحله آخر آرتروز مچ پا قرار دارند معمولاً قبل از درمان به طور کامل حرکات مچ پای خود را از دست داده‌اند. جراحی فیوژن می‌‌تواند به بهبود پایداری مچ پا کمک کند و با بی حرکت کردن آن از میزان درد حاصل از آرتروز بکاهد.

تمرینات ورزشی مخصوص بهبود آرتروز مچ پا

حرکات چرخشی مچ پا

انجام دادن حرکات چرخشی مچ پا می‌تواند به بهبود انعطاف پذیری مفصل مچ کمک کند. حرکات چرخشی مچ پا همچنین باعث لغزندگی مفصل مچ خواهد شد. برای انجام دادن این تمرین روی یک صندلی بنشینید و زانوی خود را صاف کنید و آن را در همان حالت نگه دارید و به آرامی در جهت عقربه‌های ساعت به چرخش انگشت شست پای خود بپردازید. در این هنگام شما در حال چرخاندن مچ پای خود هستید. ۱۰ بار این تمرین را انجام دهید سپس حدود ۵ ثانیه استراحت کنید و دوباره پای خود را صاف کنید و این بار بر خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت شروع به چرخاندن آن نماید و این تمرین را نیز ۱۰ بار تکرار کنید. انجام دادن این تمرین به صورت روزانه درون آب گرم به اندازه تمرین کردن در خارج از آب سودمند نخواهد بود.

بلند کردن حوله با انگشتان پا

بلند کردن حوله با انگشتان پا یک تمرین ورزشی مناسب برای افراد مبتلا به آرتروز مچ پا است. برای انجام این کار به صورت صاف روی صندلی بنشینید و جوراب و صندل خود را در بیاورید سپس یک حوله را روی کف اتاق و جلوی صندلی خود قرار دهید .به آرامی پای خود را روی هم بگذارید به نحوی که پاشنه شما روی حوله و نزدیک به خودتان قرار بگیرد سپس حوله را با انگشتان پای خود بگیرید و آن را بلند کند. در هنگام انجام این تمرین شما در حال قوس دادن به پا و حرکت دادن مچ پای خود هستید. حوله را بکشید و به سمت خودتان بالا بیاورید. این تمرین را ۱۰ بار تکرار کنید و سپس حدود ۵ ثانیه استراحت کنید. دوباره بلند کردن حوله را به مدت ۱۰ ثانیه ادامه دهید. هنگامی که شما حوله را بلند می‌کنید حوله زیر پای شما جمع می‌‌شود که باید دقت کنید پاشنه پای خود را به صورت ثابت روی آن قرار داده باشید و از بلند کردن پاشنه خود اجتناب نمایید. این تمرین را چند بار تکرار کنید سپس این تمرین را به صورت معکوس انجام دهید یعنی این بار سعی کنید حوله ای که زیر پای شما جمع شده است را تا حد امکان صاف کنید به نحوی که پنجه شما حوله را به سمت عقب هل بدهد. این تمرین را نیز حدود ۱۰ ثانیه انجام دهید سپس در فواصل بین تمرین کردن ۵ ثانیه استراحت کنید.

تمرینات ایزومتریک

اگر شما هم دچار آرتروز مچ پا هستید از تمرینات ایزومتریک استفاده کنید. این تمرینات شامل منقبض کردن عضلات است. برای انجام این تمرین روی یک صندلی بنشینید و کف پای خود را روی زمین قرار دهید. در هنگام انجام این تمرین شما به چرخش کف پای خود می‌‌پردازید پای مبتلا به آرتروز را بلند کنید و پای خود را حرکت دهید به نحوی که کف پای شما روی مچ پای دیگر قرار بگیرد. پای مبتلا به آرتروز را به پای دیگر خود فشار دهید و حدود ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید سپس کمی استراحت کنید و دوباره این تمرین را ۱۰ بار انجام دهید.

پیشگیری از بروز آرتروز مچ پا

هنگامی که از میزان درد و التهاب مچ پا کاسته می‌‌شود قدرت و توانایی حرکتی آن بهبود پیدا می‌‌کند و باید بیمار به تدریج به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازد. آموزش دیدن در خصوص نحوه انجام فعالیت‌های روزمره و داشتن یک برنامه جامع تمرین در منزل می‌تواند به بیمار کمک کند از شعله ور شدگی بیماری پیشگیری کند و روند تحلیل رفتن مفصل کند گردد. برخی از اقدامات پیشگیری کننده از بروز آرتروز مچ پا به شرح زیر می‌باشد:

بیمار باید به طور مداوم فعالیت جسمانی داشته باشد و از بی تحرکی خودداری کند. مفاصل به حرکت کردن بدن کمک می‌‌کنند و هر چه میزان لغزندگی آنها بیشتر باشد بیمار می‌تواند به راحتی حرکت کند. نشستن و نداشتن تحرک باعث می‌شود که دامنه حرکات مفصل مچ پا کاهش پیدا کند.
انجام دادن تمرینات کششی قبل و بعد از فعالیت جسمانی ریسک بروز سفتی و درد مفاصل را کاهش می‌دهد. تمرینات کششی به بهبود و حفظ انعطاف پذیری عضلات و تاندون‌های مفصل کمک می‌کنند. بیمار باید حدود ۲۰ ثانیه و انجام تمرینات کششی بپردازد. به خاطر داشته باشید که با بالا رفتن سن از میزان انعطاف پذیری مفصل کاسته می‌شود و این مسئله یک بخش طبیعی از فرآیند پیری است.
داشتن یک برنامه منظم برای تقویت عضلات به آنها کمک می‌‌کند به جذب ضرباتی که به مفصل وارد می‌شود کمک کنند. ضعیف بودن عضلات باعث می‌شود که فشار و نیرویی که در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره به بدن وارد می‌شود به مفاصل منتقل گردد. به خاطر داشته باشید که با بالا رفتن سن ضعف بدن و مفاصل نیز بیشتر خواهد شد.
بیماران مبتلا به آرتروز مچ پا باید از انجام دادن فعالیت‌هایی که فشار زیادی به مچ پا وارد می‌‌کند خودداری نمایند. این فعالیت‌ها شامل دویدن، پرش و سایر تمریناتی است که فشار زیادی را به بدن وارد می‌‌‌کند.