تاریخ ۷ آذر ۱۳۹۸
تنگی کانال نخاعی در صورتی ایجاد می‌شود که کانال نخاعی درون ستون فقرات و یا مسیری که اعصاب ستون فقرات از آن خارج می‌شوند تنگ بشود. در این حالت طناب نخاعی تحت فشار قرار می‌گیرد.
ستون مهره یا ستون فقرات از مهره‌ها تشکیل شده است. در مرکز ستون فقرات، کانال نخاعی قرار دارد که از طناب نخاعی محافظت می‌کند. طناب نخاعی رشته بلندی از اعصاب است که از مغز آغاز می‌شود. اعصاب از طریق سوراخ‌های بین مهره‌ای از ستون فقرات خارج شده و به دیگر بخش‌های بدن گسترش پیدا می‌کنند. تنگی کانال نخاعی باعث می‌شود که بر اعصاب مجاور فشار وارد شود.
امکان دارد که با وجود ابتلا به تنگی کانال نخاعی کمر و گردن، بیمار همچنان بتواند برای سال‌ها فعالیت‌های روزمره را انجام دهد. البته در برخی از مواقع برای رفع فشار بر طناب نخاعی به جراحی نیاز است. با توجه به این که امکان دارد جراحی دارای عوارض جانبی باشد، بیمار و پزشک بایستی به طور کامل گزینه‌های درمانی را بررسی کنند.
دلایل ایجاد تنگی کانال نخاعی
تگی کانال نخاعی با گذشت زمان در اثر التهاب مفاصل و یا تخریب استخوان‌ها و دیسک‌ها ایجاد می‌شود. همچنین امکان دارد عواملی مانند نقص مادرزادی، آسیب‌دیدگی، عفونت یا التهاب مزمن، تومورهای نخاعی یا بیماری‌های استخوانی باعث ایجاد تنگی نخاعی بشوند. در برخی از موارد هر گونه جراحی بر ستون فقرات می‌تواند سبب تنگی کانال نخاعی شود.
موارد زیر می‌توانند باعث ایجاد تنگی کانال نخاعی شوند :
- اسپوندیلیت آنکیلوزان (التهاب مفاصل بین مهره‌ای در ستون فقرات)
- آرتریت (التهاب مفاصل)
- بیماری‌های استخوانی مانند پوکی استخوان، بیماری پاژه استخوان (تغییر شکل و از بین رفتن غیرعادی بافت استخوان) یا آکندروپلازی (بیماری مادرزادی که باعث رشد ناقص استخوان می‌شود)
- عفونت یا التهاب مزمن در ستون فقرات
- نقص مادرزادی
- فتق دیسک
- آسیب‌دیدگی که باعث وارد آمدن فشار بر ریشه‌های عصبی یا طناب نخاعی بشود
- تشکیل استئوفیت (خار استخوان)
- عوارض ایجاد شده پس از عمل جراحی
- اسکولیوز (انحنای غیرطبیعی ستون فقرات)
- کیست یا تومورهای ستون فقرات
چه عواملی باعث افزایش احتمال تنگی کانال نخاعی می‌شوند؟
برخی از عوامل احتمال ایجاد تنگی کانال نخاعی کمر و گردن را افزایش می‌دهند. البته همه افراد با وجود این عوامل به تنگی کانال نخاعی مبتلا نمی‌شوند. این عوامل عبارتند از :
- سالخوردگی
- التهاب مفاصل
علائم تنگی کانال نخاعی
امکان دارد علائم تنگی کانال نخاعی به تدریج ایجاد شده و با گذشت زمان تشدید شوند. بسته به این که چه اعصابی تحت فشار قرار گرفته باشند، در برخی از مواقع علائم تنها در یک طرف از بدن ایجاد می‌شوند.
نشانه‌های شایع تنگی کانال نخاعی
امکان دارد نشانه‌های تنگی کانال نخاعی به طور مداوم وجود داشته باشند و یا بعضی از مواقع در طول روز ایجاد شوند. هر یک از نشانه‌های زیر می‌توانند شدید باشند :
- بی‌حسی در کف پاها
- افتادگی پا (کشیده شدن نوک پا روی زمین هنگام راه رفتن که در اثر ضعیف بودن عضلات پا ایجاد می‌شود)
- درد پایین کمر
- اسپاسم (گرفتگی) عضلانی
- ضعف عضلانی در یک یا چند اندام بدن
- درد، بی‌حسی یا احساس گزگز در گردن، شانه یا دست
- درد، بی‌حسی یا احساس گزگز در یک پا یا در باسن
- درد هنگام ایستادن
- سیاتیک (درد شدید در پشت یکی از پاها)
- علائم مربوط به دستگاه مجاری ادرار
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
فشردگی طناب نخاعی ناشی از تنگی کانال می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی شدید اعصاب گوناگون در بدن شود و امکان دارد این آسیب‌دیدگی حتی با وجود رفع فشار، دائمی شود. در صورت بروز علائمی مانند از دست دادن احساس در اندام‌ها یا در شانه‌ها، از دست دادن تعادل به طور کامل، از دست دادن کنترل مثانه یا روده همراه با ضعف در پاها بایستی سریعاً به پزشک مراجعه شود. همچنین اگر مواردی مانند احساس غیرطبیعی یا ضعف ناگهانی یا بی‌حسی در یک سمت از بدن، فلج و تغییر در سطح هوشیاری ایجاد شوند بیمار باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.
همچنین اگر تنگی کانال درمان شود ولی علائم همچنان وجود دارند بایستی سریع به پزشک مراجعه شود.
تشخیص تنگی کانال نخاعی
پس از معاینه و بررسی سابقه پزشکی ، از اسکن برای تشخیص دقیق بیماری استفاده می‌شود.
- تصویربرداری با اشعه ایکس : به کمک این روش تصاویر با جزییات دقیق از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌های بدن گرفته می‌شود.
- تصویرسازی تشدید مغناطیسی (ام آر آی) : در این روش از یک آهنربای بزرگ و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از بدن استفاده می‌شود.
- توموگرافی رایانه‌ای (سی تی اسکن) : در این روش از فن‌آوری رایانه‌ای و اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر با جزییات دقیق از بدن استفاده می‌شود.
نحوه درمان تنگی کانال نخاعی کمر و گردن
جهت درمان تنگی کانال نخاعی، ترکیبی از روش‌های درمانی فیزیوتراپی، ورزش و دارو جهت رفع کمردرد استفاده می‌شوند. در برخی از موارد پزشک جهت تسکین موقتی درد تزریق استروئید را توصیه می‌کند. در صورتی که درد ادامه داشته باشد و یا هیچ یک از روش‌های درمانی دیگر تاثیری نداشته باشند، از جراحی برای رفع فشار وارد بر اعصاب یا طناب نخاعی استفاده می‌شود.
مصرف دارو
- داروهای مسکن ضد التهاب غیر استروئیدی جهت رفع درد: رایج‌ترین روش جهت رفع درد ناشی از تنگی کانال نخاعی مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) می‌باشد.
- داروهای مخصوص درد عصبی: برخی از داروها به ویژه برای تسکین درد عصبی مصرف می‌شوند.
- داروهای ضد تشنج برای کنترل درد ناشی از تنگی کانال نخاعی: داروهای ضد تشنج با کاهش فعالیت غیرطبیعی الکتریکی به کنترل درد کمک می‌کنند.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای جهت رفع درد مزمن: داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (خصوصاً داروی آمی‌تریپتیلین) برای کنترل درد ناشی از تنگی کانال نخاعی مفید هستند.
- تزریق استروئید: در برخی از موارد، از تزریق استروئید جهت تسکین موقتی درد استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی
علاوه بر مصرف دارو جهت کاهش کمردرد مزمن، از فیزیوتراپی برای بهبود حرکتی و کاهش خشکی مفاصل استفاده می‌شود. متخصص توان‌بخشی بیماران سرپایی و بیماران بستری برای کمک به کاهش کمردرد و علائم دیگر برنامه‌ریزی می‌کند. هدف فیزیوتراپی کمک به بیمار جهت بازگشت هر چه سریع‌تر به زندگی روزمره می‌باشد. متخصص فیزیوتراپی موارد زیر را به بیمار توصیه می‌کند :
- فعالیت جسمی و داشتن تحرک کافی
- انجام تمارین ورزشی و تغییر در نحوه زندگی طبق دستور متخصص فیزیوتراپی
روش‌های درمانی تکمیلی
درمان تکمیلی به بهبود سریع‌تر تنگی کانال نخاعی کمر و گردن کمک می‌کند. از درمان تکمیلی همراه با درمان دارویی جهت تسکین درد ناشی از تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود. درمان تکمیلی جایگزینی برای روش‌های درمانی پزشکی نمی‌باشد. چنانچه از مکمل‌های غذایی یا درمان هومیوپاتی استفاده می‌کنید حتماً به پزشک اطلاع دهید چرا که امکان دارد این روش‌های درمانی با درمانی دارویی و پزشکی تداخل داشته باشند.
روش‌های درمانی تکمیلی شامل موارد زیر می‌باشند :
- طب سوزنی
- بیوفیدبک
- ماساژ درمانی
- مصرف مکمل‌های رژیمی، داروهای گیاهی، چای و دم‌نوش‌های گیاهی و محصولات مشابه
- یوگا
تمارین ورزشی برای افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی
- پیاده‌روی روش مناسبی برای بهبود تنگی کانال نخاعی می‌باشد. در صورت نیاز می‌توانید سرعت پیاده‌روی را تغییر دهید. بهتر است پیاده‌روی پس از صرف غذا و به طور روزانه انجام شود. پیاده‌روی همچنین راه مناسبی برای کاهش استرس می‌باشد.
- شنا باعث تقویت تمامی عضلات در قسمت پشت بدن می‌شود. آب سبب می‌شود که فشار کمتری بر کمر وارد شود.
جراحی
در برخی از موارد برای بهبود تنگی کانال نخاعی از جراحی استفاده می‌شود. خصوصاً اگر که قسمتی از دیسک وارد کانال نخاعی شده و بر روی عصب فشار وارد کند و به طور قابل توجهی باعث کاهش عملکرد فرد در زندگی روزمره بشود بایستی از جراحی استفاده شود.
اگر روش‌های دیگر باعث بهبود تنگی کانال نخاعی نشوند، پزشک از جراحی استفاده می‌کند. افرادی که دچار ضعف شدید هستند یا عملکرد مثانه و روده‌شان مختل شده است، کاندیدای مناسبی برای جراحی هستند. روش‌های مختلف جراحی شامل موارد زیر می‌باشند :
- فیوژن قدامی ستون فقرات کمری : اتصال مهره‌ها از طریق ایجاد برش در شکم
- فیوژن ستون فقرات گردنی : اتصال مهره‌ها در گردن
- لامینوپلاستی ستون فقرات گردنی : باز کردن لامینا (قسمتی از مهره) جهت رفع فشار از روی اعصاب و طناب نخاعی و تسکین درد
- لامینوتومی ستون فقرات گردنی : برداشتن بخش کوچکی از لامینا در گردن جهت رفع فشار از روی اعصاب و تسکین درد
- لامینکتومی ستون فقرات کمری : برداشتن بخشی از استخوان مهره
- میکرولامینوتومی ستون فقرات کمری : برداشتن بخش کوچکی از لامینا با استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی جهت رفع فشار از روی اعصاب و تسکین درد
- فیوژن خلفی ستون فقرات کمری : اتصال مهره‌ها از طریق برشی در کمر جهت تسکین کمردرد و پا درد
عارضه‌های ناشی از تنگی کانال نخاعی
عارضه‌های ناشی از عدم درمان تنگی کانال نخاعی می‌توانند خطرناک باشند. با استفاده از برنامه درمانی که پزشک برای شما طراحی کرده است می‌توانید خطرات ناشی از این بیماری را به حداقل برسانید. عارضه‌های ناشی از تنگی کانال نخاعی عبارتند از :
- عوارض جانبی ناشی از درمان
- وابسته شدن به داروهای مُسکن
- کاهش کلی کیفیت زندگی
- ناتوانی در انجام امور روزمره
- عدم تحرک
- آسیب‌دیدگی پاها در اثر از دست دادن حس در پا
- از دست دادن حس اندام‌ها به طور دائمی
- از کار افتادگی و آسیب‌دیدگی عصبی به طور دائمی
- درد مزمن یا دائمی
- تشدید علائم
- تشدید عفونت در اثر از دست دادن حس اندام‌ها
