تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
تشخیص و درمان انواع مختلف درد شامل درد شدید، مزمن و درد ناشی از سرطان بر عهده متخصص درد می‌باشد.
متخصص درد از روش‌های مختلفی جهت بهبود درد استفاده می‌کند. کنترل و مدیریت درد با استفاده از روش‌های زیر انجام می‌شود:
- استفاده از روش‌های غیر جراحی و بدون استفاده از دارو
- مصرف دارو
- استفاده از روش‌های مداخله‌ای
در این مقاله نقش متخصص در درمان بیماری و انواع روش‌های درمانی جهت کنترل درد شرح داده خواهند شد.
انواع مختلف درد
درد شدید معمولاً توسط دستگاه عصبی جهت آگاه ساختن شخص از آسیب‌دیدگی یا بیماری و اقدام جهت درمان فوری ایجاد می‌شود. درد مزمن بسیار بیشتر از درد شدید تداوم دارد. در برخی از مواقع در اثر مواردی مانند گرفتگی کمر، درد ایجاد شده شدید می‌باشد. در موارد دیگر درد در اثر عارضه‌های مزمن ایجاد می‌شود. حتی امکان دارد بدون وجود آسیب‌دیدگی، در بدن بیمار درد ایجاد شود.
انواع متداول درد مزمن در اثر موارد زیر ایجاد می‌شوند:
- کمردرد و گردن‌درد
- التهاب مفاصل
- میگرن
- بیماری زونا
- درد ناشی از سرطان
- درد عصبی
رشته‌های تخصص پزشکی در ارتباط با کنترل درد
کنترل درد تنها به یک تخصص پزشکی محدود نمی‌شود. بیشتر متخصص‌های درد در یکی از موارد زیر دارای تخصص هستند:
- طب فیزیکی و توان‌بخشی. متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی از روش‌های درمانی غیر جراحی مختلفی جهت بهبود عارضه‌های دردناک مرتبط با دستگاه اسکلتی- عضلانی یا دستگاه عصبی بدن استفاده می‌کند. هدف از طب فیزیکی بهبود کیفیت زندگی توسط کاهش درد و افزایش عملکرد بیمار می‌باشد. پزشکی که در این تخصص فعالیت می‌کند با عنوان فیزیاتریست نیز شناخته می‌شود.
- تخصص بیهوشی. متخصص بیهوشی پزشکی است که جهت کاهش یا رفع حساسیت به درد از داروی بی‌حسی یا بیهوشی استفاده می‌کند. بیشتر متخصص‌های بیهوشی در زمان جراحی از داروهای بیهوشی استفاده می‌کنند. برخی از متخصص‌های بیهوشی جهت تشخیص و درمان دردهای شدید و مزمن، در دوره‌های آموزشی اضافی در ارتباط با تسکین درد آموزش می‌بینند.
- عصب‌شناسی. تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط با مغز و طناب نخاعی توسط متخصص عصب‌شناسی انجام می‌شود. بیماری‌ها و آسیب‌دیدگی‌های طناب نخاعی از دلایل شایع درد مزمن محسوب می‌شوند.
پزشکهای اورژانس یا خانواده از روش‌های غیرجراحی برای کاهش درد استفاده می‌کنند و در صورت نیاز به درمان عارضه‌هایی که منجر به درد می‌شوند، بیمار را به متخصصان فوق‌تخصص مربوطه معرفی می‌کنند.
متخصصان رادیولوژی نیز از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا سی‌تی اسکن برای انجام درمان‌های کم‌تهاجمی استفاده می‌کنند. متخصصان رادیولوژی با استفاده از تزریقات و یا جراحی کم‌تهاجمی و با استفاده از روش‌های مداخله‌ای، کنترل و بهبود درد را به دست می‌آورند.
گاهی اوقات، پزشکان روان‌شناس یا علوم رفتاری نیز در برنامه‌های جامع کنترل درد حضور دارند، اما آنها تخصص خاصی در کنترل و مدیریت درد ندارند.
بیشتر بیماران به متخصصان درد توسط پزشکان عمومی یا متخصصان جراحی معرفی می‌شوند.
مدیریت و کنترل درد به کمک روش‌های غیر جراحی و بدون استفاده از دارو
مدیریت و کنترل درد ابتدا توسط روش‌های غیر تهاجمی و بدون استفاده از دارو انجام می‌شود. برنامه کنترل درد شامل موارد زیر می‌باشد:
- از فیزیوتراپی جهت افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری (بوسیله ورزش، رعایت وضعیت صحیح بدنی و بهبود مکانیک بدن) استفاده می‌شود. این روش در نهایت مشکلات ثانویه که توسط درد ایجاد شده‌اند را درمان می‌کند.
- از درمان دستی ستون فقرات و مفاصل جهت افزایش دامنه حرکتی و بهبود عملکرد مفاصل استفاده می‌شود. این روش معمولاً توسط پزشک کایروپراکتیک (DC)، پزشک استئوپاتی (DO) و همچنین متخصص فیزیوتراپی انجام می‌شود.
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) بوسیله ارسال جریان خفیف الکتریکی از راه پوست باعث تسکین درد می‌شود.
- در برنامه تغییر و اصلاح رفتار، روش‌های ویژه‌ای جهت تغییر نحوه دریافت درد توسط بدن به بیمار آموزش داده می‌شود.
- از بیوفیدبک برای کنترل پاسخ فیزیولوژیکی به درد استفاده می‌شود.
- گرم یا سرد کردن سطحی پوست شامل استفاده از پد حرارتی یا ماساژ با یخ می‌باشد.
- ماساژ درمانی جهت درمان دستی بافت نرم استفاده می‌شود.
- در طب سوزنی از سوزن‌های بسیار ظریفی در نقاط خاصی از بدن استفاده می‌شود.
- مراقبه (مدیتیشن) معمولا همراه با روش‌های دیگر کنترل درد به کار می‌رود.
- حرکت‌درمانی شامل یوگا و تای‌چی می‌باشد.
پیش از استفاده از هر یک از روش‌های فوق بایستی با متخصص درد مشورت شود.
مدیریت و کنترل درد با استفاده از مصرف دارو
امکان دارد متخصص درد مصرف داروهای مختلفی را برای تسکین درد توصیه کند. داروهای تجویز شده توسط متخصص درد عبارتند از:
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs) مانند آسپیرین و ایبوپروفن، از ایجاد فرآیندهای شیمیایی که باعث ایجاد درد و التهاب در بدن می‌شوند جلوگیری می‌کنند.
- داروهای شل‌کننده عضلات باعث کاهش فعالیت دستگاه عصبی مرکزی می‌شوند. هر یک از داروهای شل‌کننده عضلانی برای هدف خاصی استفاده می‌شوند و انتخاب و تجویز داروهای مناسب بر عهده متخصص درد می‌باشد.
- داروهای ضد افسردگی در کنترل برخی از انواع دردهای مزمن مؤثر هستند (صرف نظر از ابتلای بیمار به افسردگی). نحوه عملکرد داروهای ضد افسردگی در مدیریت و کنترل درد به طور قطعی مشخص نمی‌باشد.
- داروهای ضد تشنج توسط ایجاد اختلال در ارسال سیگنال‌های درد به مغز باعث تسکین درد ناشی از آسیب‌دیدگی عصبی می‌شوند.
- داروهای موضعی باعث کاهش التهاب و تسکین دردهای موضعی می‌شوند.
- داروهای ضد درد مخدر توسط تضعیف سیگنال‌های درد در مغز باعث تسکین درد می‌شوند. این داروها در کنترل درد شدید بسیار مؤثر هستند و جهت مدیریت و کنترل درد مزمن نیز استفاده می‌شوند. به منظور جلوگیری از ایجاد اعتیاد، مصرف داروهای ضد درد مخدر بایستی تحت نظارت پزشک انجام شود.
کنترل درد توسط روش‌های مداخله‌ای
مدیریت و کنترل درد توسط روش‌های مداخله‌ای با استفاده از تزریقات (انسداد عصبی) و قرار دادن دستگاه‌هایی در بدن جهت تسکین درد انجام می‌شود. نمونه روش‌های مداخله‌ای عبارتند از:
- تزریق به مفصل، عضله، تاندون یا عصب محیطی معمولاً در مطب پزشک و با استفاده از داروهای مختلف و به کمک سونوگرافی انجام می‌شود.
- تزریق آستروئید اپیدورال یک روش درمانی سرپایی جهت کاهش التهاب عصب و بهبود درد در ستون فقرات می‌باشد. دوره بهبودی در این روش کوتاه می‌باشد.
- در روش سوزاندن توسط امواج رادیویی، با استفاده از جریان الکتریکی (امواج رادیویی) بافت عصب در ناحیه مورد نظر سوزانده می‌شود. حرارت عصب را از بین برده و ارسال سیگنال درد را مختل می‌کند. سوزاندن توسط امواج رادیویی یک روش درمانی سرپایی است و توسط دستگاه فلوروسکوپی و الکترود سوزنی انجام می‌شود.
- پمپ انتقال دارو زیر پوست کار گذاشته می‌شود و برای ارسال مقادیر کم داروی ضد درد از طریق کاتتر به مایع نخاعی استفاده می‌شود.
- ایمپلنت تحریک الکتریکی جهت تولید پالس‌های خفیف الکتریکی به کار می‌رود. این پالس‌ها در ارسال سیگنال درد به مغز اختلال ایجاد می‌کنند. ایمپلنت در داخل بدن و در امتداد گذرگاه عصبی کار گذاشته می‌شود. بیشتر ایمپلنت‌ها توسط یک دستگاه کنترل قابلیت روشن و خاموش شدن دارند.
انتخاب روش مناسب مداخله‌ای به نوع، شدت و محل درد بستگی دارد. در برخی از افراد، درمان‌های مداخله‌ای بدون نیاز به مصرف مداوم دارو باعث تسکین بلندمدت درد می‌شوند.
انتخاب بهترین متخصص درد
متخصص درد بایستی دارای مشخصات زیر باشد :
- در مدیریت و کنترل انواع درد مهارت و تجربه کافی داشته باشد.
- به طور کامل به حرف‌ها و مشکلات بیمار گوش می‌دهد.
- مورد اعتماد و قابل اطمینان باشد.
- دارای اعتبار در جامعه پزشکی باشد.
- بیمار را به پرسیدن سؤال تشویق کند.
- آزادانه به بیمار اجازه ابراز عقیده بدهد.
نکاتی که در زمان مراجعه به متخصص بایستی در نظر گرفته شوند
در زمان شرح علائم بیماری برای متخصص درد، نکات زیر بایستی در نظر گرفته شوند:
- علائم بیماری باید به طور کامل برای متخصص درد شرح داده شوند. همچنین زمان آغاز درد، محل ایجاد درد و تمامی موارد دیگری که به درد مربوط می‌شوند بایستی برای متخصص درد بیان شوند.
- بیمار باید فهرستی از تمام داروهای مصرفی، مقدار و نحوه مصرف داروها را به همراه داشته باشد. بهتر است نسخه تجویزی پزشک و بسته حاوی دارو نیز به متخصص درد ارائه شود.
- متخصص درد به طور کامل و دقیق سابقه پزشکی و جراحی‌هایی که بیمار قبلاً انجام داده است را بررسی می‌کند.
- بیمار بایستی تصاویر گرفته شده توسط آزمایش‌هایی مانند تصویربرداری با اشعه ایکس و ام آر آی و بررسی‌های الکترودیاگنوستیک را به همراه داشته باشد.
در برخی موارد، متخصصان درد ممکن است از نمونه‌گیری ادرار برای تشخیص وجود داروهای مخدر در بدن فرد قبل از تجویز هر نوع دارو استفاده کنند. این اقدام به منظور اطلاع از وجود داروهای مخدر در سیستم بدنی فرد است و باعث می‌شود تا متخصص درد بتواند قبل از تجویز هر گونه دارو، اطلاعات لازم را دریافت کند.
از طرفی، برای اطمینان از رعایت صحیح تجویز و مصرف داروهای مخدر جهت کاهش درد، ممکن است نیاز به تأیید و امضای بیمار توسط متخصص درد وجود داشته باشد. این اقدام به منظور ایجاد اطمینان درباره پایبندی بیمار به رژیم درمانی مشخص و استفاده صحیح از داروهای مخدر است.
با توجه به نظر متخصص درد و شرایط جسمانی بیمار و داروهای مصرفی، روش مورد استفاده جهت درمان عارضه و تسکین درد متفاوت می‌باشد.
