تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
نقرس، نوعی آرتریت است که باعث وقوع حملات ناگهانی و شدید درد و التهاب در مفاصل می‌شود و معمولاً در انگشت بزرگ پا رخ می‌دهد. عوامل متعددی می‌توانند شما را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دهند، از جمله عوامل ژنتیکی، بیماری‌های کلیوی مزمن، رژیم غذایی، مصرف الکل، و چاقی. به طور کلی، افراد اغلب اولین حمله نقرس را در دوره سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی تجربه می‌کنند. هرچند که خطر ابتلا به این عارضه در مردان بیشتر از زنان است، اما پس از سن یائسگی، این خطر در زنان به طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد.
دلایل ابتلا به نقرس
برخلاف دیگر انواع آرتریت که نقص‌های دستگاه ایمنی در آن‌ها نقش دارند، نقرس به دلیل مشکلات متابولیسمی ایجاد می‌شود. خطر بروز نقرس به عوامل متعددی بستگی خواهد داشت – ژنتیک، سلامتی و سبک زندگی – که همراه با هم می‌توانند سطح اسید اوریک در خون را افزایش دهند و عارضه‌ای به نام هایپر اوریسمی ایجاد کنند.
علل رژیمی
غذاهایی که می‌خوریم می‌توانند نقش بسیار موثری در ایجاد علائم نقرس داشته باشند. این نقش مؤثر به دلیل وجود یک ترکیب ارگانیک در بسیاری از غذاهاست که به آن پورین گفته می‌شود. پورین زمانی که مصرف می‌شود توسط بدن تجزیه شده و به ماده‌ی زائدی به نام اوریک اسید تبدیل می‌شود. در شرایط طبیعی، این ماده توسط کلیه‌ها از بدن دفع شده و از طریق ادرار از بدن خارج می‌شود.
در صورتی که اسید اوریک سریع‌تر از آن که بتواند دفع شود تولید شود، شروع به تجمع کرده و در نهایت بلورهایی را تشکیل می‌دهد که باعث حملات نقرس می‌شوند. غذاها و نوشیدنی‌های خاصی به عنوان محرک نقرس شناخته می‌شوند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غذاهای دارای سطح بالای پورین عامل خطر مهمی برای نقرس محسوب می‌شوند. این غذاها شامل انواع گوشت قرمز و برخی از غذاهای دریایی می‌باشند.
- آبجو می‌تواند به شدت مشکل ساز باشد چراکه با مخمر آبجو درست شده که دارای مقادیر فوق العاده زیاد پورین است. البته هر نوعی از الکل به طور کلی می‌تواند خطر حملات نقرس را افزایش دهد.
- نوشیدنی‌های دارای فروکتوز بالا مثل نوشابه و آبمیوه‌های شیرین شده می‌تواند باعث هایپر اوریسمی شوند چراکه قندهای غلیظ می‌توانند دفع اوریک اسید از کلیه را مختل کنند.
علل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش به سزایی در خطر بروز نقرس داشته باشند. هایپر اوریسمی مادرزادی یکی از این موارد است که به دلیل موتاسیون در SLC2A9 و SLC22A12 که باعث نقص کلیه در دفع اوریک اسید می‌شود بروز پیدا می‌کند.
عدم توانایی حفظ تعادل بین میزان تولید اسید اوریک و میزان دفع آن در نهایت منجر به بروز هایپر اوریسمی خواهد شد.
ازجمله دیگر عوارض ژنتیکی مربوط به نقرس می‌توان موارد زیر را نام برد:
- عدم تحمل مادرزادی فروکتوز
- سندرم کلی سیگمیلر
- سندرم لیش نیهان
- بیماری کلیه کیستیک مدولاری
علل پزشکی
فعل‌های پزشکی متعددی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به نقرس را در شما افزایش دهند. برخی از این عوامل به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد کلیه تأثیر گذاشته و برخی دیگر باعث ایجاد پاسخ‌های التهابی غیرطبیعی می‌شوند که به نظر برخی دانشمندان، منجر به افزایش تولید اوریک اسید می‌شود.
برخی از عوامل خطر پزشکی شایع‌تر عبارت‌اند از:
- بیماری‌های مزمن کلیوی
- نارسایی احتقانی قلب
- دیابت
- آنمی همولیتیک
- هایپر تنشن (بالا بودن فشار خون)
- هیپو تیروئیدیسم (پایین بودن عملکرد غده تیروئید)
- لنفوم
- پسوریازیس
- آرتریت پسوریاتیک
عارضه‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند حملات نقرس را تحریک کنند که در این میان می‌توان به آسیب به مفاصل، عفونت، عمل جراحی و رژیم‌های ناگهانی (احتمالاً به دلیل تغییرات سریع سطح اسید اوریک در خون) اشاره کرد.
علل دارویی
برخی از داروها می‌توانند باعث بروز هایپر اوریسمی شوند. این داروها ممکن است اثر دیورتیک یا مدر داشته باشند (افزایش غلظت اسید اوریک) و یا عملکرد کلیه را مختل کنند. مهم‌ترین آن‌ها داروهای دیورتیک مثل فورزماید (لازیکس) یا هیدروکلروتیازید هستند. دیگر داروها مثل لوودوپا (مورد استفاده برای درمان بیماری پارکینسون) یا نیاسین (ویتامین B3) نیز می‌توانند سطح اوریک اسید را در خون افزایش دهند.
عوامل خطر مربوط به سبک زندگی
تصمیماتی که شما در زندگی خود می‌گیرید می‌توانند در بروز نقرس، اهمیتی برابر با عوامل غیرقابل کنترل مثل سن و جنس داشته باشند. با گرفتن تصمیمات درست ممکن است خطر بروز عارضه به طور کامل از بین نرود ولی تعداد دفعات و شدت حملات بیماری تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
چاقی
مهم‌ترین نگرانی چاقی است. اضافه وزن بدن به خودی خود با بالا بودن سطح اوریک اسید خون در ارتباط است.
بر اساس تحقیقات انجام شده در بین افراد مبتلا به نقرس، افرادی که حجم بالاتری از چربی شکمی داشتند به میزان ۴۷.۴ درصد در خطر بروز حملات نقرس بوده در حالی که افرادی با دور کمر طبیعی تنها به میزان ۲۷.۳ درصد در خطر بروز حمله خواهند بود. این مطالعه بدون توجه به شاخص جرم بدنی (BMI) افراد انجام شده که به معنی بالاتر بودن خطر بروز حمله در افرادی است که به طور محسوس چربی بیشتری دارند.
عوامل دیگر
از دیدگاه مدیریت سلامت، بسیاری از عوامل مربوط به بیماری‌های مزمن مثل دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی و عروقی با نقرس در ارتباط‌اند. این عوامل عبارت‌اند از:
- چربی احشایی اضافه (چربی شکم)
- فشار خون بالا (بالاتر از ۱۳۰/۸۵ mmHg)
- بالا بودن کلسترول LDL (بد) و پایین بودن کلسترول HDL (خوب)
- بالا بودن تری گلیسرید
- مقاومت به انسولین
- استفاده‌ی منظم از الکل
- سبک زندگی بدون تحرک
تشخیص نقرس
تشخیص نقرس معمولاً ساده است، به خصوص اگر علائم معمول این بیماری در شما وجود داشته باشد، به عنوان مثال حمله‌های بیماری در انگشتان شست پا. با این حال، در برخی موارد، تشخیص نقرس ممکن است دشوارتر باشد و نیاز به اطلاعات دقیق از علائم شما و انجام آزمایش‌های لازم توسط پزشک داشته باشد.
آزمایش خون
آزمایش خون برای اندازه گیری سطح اورات خون می‌تواند برای کمک به تأیید تشخیص نقرس مفید باشد ولی این آزمایش به تنهایی برای تأیید نقرس کافی نخواهد بود.
بالا بودن سطح اورات در آزمایش خون می‌تواند نشان دهنده‌ی ابتلای فرد به نقرس باشد ولی این مورد باید همراه با علائم بیماری در نظر گرفته شود. ممکن است فرد سطح اورات بالایی داشته ولی هیچ یک از علائم دیگر بیماری را نشان ندهد.
آزمایشات عکس برداری
اولتراسوند و سی تی اسکن می‌توانند برای تشخیص آسیب‌های مفصلی، وجود بلور در مفصل و علائم اولیه‌ی نقرس مناسب باشند. معمولاً برای تشخیص آسیب‌های وارد شده به استخوان و مفصل پس از ابتلای طولانی مدت به نقرس از عکس برداری با اشعه‌ی ایکس استفاده می‌شود.
بررسی مایع سینوویال
این روش برای رد احتمال عارضه‌های کریستالی دیگر و انجام تشخیص مناسب است. این آزمایش با برداشتن نمونه‌ای از مایع سینوویال با وارد کردن یک سوزن به داخل یکی از مفاصل شما انجام می‌شود. سپس نمونه در زیر میکروسکوپ از نظر وجود کریستال‌های اورات بررسی می‌شود. در صورت وجود توفی، پزشک می‌تواند از آن‌ها نمونه برداری کند.
درمان حمله‌ی نقرس
درمان یک حمله‌ی نقرس، سطح اورات خون را کمتر نکرده و از حملات بعدی جلوگیری نمی‌کند. درمان به شما کمک خواهد کرد تا در زمان بروز حمله، علائم بیماری را مدیریت کنید.
رایج‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان حملات نقرس عبارت‌اند از:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- کولشیسین
- استروئیدها
برخی از افراد به داروهای ضد التهاب غیر آستروئید پاسخ بهتری می‌دهند در حالی که کولشیسین برای برخی از افراد مناسب‌تر است. ترجیح خود بیماری نیز در نظر گرفته می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به نقرس به سرعت می‌فهمند که کدام دارو تأثیر بیشتری بر روی آن‌ها دارد. در مواردی که به نظر برسد یک دارو به تنهایی کارایی ندارد، ممکن است پزشک استفاده‌ی همزمان از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی به همراه کولشیسین یا استروئیدها را توصیه کند.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
حملات نقرس معمولاً با استفاده از داروهایی که در کاهش درد مؤثر بوده و مقداری از التهاب را کاهش می‌دهند، درمان می‌شوند. داروهایی همچون ایبوپروفن، ناپروکسن، و دیکلوفناک، که به عنوان داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) شناخته می‌شوند، ممکن است برای شما تجویز شوند. در صورتی که پزشک داروهای NSAID برای مقابله با حمله‌ی نقرس به شما تجویز کرده باشد، شما باید هنگام مشاهده‌ی نخستین علائم شروع حمله، مصرف این دارو را آغاز کنید. پزشک ممکن است مقداری از این داروها را به عنوان ذخیره برای شما تجویز نماید تا در زمان شروع حمله، مصرف آن را شروع کنید.
هرچقدر زودتر درمان را شروع کنید بهتر است. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای همه‌ی افراد مناسب نیستند بنابراین در صورت ابتلا به عارضه‌های دیگر با پزشک خود مشورت کنید. همچنین ممکن است این داروها با داروهای دیگر تداخل داشته باشند بنابراین قبل از شروع مصرف هر داروی جدیدی، با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی معمولاً برای مدت زمان‌های طولانی تجویز نمی‌شوند چراکه می‌توانند مشکلاتی را در دستگاه گوارشی ایجاد کنند. برای کاهش خطر این مشکلات و محافظت از معده، پزشک داروهای کاهنده‌ی اسید معده (PPI) را نیز برای شما تجویز خواهد کرد.
کولشیسین
کولشیسین داروی مسکن درد نیست ولی می‌تواند در کاهش التهاب ناشی از کریستال‌های اورات بسیار مؤثر باشد. همانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، کولشیسین نیز باید به محض مشاهده‌ی علائم حمله مصرف شود. در غیر این صورت ممکن است دارو کارایی لازم را نداشته باشد. احتمالاً پزشک به شما توصیه می‌کند تا مقداری از این دارو را در خانه به صورت ذخیره نگه دارید.
کولشیسین می‌تواند با داروهای متعددی تداخل ایجاد کند ازجمله استاتین ها که برای کلسترول بالا مصرف می‌شوند. پزشک می‌تواند به شما در تصمیم گیری در مورد استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا کولشیسین کمک کرده و یا به هنگام مصرف کولشیسین، داروهای دیگر شما را تنظیم کند. در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی نباید کولشیسین مصرف کنید. قرص‌های کولشیسین می‌توانند باعث بروز اسهال و درد شکم شوند.
استروئیدها
در صورت کارامد نبودن کولشیسین و داروهای NSAID و یا در صورتی که شما در معرض خطر عوارض جانبی این داروها قرار دارید، ممکن است پزشک برای شما آستروئید تجویز کند. این داروها معمولاً به صورت یک دوره‌ی کوتاه مدت به شکل قرص مصرف می‌شوند که چند روز به طول می‌انجامد.
با این حال، می‌توان این دارو را به صورت تزریقی به داخل عضله یا مفصل آسیب دیده در اثر نقرس مصرف کرد. این روش به ویژه در مواردی که تنها یک مفصل آسیب دیده است، مؤثر خواهد بود.
نکاتی برای مدیریت حمله در خانه
ناحیه را خنک نگه دارید – استفاده از کمپرس یخ یا یک کیسه نخود یخ زده پیچیده شده درون حوله می‌تواند به طور قابل توجهی در کاهش درد و تورم مؤثر باشد. همچنین مفصل آسیب دیده را استراحت داده و به فکر تهیه‌ی بند ملحفه باشید. این بندها ملحفه را بالاتر از پای شما نگه داشته و شما می‌توانید بدون تماس پای خود با ملحفه استراحت کنید.
