درمان آرتروز شانه(کتف)با/بدون جراحی، تقویت عضلات کتف و تزریق مفصلی

مفصل شانه دارای سه استخوان است. هومِروس که تشکیل‌دهنده استخوان بازو است، اسکاپولا که استخوان کتف بوده و کلاویکل که ترقوه می‌باشد. قسمت بالای استخوان هومروس (بازو) در یک حفره گرد به نام گلنوئید که در استخوان کتف است، قرار می‌گیرد. ماهیچه‌ها همراه با تاندون‌ها کمک کرده تا استخوان بازو در میانه حفره شانه ثابت باشد. این بافت‌ها به نام روتاتور کاف (عضلات گرداننده شانه) شناخته می‌شوند. شانه دارای دو مفصل بوده و هردوی آنها ممکن است دچار آرتروز شوند. یکی از این مفاصل آکرومیوکلاویکولار (مفصل اخرمی ترقوه‌ای) است که در نقطه‌ای که نوک استخوان کتف به کلاویکل (ترقوه) می‌رسد، قرار دارد. مفصل دیگر مفصل شانه‌ای گلنوهومرال است، که در محلی که سر استخوان بازو به اسکاپولا متصل می‌شود قرار دارد. تعداد مبتلایان به آرتروز شانه هرروز بیشتر شده و میلیون‌ها انسان از دیگر انواع آرتروز رنج می‌برند. در آرتروز یک یا چندتا از مفاصل دچار التهاب می‌شوند. در اثر آرتروز شانه، التهاب مفصل شانه به‌وجود می‌آید و باعث ایجاد درد شانه و سفتی می‌شود. بیماری آرتروز از جمله آرتروز شانه درمانی ندارد، البته درمان‌های زیادی برای تسکین علائم وجود دارند تا بیمار بتواند بدون درد به زندگی روزانه‌اش ادامه دهد.

انواع آرتروز مفصل شانه

تعیین نوع مفصلی که آسیب دیده و همچنین نوع آرتروز بسیار در تعیین نوع درمان اهمیت دارد. ۵ نوع آرتروز وجود داشته که باعث ایجاد آسیب در مفصل شانه می‌شوند:

آرتروز مفصل شانه

در این نوع آرتروز، غضروف مفصلی (پوشش نرم خارجی استخوان) دچار ساییدگی شانه می‌شود. در اثر ساییدگی با کاهش فضای محافظ بین استخوان‌ها، غضروف ناهموار و ساییده می‌شود. هنگام حرکت مفصل شانه، استخوان‌ها به همدیگر ساییده شده و منجر به ایجاد درد در مفصل شانه می‌شود. آرتروز مفصل شانه معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال دیده شده و بیشتر در مفصل آکرومیوکلاویکولار دیده می‌شود ( و نه در مفصل گلنوهومرال).

رماتیسم مفصلی شانه

رماتیسم مفصلی شانه یک بیماری خودایمنی و عارضه‌ای مزمن بوده که بر مفاصل متعددی در سراسر بدن اثر می‌گذارد. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به بافت‌های بدن حمله می‌کند. دستگاه دفاعی بدن که مسئول حفاظت بدن در برابر عفونت است، به بافت‌های عادی بدن مثل رباط‌ها و غضروف‌ها آسیب وارد کرده که منجر به نرم شدن استخوان می‌شود. رماتیسم مفصلی در حالت طبیعی متقارن می‌باشد، به این معنی که معمولاً به مفاصل یکسانی در هر دو طرف بدن آسیب وارد می‌کند. پوششی که مفاصل بدن را می‌پوشاند سینوویم نام دارد و به روانسازی مفاصل کمک کرده و حرکت مفصل شانه را آسان‌تر می‌کند. در رماتیسم مفصلی این پوشش ملتهب شده و باعث سفتی و درد در مفصل شانه می‌شود. رماتیسم مفصلی به هردوی مفاصل شانه به یک اندازه آسیب وارد می‌کند.

پارگی روتاتور کاف

پارگی روتاتور کاف هم می‌تواند باعث ایجاد آرتروز مفصل شانه شود. روتاتور کافی که پاره شده باشد نمی‌تواند سر استخوان بازو را در حفره گلنوئید نگه دارد در نتیجه باعث حرکت استخوان بازو به سمت بالا و سایش آن در برابر آکرومیون می‌شود. این سایش باعث وارد شدن آسیب به سطح استخوان‌ها و آرتروز مفصل شانه می‌شود. پارگی وسیع روتاتور کاف همراه با آرتروز پیشرفته باعث ضعف و درد شدید در بیماران می‌شود و در نتیجه بیمار قادر نخواهد بود تا بازویش را از پهلو دور کند.

آرتروز مفصل شانه پس از ضربه

آرتروز پس از ضربه نوعی التهاب مفصلی بوده که پس از جراحت یا ضربه به مفصل شانه مانند دررفتگی یا شکستگی شانه ایجاد می‌شود.

نکروز آواسکولار (بافت‌مردگی بیخونی)

هنگامی‌که در رسیدن خون به سر استخوان بازو اختلال ایجاد شود، نکروز آواسکولار شانه (AVN) ایجاد می‌شود که عارضه‌ای بسیار دردناک می‌باشد. سلول‌های استخوان در اثر عدم تأمین خون از بین می‌روند که منجر به تخریب مفصل شانه و نهایتاً آرتروز مفصل شانه می‌شود. نکروز آواسکولار طی مراحلی ایجاد می‌شود. با شدیدتر شدن این عارضه، استخوان مرده به‌تدریج از بین رفته و در نتیجه باعث آسیب به غضروف مفصلی (که پوشش‌دهنده استخوان می‌باشد) شده و نهایتاً منجر به آرتروز شانه می‌شود.

علائم آرتروز شانه

نشانه‌های آرتروز شانه چپ و راست عبارتند از:

• شانه درد نشانه شایع بیماری آرتروز شانه است. این درد با انجام فعالیت یا حرکت تشدید شده و به‌تدریج افزایش پیدا خواهد کرد.
• اگر مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) در آرتروز مفصل شانه درگیر شود، درد در ناحیه بالای شانه متمرکز می‌شود. همچنین درد ممکن است به قسمت‌های جانبی گردن هم منتشر شود.
• چنانچه مفصل شانه‌ای گلنوهومرال درگیر باشد، درد در پشت شانه احساس شده و با تغییرات آب و هوایی تشدید می‌شود. همچنین درد عمیقی در مفصل شانه احساس می‌شود.
• چنانچه مفصل آکرومیوکلاویکولار و مفاصل گلنوهومرال(مفاصل شانه‌ای) آسیب دیده باشند، درد رماتیسم مفصلی شانه در کل شانه احساس می‌شود.
• یکی دیگر از نشانه‌های شایع آرتروز مفصل شانه، محدودیت دامنه حرکت است. مبتلایان به آرتروز شانه در حرکت‌های مربوط به بلند کردن یا بالا بردن دست مثل شانه زدن مو دچار اشکال می‌شوند.
• در هنگام حرکت مفصل شانه صدای تق تق شنیده می‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از وجود آرتروز شانه باشد.
• با تشدید شدن آرتروز مفصل شانه، هر حرکتی در شانه ایجاد درد می‌کند. افراد مبتلا همچنین در طول شب هم درد را احساس کرده که باعث مشکل در خوابیدن می‌شود.

تشخیص آرتروز مفصل شانه

سابقه پزشکی و بیمار بررسی شده و پزشک پس از معاینه مفصل شانه موارد زیر را ارزیابی می‌کند:

• احساس درد پس از لمس
• آتروفی یا ضعف عضلانی
• درد در اثر فشار روی مفصل شانه
• دامنه حرکتی مفصل شانه با توجه به میزان حرکات فعال (انجام‌شده توسط خود شخص) و غیرفعال (با کمک پزشک) ارزیابی می‌شود.
• علائم هرگونه آسیب قبلی به مفصل شانه
• علائم آسیب به تاندون‌ها، عضلات و لیگامنت‌ها (رباط‌ها) که اطراف مفصل شانه قرار دارند.
• درگیر بودن مفاصل دیگر مانند مورد ذکر شده در رماتیسم مفصل شانه
• تق تق شانه که با احساسی ناخوشایند در داخل مفصل هنگام حرکات مفصل شانه همراه می‌باشد.
• تصویربرداری با اشعه ایکس از مفصل شانه برای ایجاد تصاویر دقیق از استخوان انجام خواهد شد تا تفاوت بین انواع مختلف آرتروز تشخیص داده شود. تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس از مفصل شانه نشان‌دهنده تغییرات در استخوان، کاهش فضای مفصل و ایجاد استئوفیت یا خار استخوانی می‌باشند.
• برای تشخیص بیماری آرتروز شانه، ماده بی‌حسی موضعی به مفصل شانه تزریق می‌شود. چنانچه درد موقتاً تسکین پیدا کرد، وجود آرتروز تشخیص داده می‌شود.

درمان غیر جراحی آرتروز مفصل شانه

درمان آرتروز شانه بدون جراحی اولین اقدام برای درمان این عارضه محسوب می‌شود. روش‌های درمانی زیر برای درمان آرتروز شانه پیشنهاد می‌شوند:

استراحت

استراحت برای تسکین درد بسیار مؤثر بوده و بیمار بایستی نوع فعالیتش را تغییر داده یا از انجام فعالیتهایی که باعث ایجاد درد می‌شوند خودداری کند. نحوه حرکت دست در طول روز هم بایستی تغییر داده شود.

گرما و سرما درمانی

حرارت مرطوب یا سرد کردن مفصل شانه برای مدت ۲۰ دقیقه سه بار در روز می‌تواند درد و تورم آرتروز شانه را کاهش دهد.

مصرف مکمل غذایی

مکمل‌های غذایی گلوکوزامین و سولفات کندرویتین در تسکین درد آرتروز شانه مؤثر هستند. البته قبل از مصرف مکمل‌ها بایستی با پزشک مشورت شود چون‌که ممکن است مکمل‌ها با داروهای دیگر تداخل داشته باشند.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا آسپیرین به تسکین درد و تورم کمک می‌کنند. البته این داروها ممکن است با آسیب واردکردن به پوشش معده باعث خونریزی داخلی شده و باید همیشه همراه با غذا مصرف شوند. همیشه قبل از مصرف هرگونه داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی بیمار باید پزشک خود مشورت کرده به‌خصوص اگر که سابقه اولسر (زخم) در بیمار وجود داشته یا بیمار درحال استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون باشد.

تزریقات

تزریق کورتیکواستروئید در مفصل شانه در کاهش درد و التهاب مفصل شانه بسیار مؤثر است. اگرچه تأثیر آن موقتی بوده و برای تسکین درد تزریق بایستی تکرار شود.

فیزیوتراپی برای درمان آرتروز شانه

فیزیوتراپی به افزایش محدوده حرکتی مفصل شانه و بهبود انعطاف‌پذیری و قدرت ماهیچه‌های شانه کمک می‌کند. در فیزیوتراپی پزشک از روشهای مختلف فعال (ماساژ، درمان‌های دستی و طب سوزنی) و غیرفعال (اولتراسوند، امواج شوکی یا لیزردرمانی) برای کاهش درد آرتروز شانه راست و چپ و بهبود محدوده حرکتی مفصل و افزایش قدرت عضلات استفاده می‌کند. این روش‌های درمانی همچنین با افزایش جریان خون، از سفتی مفصل شانه جلوگیری می‌کنند. با توجه به شدت درد پزشکان ممکن است برای مدتی انجام یوگا، شنا و استفاده از بریس شانه را توصیه کنند.

اوزون‌ درمانی

اوزون‌ درمانی روشی غیردارویی با استفاده از اکسیژن و اوزون می‌باشد. ویژگی‌های اوزون عبارتند از: خاصیت ضدباکتری، جلوگیری از تقسیم سلولی، ضد التهاب و تنظیم‌کننده سیستم ایمنی، تعادل حیاتی و بهبود عملکرد اندام‌ها و دستگاه‌های بدن و تقویت و تغذیه بافت‌های بدن. بعضی از تاثیرات مفید اوزون عبارتند از: بهبود تأمین اکسیژن در بافت‌های ملتهب و دردناک، افزایش جریان خون و دفع مواد زائد در مفاصل، جلوگیری از ایجاد موادی که باعث درد و التهاب می‌شوند، تقویت سیستم ایمنی، تحریک مکانیسم‌های بهبود سلامت، خاصیت آرامبخش، بهبود حرکات مفاصل و عملکرد دستگاهای بدن.

پی آر پی (PRP)

درمان به روش پلاسمای غنی از پلاکت، روشی نوین در درمان غیر جراحی بوده که بوسیله بهبود طولانی‌مدت عارضه‌های اسکلتی عضلانی، درد شانه را تسکین می‌دهد. در بسیاری از مواقع در آسیب‌های ورزشی از پی آر پی استفاده شده که باعث می‌شود ورزشکاران با حداقل درد یا حتی بدون درد به فعالیت‌های سابق خود بازگردند. این درمان و تسکین سریع نشان‌دهنده ظرفیت بالای درمانی این روش برای عارضه‌هایی مانند آرتروز، التهاب تاندون، پارگی و پیچ‌خوردگی لیگامنت(رباط) می‌باشد. درمان با پی آر پی با استفاده از روند طبیعی شفای جسمی، دارای ماندگاری زیادی بوده و مانند تزریقات با گذشت زمان اثرش از بین نمی‌رود.

چه زمان از جراحی برای درمان آرتروز شانه استفاده می‌شود؟

در صورتیکه درمان‌های غیر جراحی باعث تسکین بیماری نشده و درد ناشی از استئوآرتریت شانه باعث شود که بیماری قادر به انجام فعالیتهای روزانه نباشد، از جراحی استفاده می‌شود. در اینجا چند نمونه از گزینه‌های جراحی برای درمان آرتروز شانه ذکر می‌شوند:

آرتروسکوپی

از آرتروسکوپی برای درمان آرتروز گلنوهومرال (شانه) استفاده می‌شود. در این روش، آرتروسکوپ که دوربین کوچکی می‌باشد، وارد مفصل شانه می‌شود. این دوربین تصاویر مورد نظر را روی صفحه تلویزیون منعکس می‌کند که به جراح برای استفاده از ابزار جراحی بسیار کوچک کمک می‌کند. با توجه به کوچک بودن آرتروسکوپ و ابزار جراحی، شکاف‌های ایجاد شده بسیار ظریف می‌باشند. در هنگام آرتروسکوپی جراح ناحیه داخلی مفصل را پاکسازی می‌کند.

آرتروپلاستی

آرتروپلاستی یا تعویض مفصل شانه در موارد آرتروز شدید گلنوهومرال(شانه) استفاده می‌شود. در این روش بخش‌های آسیب‌دیده شانه برداشته شده و با پروتز که ماده‌ای مصنوعی است جایگزین می‌شود. بعضی از روش‌های جراحی جایگزینی عبارتند از:

• همی‌آرتروپلاستی که در این روش تنها سر استخوان بازو با پروتز جایگزین می‌شود.
• آرتروپلاستی کل شانه که در این روش هم گلنوئید و هم سر استخوان بازو جایگزین می‌شوند. به این منظور یک گوی فلزی به بالای استخوان کتف بسته شده و یک بخش کاسه‌مانند پلاستیکی به حفره گلنوئید متصل می‌شود.
• آرتروپلاستی معکوس کل شانه برای درمان آرتروز شانه استفاده شده و معکوسی از روش آرتروپلاستی کل شانه است. در این روش گوی فلزی به گلنوئید متصل شده و کاسه پلاستیکی به قسمت انتهای فوقانی استخوان بازو بسته می‌شود. این روش که از ماهیچه‌های متفاوتی برای حرکت بازو استفاده می‌کند، برای بیمارانی که دچار پارگی روتاتور کاف هستند استفاده می‌شود.
• آرتروپلاستی ریزکشن (بخش‌برداری)، این روش برای درمان آرتروز مفصل آکرومیوکلاویکولار استفاده می‌شود. این درمان را به روش آرتروسکوپی هم می‌توان انجام داد. در این روش جراح بخش کوچکی از استخوان را از انتهای ترقوه برمی‌دارد و درنتیجه فضایی ایجاد شده که با گذشت زمان با بافت اسکار (بافت همبند جای زخم) پر می‌شود.

بهبود و عوارض پس از جراحی آرتروز مفصل شانه

جراحی برای درمان استئوآرتریت شانه جهت کاهش درد و افزایش محدوده حرکتی مفصل شانه بسیار مؤثر است. زمان بهبودی به نوع جراحی انجام‌ شده دارد. عوارض جراحی آرتروز شانه مشابه دیگر جراحی‌هاست. این عوارض شامل خونریزی بیش از حد، عفونت، لخته‌های خونی و آسیب به اعصاب یا رگ‌های خونی می‌باشند.