تاریخ ۲۹ آبان ۱۴۰۲
بسیاری از افراد احساس سوزن سوزن شدن پا را تجربه کرده‌اند. این احساس معمولاً ناشی از بودن در یک وضعیت ثابت برای مدت طولانی یا خوابیدن به شکلی است که جریان خون به ناحیه مورد نظر کاهش می‌یابد. با تغییر وضعیت و یا راه اندازی مجدد جریان خون، این احساس بی‌دردسر برطرف می‌شود و فرد به وضعیت طبیعی بازمی‌گردد. اما در صورتی که به طور مداوم احساس سوزش، گزگز، مورمور و ضعف پا داشته باشید و این علائم بدون تغییر یا به صورت مکرر بروز کنند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. برخی از بیماری‌ها می‌توانند باعث گزگز و بی‌حسی پا و ساق پا شوند و در حالی که برخی از این موارد نشانه‌های مشکلات ساده‌تری هستند، ممکن است برخی دیگر نمایانگر بیماری‌های جدی‌تر باشند. در صورتی که علائم گزگز پا بهبود نیابد، پا و ساق پا در معرض خطر بیماری یا آسیب جدی‌تر قرار می‌گیرند.
علائم
گز گز پا علاوه بر حس سوزن سوزن شدن پا، همراه با علائم دیگری است که بسته به بیماری یا اختلال بوجود آورنده آن فرق می کند. عواملی که مرتبا پا را تحت تاثیر قرار می دهند همچنین شامل سیستم های دیگر بدن می شوند. که در زیر به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
• پا درد
• خارش
• کرختی یا بی‌حسی و ضعف رفتن پا
• گرفتگی عضلانی
• سرگیجه
• تغییر دید
• ضعف پا
• دشواری در راه رفتن
• گیجی یا بیهوشی
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده
• حساسیت پوستی و سوزن سوزن شدن کف پا
اگر در کنار گزگز پا با علائم نامبرده فوق مواجه شدید، با توجه به ریشه داشتن‌شان در علل گوناگون، باید این علائم را جدی بگیرید و به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
علت
پا روی پا انداختن هنگام نشستن، نشستن روی پا، سر پا نشستن یا نشستن طولانی مدت یا گذاشتن کیف پول در جیب پشت می‌تواند علت وارد شدن فشار به سرخرگ‌ها یا اعصاب پا باشد و منجر به خواب رفتن و گزگز پا شود.
• گزگز و بی حسی پا یا ناتوانی در حرکت دادن پا که پس از چند ثانیه یا چند دقیقه به دنبال برطرف شدن فشار و کشش روی پا از بین می‌رود.
• پا روی پا انداختن طولانی مدت یا دیگر حرکت‌های وارد کننده فشار در شرایط حاد، آسیب دیرپا یا حتی دائمی عصب پرونئال (عصب قسمت خارجی پا) را به دنبال دارد.
در این حالت علائم خواب رفتن و سوزن سوزن پا با برداشتن فشار رفع می شود و نیاز به درمان خاصی ندارد. در ادامه دلایل جدی بروز این مشکل و ضعف پا را بررسی خواهیم کرد.
سیاتیک
این کلمه نام رایج درد پا و کمر ناشی از اختلال‌های درگیر کننده عصب سیاتیک ست. سیاتیک ممکن است علت مورمور شدن پاها باشد. علائم متداول عبارت‌اند از:
• درد کمر و یا باسن
• درد، بی‌حسی یا کرختی، گزگز پا یا ضعف پا معمولاً در یک سمت از یدن.
درد سیاتیک به علل زیر بروز می یابد:
فتق دیسک کمر: پارگی یا بیرون زدگی دیسک مهره‌های کمری، به ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری، یا مهره‌ی پنجم کمری و مهره اول خاجی (ساکروم)، به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار می‌آورد. فتق دیسک گاهی به تدریج و گاهی ناگهانی، غالباً پس از بلند کردن جسمی سنگین از روی زمین، بروز می‌یابد. علائم فتق دیسک عبارت‌اند از:
• درد، گزگز پا یا کرختی کمر، باسن، ران، ساق یا پایین پا معمولاً در یک سمت بدن.
• تشدید علائم گزگز، بی حسی و خواب رفتن پا در طول نشستن، ایستادن، شوزن سوزن شدن پا در خواب و هنگام انجام حرکت‌های مشخص، خم شدن یا بلند کردن اشیاء از روی زمین؛ و تسکین علائم زمان پیاده‌روی یا شنا.
• سندرم کودا اکوینا (سندرم انتهای نخاع یا سندرم دم اسب) معمولاً از فتق بزرگ دیسک کمری ایجاد می‌شود که روی اعصاب کمر فشار می‌آورد. علائم کمر درد، ضعف عضله‌های دوطرفه پایین تنه، بی‌حسی اطراف مقعد و عضله‌های داخلی ران (بی‌حسی زین اسبی)، بی‌اختیاری روده و مثانه در این حالت غالباً در هر دو سمت بدن بروز می‌یابند و نیاز به عمل جراحی فوری دارند.
تنگی کانال نخاع کمر: این بیماری گاهی در عوامل ژنتیکی ریشه دارد و مادرزادی و ارثی است، اما معمولاً از رشد بیش از اندازه استخوان مهره (خار یا زائده) در اثر بالا رفتن سن ناشی می‌شود. از جمله علائم این عارضه می توان به خواب رفتن پا، درد پا و مورمور شدن و گزگز پا اشاره کرد.
اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهره: اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهره عارضه‌ای است که در آن، مهره نسبت به مهره دیگر، معمولاً رو به جلو سر می‌خورد. اختلال سرخوردگی مهره، یا مادرزادی یا پی‌آمد فرسایش ناشی از بالا رفتن سن، تروما یا ضربه یا صدمه دیدن حین عمل جراحی است. خواب رفتن پا، درد و ضعف پا از جمله علائم این بیماری می باشد.
سندرم پیریفورمیس: عضله پیریفورمیس واقع در بخش تحتانی ستون مهره‌ها در صورت گرفتگی و فشار آوردن به عصب سیاتیک منجر به کمر درد می‌شود.
عفونت و تومور ستون فقرات: تومورهای نخاع یا ستون فقرات و التهاب در عفونت‌ها، مانند سل ستون فقرات، به عصب سیاتیک فشار می‌آورد و موجب پا درد، بی حسی و گزگز پا می‌شود.
بارداری: در طول دوران بارداری، به ویژه هنگام دراز کشیدن یا راه رفتن، رحم روی عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند و به کمر درد و خواب رفتن پا در یکطرف و یا هر دو طرف بدون دامن می‌زند. فتق یا برجستگی دیسک نیز یکی از دیگر علل متداول است. علائم خواب رفتن و گزگز پا معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شوند.
کرختی یا بی‌حسی پا پس از جراحی:بیمار گاهی اوقات پس از عمل جراحی فیوژن (الحاق یا خشک کردن) مهره‌های کمری با درد و بی‌حسی پا مواجه می‌شود.
سندرم تونل تارسال: تحت فشار قرار گرفتن عصب درشت نی خلفی در محل امتداد آن در مچ داخلی موجب بروز سندرم تونل تارسال می‌شود. راه رفتن طولانی مدت یا به پا داشتن کفش نو، صدمه دیدن، تورم تاندون‌ها در بیماری آرتریت روماتوئید و… از علل بروز این سندرم به شمار می‌روند و علائم آن عبارت‌اند از:
• درد، کرختی یا بی‌حسی، گزگز پا یا کف پا و سوزش اطراف ناحیه داخلی مچ پا یا کف پا که در نتیجه ایستادن یا راه رفتن، تشدید و در اثر استراحت تاحدی برطرف می‌شود.
• ضعف رفتن پا و یا سنگین شدن پا
سندرم پای بیقرار(RLS): اختلالی عصب‌شناختی با علتی نامشخص است که در پی ابتلا به آن، بیمار نیازی مبرم به تکان دادن پا حس می‌کند. بعضی از علائم این سندرم عبارت‌اند از:
• خارش و روی زمین کشیدن پا، احساس سنگین شدن پا یا احساس کشش در پاها که هنگام استراحت کردن و بی‌حرکت بودن تشدید می‌شود اما با تکان دادن پاها کاملاً برطرف می‌گردد.
• تشدید علائم در بعدازظهر و در شب و مختل ساختن خواب
میلیت عرضی: التهاب سراسر عرض یک بخش از نخاع را میلیت عرضی می‌نامند. علت دقیق این عارضه مشخص نیست و اگرچه تمام گروه‌های سنی حتی کودکان را هدف قرار می‌دهد در بین افراد بیست تا چهل ساله رواج بیشتری دارد. علائم این بیماری عبارت‌اند از:
• درد موضعی کمر
• سوزش، بی‌حسی، گزگز پا و خواب رفتن پا یا فلج موضعی هر دو پا
• اختلال عملکرد مثانه و روده
• سر درد، تب و کاهش اشتها
• مشکلات تنفسی
• ضعف بازوها
تشخیص
تشخیص گزگز پا و خواب رفتن پا به دلیل متعددی که می‌تواند باشد، به سادگی امکان‌پذیر نیست. پس از انجام معاینه فیزیکی، متخصص پا درباره سابقه پزشکی بیمار و خانواده، فعالیت‌های اجتماعی، عادت‌های غذایی، خطر بیماری‌های عفونی و قرار گرفتن در معرض مواد سمی، سوالاتی مطرح می‌کند. همچنین، به منظور تشخیص افتراقی و حذف احتمال بیماری‌ها و اختلالات خاص، ممکن است پزشک آزمایش‌های خون، نمونه‌برداری عصب، آزمایش عملکرد تیروئید، اندازه‌گیری سطح ویتامین‌ها، نمونه‌برداری مایع مغزی نخاعی، الکترومیوگرافی (برای آزمایش سطح فعالیت عضلات با استفاده از سیگنال‌های الکتریکی)، سی‌تی اسکن و یا ام‌آر‌آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) را نیز تجویز کند. این اقدامات به او کمک می‌کند تا علت بی‌حسی پا و سوزن سوزن شدن کف پا را تشخیص داده و تعیین کند.
درمان
درمان گزگز و خواب رفتن پا بر علت اصلی و نهفته آن مبتنی است؛ برای مثال در صورت پایین بودن میزان ویتامین‌ها، مکمل ویتامین تجویز خواهد شد یا در صورت نقش داشتن دارویی خاص، مقدار مصرفی دارو یا نوع آن باید تغییر کند. چنانچه علت گزگز پا دیابت باشد، باید میزان قند خون را کنترل کند. اگر بی حسی و سوزن سوزن پا فقط هنگام نشستن در حالتی دلخواه رخ می‌دهد، باید شیوه راحت دیگری را برای نشستن انتخاب کرد. تشخیص صحیح ارتوپد از گزگز کردن مجدد پیشگیری می‌کند.
خواب رفتن پا به دلایل مختلفی رخ می دهد، به منظور تجویز بهترین درمان گزگز پا پزشک باید تشخیص درستی از علت آن داشته باشد. اگر خواب رفتن پا بطور مداوم پیش می آید و با همراه با علائمی چون بی حسی پا، درد و ضعف پا، سنگین شدن پا در شب، در صبح باشد. باید به پزشک مراجعه کنید. گزگز پا در حاملگی بعد از زایمان برطرف می شود.
فیزیوتراپی
استفاده از روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای افرادی که با گزگز دست و پا مبتلا هستند، به طور کلی موثر است و به ویژه در مواردی که بیماری در مرحله پیشرفته خود نیست. درمان با استفاده از فیزیوتراپی اهدافی همچون تسریع فرآیند بهبود، اطمینان از دستیابی به نتایج بهینه و کاهش احتمال بازگشت علائم بیماری در آینده را دارد. این روش درمانی به عنوان یک راهکار ضروری و ضروری در نظر گرفته می‌شود.
درمان های خانگی
برای درمان بی حسی پا چند روش درمانی خانگی وجود دارد:
۱. کشش و ماساژ:کشش و ماساژ دادن در هنگام خواب رفتن پا به منظور افزایش جریان خون به ناحیه و رفع فشار از عصب در صورت امکان صورت می گیرد.این کار وقتی بیشترین کارایی را دارد که به محض شروع بی حسی و گزگز پا آن را انجام دهید بطور مثال در صورتی که نشسته اید و تایپ می کنید، بلند شوید و قدم بزنید.
۲. کمپرس گرم: کمپرس گرم به افزایش تامین خون در ناحیه بی حس شده کمک می کند. در صورتی که سوزن سوزن شدن پا شدت پیدا کرد، کمپرس گرم را بردارید و برای کاهش التهاب از کمپرس یخ استفاده کنید.
۳. تامین ویتامین های مورد نیاز: ویتامین های B و E قابل حل در آب به جلوگیری از بی حسی پا ناشی از کمبود ویتامین کمک می کنند. اگر دچار خواب رفتن پا یا سوزن سوزن شدن پا می شوید ماهی، سبزیجات سبز برگ دار و آجیل های زیادی را در رژیم غذایی خود قرار دهید.همچنین می توانید مکمل های ویتامین بازاری را مورد استفاده قرار دهید.
