تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳
اسامی گچ و آتل برگردان دو کلمه Cast و Splint هستند.
هدف اصلی استفاده از گچ یا آتل حمایت از استخوان آسیب دیده، مفصل صدمه دیده و دیگر بافت های اندام است. آنها درد و تورم اندام را کاهش داده و موجب کم شدن اسپاسم عضلات میشوند. بیشترین مورد استفاده گچ و آتل در درمان پیچ خوردگی مفاصل و بیحرکت کردن شکستگی ها است.
آتل یا اسپلینت در واقع یک گچ نصفه است، بنابراین در اندامی که احتمال دارد تورم پیدا کند یا تورم آن بیشتر شود از آن استفاده میشود.
هم آتل و هم گچ باید طول کافی را داشته باشند. این طول باید به اندازه ای باشد که بتواند یک مفصل در بالای محل شکستگی و یک مفصل در پایین محل شکستگی را بیحرکت نگه دارد.
در روزهای اول پس از شکستگی، به دلیل تورم و ورم در اندام مصدوم، عموماً از آتل برای ثابت نگه داشتن محل شکستگی و جلوگیری از حرکت استفاده میشود. پس از چند روز که تورم کاهش یافته، آتل با یک گچ (کست) جایگزین میشود. اما در بعضی موارد، پس از گچ گیری و پس از گذشت چند روز تا چند هفته، به دلیل کاهش بیشتر تورم اندام، ممکن است گچ شل شود. در این حالت، مناسب است گچ قدیمی باز شده و گچ جدیدی که بهتر به اندام متناسب باشد، نصب شود. همچنین، در برخی موارد پس از جوش شدن شکستگی، گچ باز میشود و به جای آن از آتل استفاده میشود تا بیمار بتواند در طول روز چند بار آتل را درآورده و حرکاتی را برای اندام مصدوم انجام داده و سپس آتل را دوباره ببندد.
جلوگیری از تورم اندام
گاهی اوقات در ۳-۲ روز اول بعد از گچ گیری ممکن است تورم اندام بیشتر شده و بیمار احساس کند گچ سفت شده و به اندامش فشار وارد میکند. برای ممانعت از این وضعیت باید به نکات زیر توجه کرد :
- باید در چند روز اول بعد از گچ گیری دراز کشیده و یک یا چند بالشت زیر اندام طوری قرار داد که ساق یا ساعد بالاتر از سطح قلب بیمار قرار بگیرد. با این کار خون و مایعات از اندام به طرف قلب بازگشت کرده و تورم کم میشود. در صورت ایجاد تورم هم میتوان با این اقدام تورم را کم کرد.
- انگشتان دست یا پای شکسته شده را مکرراً حرکت بدهید.
- مقداری یخ خرد شده را در یک کیسه پلاستیکی خشک قرار داده و آنرا در روی گچ یا آتل در محل ضایعه دیده قرار دهید.
بروز علائم خطرناک
در صورت بروز علائم زیر باید به پزشک معالج خود مراجعه کنید
- افزایش درد یا تورم اندام و احساس سفت شدن گچ یا آتل
- احساس بیحسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا پا به علت فشار گچ یا آتل
- احساس سوزش در پوست زیر گچ
- تورم دست یا پا که در پایینتر از محل گچ یا آتل قرار دارد
- از دست دادن توانایی حرکت انگشتان دست یا پا
این علائم میتوانند نشانه فشار بیش از حد گچ بر روی اندام باشند. این فشار اگر از حدی بیشتر شود بسیار خطرناک بوده و میتواند مانع خونرسانی به اندام و سیاه شدن آن شود. در این موارد پزشک معالج گچ را در تمام طولش از سطح تا روی پوست، برش داده و لبه های برش را از هم باز میکند. بدین ترتیب گچ گشادتر میشود. گاهی مواقع لازم است تا گچ بطور کامل باز شود
با انجام یک آزمایش ساده میتوان بررسی کرد که آیا گچ بیش از حد سفت است و فشاری روی عروق اندام اعمال میکند یا خیر. برای این منظور، با استفاده از انگشت شست و سبابه دست سالم، ناخن یکی از انگشتان اندام مصدوم که درون گچ قرار دارد، فشار داده میشود تا رنگ ناخن از رنگ صورتی به رنگ سفید تغییر کند. سپس با رها کردن فشار، باید رنگ ناخن به سرعت از سفید به صورتی بازگردد. در صورتی که این بازگشت رنگ به طور کند و آهسته اتفاق بیفتد، این ممکن است نشانه اختلال عروقی در اندام باشد. میتوان این بازگشت رنگ ناخن را در دو اندام (یکی مصدوم و یکی سالم) مقایسه کرد تا بهتر بتوان به احتمال وجود اختلال آن پی برد.
برش دادن فقط قسمتی از گچ کافی نیست. همچنین برش دادن گچ ولی باقی ماندن ویبریل یا پانسمان روی پوست و زیر گچ هم درست نیست و ممکن است موجب باقی ماندن فشار بر روی اندام شود. گاهی اوقات پانسمانی که روی زخم بیمار گذاشته میشود اگر دور تا دور اندام باشد میتواند با خون ناشی از خونریزی از زخم آغشته شده و پس از خشک شدن، سفت شده و مثل گچ دور اندام را گرفته و اندام را تحت فشار قرار دهد. در این موارد پانسمان هم مانند گچ عمل کرده و میتواند خطرناک باشد.
استفاده از گچ و آتل میتواند عوارضی نظیر فشار موضعی روی برجستگی‌های پوستی به وجود آورد. به عنوان مثال، گچ یا آتل در اندام تحتانی ممکن است فشاری روی قوزک‌ها یا پوست استخوان فیبولا اعمال کند. این قسمت‌های پوست به مستقیمیت و برجستگی‌های خاصی برخورد دارند، بنابراین فشار بر آنها میتواند منجر به کاهش جریان خون موضعی در این نواحی شود. این کاهش جریان خون در ابتدا میتواند باعث قرمزی و احساس سوزش محلی شود و پس از مدتی، درد را ایجاد کند و در نهایت پوست ممکن است مرده و سیاه شود. به همین دلیل، هرگونه احساس سوزش یا درد در زیر گچ یا آتل باید به پزشک اعلام شود تا اقدامات لازم انجام شود.
مشکل دیگر گچ و آتل اینست که بروز عفونت در زیر آنها قابل ردیابی نیست. ایجاد هر گونه عفونت در زیر گچ یا آتل بخصوص در پوست، موجب بروز درد و سوزش میشود. پس احساس درد و سوزش باید هشداری باشد که در صورت ایجاد بیمار به پزشک مراجعه کند. وارد کردن اجسام خارجی به زیر گچ و آتل برای خاراندن پوست موجب افزایش احتمال بروز زخم و عفونت آن میشود.
منبع : ایران ارتوپد
