تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳
فشار داخل جمجمه‌ای به فشار درون کاسه سر، مغز و مایع مغزی‌نخاعی درون آن گفته می‌شود. گاهی اوقات در اثر یک سری عوامل این فشار افزایش می یابد که عوارضی در پی دارد.
فضای داخل جمجمه فضای بسته‌ای است که قابلیت اتساع (باز شدن) ندارد. خون از طریق سرخرگ وارد مغز می شود و از طریق سیاهرگ خارج می‌گردد.
محتویات داخل جمجمه شامل این موارد می‌باشد :
۱- بافت خود مغز که به طور متوسط در بزرگسالان ۱۴۰۰ گرم وزن دارد (۸۰ درصد فشار)
۲- خون داخل مغز (۱۰ درصد فشار)
۳- مایع مغزی نخاعی (۱۰ درصد فشار)
برای حفظ فشار داخل جمجمه در محدوده‌ای طبیعی، تعادل بین سه عامل زیر ضروری است. در صورت تغییر حجم یکی از این سه عامل، معمولاً حجم دو عامل دیگر نیز تغییر می‌کند تا فشار داخل جمجمه (ICP) در حد معمول حفظ شود.
از آنجا که بافت مغز نسبت به دو عامل دیگر در قابلیت تغییر حجم و فشرده شدن کمتری برخوردار است، بیشتر تغییرات حجم داخل جمجمه به دلیل تغییر حجم خون درون مغز و مایع نخاعی اتفاق می‌افتد. به عبارت دیگر، تغییرات اصلی در فشار داخل جمجمه به علت تغییر حجم خون درون مغز و مایع مغزی نخاعی رخ می‌دهد.
علل افزایش فشار داخل جمجمه‌ای
۱- محتویات مغز : مثل تومور مغزی، آبسه مغزی، ادم مغزی، آنسفالیت و حوادث عروقی مغزی.
۲- مقدار مایع مغزی نخاعی : زمانی که تولید مایع مغزی نخاعی از مقدار طبیعی بیشتر باشد، یا انسداد در مسیر جریان مایع مغزی نخاعی و یا اختلال در جذب آن وجود داشته باشد، باعث هیدروسفالیو افزایش فشار داخل جمجمه‌ای می شود.
۳- اختلال در عملکرد عروقی (رگ) مغز: بافت مغز دارای توانایی خودتنظیمی برای تنظیم قطر عروق مغزی جهت ثابت نگه داشتن جریان خون مغز و یا فشار مغزی در حد طبیعی دارد.
معمولا به دنبال ضربه مغزی، افت شدید فشار خون و ادم مغزی، مکانیسم خودتنظیمی مغز مختل شده و باعث ادم مغزی و افزایش فشار داخل جمجمه‌ای می شود.
علائم افزایش فشار داخل جمجمه‌ای
- کاهش سطح هوشیاری اولین علامت این وضعیت است.
- سردرد، به خصوص در بیماران هوشیار که در صبح‌ها شدیدتر است.
- تهوع و استفراغ که اغلب از علائمی است که به تاخیر افتاده و دیرتر ظاهر می‌شوند.
- سرگیجه، که به صورت احساس سبکی سر تجربه می‌شود.
- اختلال بینایی، که شامل تاری دید و دوبینی است و یکی از شایع‌ترین علائم چشمی در این وضعیت محسوب می‌شود.
- اختلال شعور، که می‌تواند از اضطراب و نگرانی ساده تا اختلال در حافظه و هوشیاری بروز کند.
- تشدید رفلکس‌ها، تغییر در اندازه مردمک چشم و تغییر در پاسخ به نور مردمک.
- سفتی گردن.
- افزایش فشار خون، که ممکن است همراه با ضربان قلب کند نیز باشد.
- اختلالات عصبی موضعی، مانند فتق‌های داخل مغزی.
عوارض افزایش فشار داخل جمجمه‌ای
۱- بیرون زدگی ساقه مغز
۲- دیابت بی مزه
۳- ترشح زیاد هورمون آنتی دیورتیک و احتباس مایعات در بدن
راه های تشخیص افزایش فشار داخل جمجمه‌ای
– سی‌تی‌اسکن مغز
– آزمایش خون
– آزمایش ادرار
– آزمایش مایع مغزی نخاعی
درمان افزایش فشار داخل جمجمه‌ای
- استفاده از دیورتیک‌های اسموتیک مانند مانیتول که با کاهش حجم آب در بافت مغزی به کاهش فشار داخل جمجمه کمک می‌کنند.
- در برخی موارد، استفاده از کورتیکوستروئیدها با کاهش ادم به کاهش فشار داخل جمجمه کمک می‌کند، و از جمله دگزامتازون استفاده می‌شود.
- محدودیت مصرف مایعات باعث کاهش حجم در گردش و در نتیجه کاهش فشار داخل جمجمه می‌شود.
- کاهش دما، باعث کاهش متابولیسم سلول‌های مغزی و کاهش فشار داخل جمجمه می‌شود.
- در صورتی که اقدامات فوق‌الذکر موثر نباشند، روش جراحی مانند سوندگذاری داخل بطنی (Ventriculostomy) استفاده می‌شود. در این روش، جمجمه باز می‌شود و یک لوله باریک پلاستیکی وارد سر می‌شود تا فشار داخل جمجمه را اندازه‌گیری کرده و مایع مغزی نخاعی را تخلیه کند.
منبع : تبیان
