شانه یخ زده: علت، علائم، مراحل و درمان انواع کپسولیت چسبنده شانه

شانه یخ زده  که تحت عنوان کپسولیت چسبنده شانه نیز شناخته می‌‌شود یکی از اختلالات مفصل شانه است که باعث بروز علائم متعددی از قبیل درد، سفتی و محدودیت حرکتی می‌شود. این اختلال به علت چسبندگی یا به وجود آمدن بافت اسکار ایجاد می‌شود و علت بروز آن سفت شدن یا کلفت شدن بافت همبند اطراف مفصل است. بافت اسکار ایجاد شده باعث از بین رفتن توانایی حرکتی و محدود شدن حرکات بازو خواهد شد. علائم و نشانه‌های شانه یخ زده معمولاً به تدریج شروع می‌‌شود و با گذر زمان بدتر خواهند شد و در نهایت بیمار عملکرد مفصل شانه خود را از دست می‌دهد به نحوه انجام دادن فعالیت‌های روزمره برای او بسیار دردناک و دشوار خواهد شد. متخصص طب فیزیکی و متخصص فیزیوتراپی به انجام معاینه دقیق بیمار می‌‌پردازد تا بتواند کپسولیت چسبنده شانه را تشخیص دهد و از روش‌های درمانی موجود برای کنترل درد و بهبود توانایی عملکردی بیمار استفاده کند.

فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی شانه، تزریق استروئید از مناسب ترین شیوه‌های درمان شانه‌ی یخ زده شناخته شده ‌اند.

 مراحل شانه یخ زده چیست؟

شانه یخ زده معمولاً با گذر زمان به وجود می‌آید و شامل سه مرحله است که به شرح زیر می‌باشند:

• مرحله شروع یخ‌ زدگی به وضعیتی گفته می‌شود که حرکات شانه باعث احساس درد می‌شود و دامنه حرکات این موضوع کاهش پیدا می‌‌کند این وضعیت ممکن است حدود ۶۷ تا ۹ ماه طول بکشد.
• در مرحله ی خزدگی شانه معمولاً درد کاهش پیدا می‌‌کند اما سفتی آن از بین نمی‌رود. حرکات شدید شانه می‌تواند باعث به وجود آمدن درد و ناتوانی حرکتی بیمار برای انجام دادن امور روزمره از قبیل رانندگی کردن و لباس پوشیدن شود. این مرحله می‌تواند ۴ تا ۶ ماه طول بکشد.
• در مرحله ذوب شدگی معمولاً بیماری هیچ گونه دردی ندارد و فرایند بهبود عملکرد شانه افزایش پیدا می‌‌کند. در این مرحله اکثر بیماران می‌توانند شانه خود را به طور طبیعی تکان دهند اما برخی دیگر دچار مقداری محدودیت حرکتی هستند. این دوره می‌تواند حدود ۶ ماه تا دو سال طول بکشد.

علت به وجود آمدن کپسولیت چسبنده شانه چیست؟

رباط، تاندون و استخوان‌های مفصل شانه درون یک کپسول محافظ از بافت همبند قرار دارند. کپسولیت چسبنده شانه زمانی به وجود می‌‌آید که کپسول اطراف مفصل شانه کلفت و سفت شده و باعث محدود شدن توانایی حرکتی شانه می‌شود. فاکتورهای متعددی ریسک بروز این اختلال را در بیماران افزایش می‌‌دهند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• شانه یخ زده در بیماران دیابتی شیوع بیشتری دارد و این بیماران دچار سفتی شانه خواهد شد که مدت زیادی طول می‌‌کشد تا بهبود پیدا کنند با این حال علت بروز این اختلال در افراد دیابتی مشخص نیست.
• زنان و بیماران که ۴۰ سال به بالا سن دارند بیشتر دچار یخ زدگی شانه خواهند شد.
• آسیب دیدگی شانه در گذشته و نداشتن فعالیت حرکتی به مدت طولانی باعث می‌‌شود که ریسک بروز شانه یخ زده و علائم حاصل از آن افزایش پیدا کند.
• برخی بیماری‌های زمینه‌ ای از قبیل بیماری پارکینسون، سکته مغزی، بیماری قلبی، اختلالات تیروئیدی و سل ریسک بروز شانه یخ زده را افزایش می‌دهند.

علائم و نشانه‌های شانه یخ زده چیست؟

علائم و نشانه‌های شانه یخ زده به تدریج به وجود می‌آیند و با گذر زمان بدتر می‌شوند که معمولا طی مدت چند سال به طور خود به خود بهبود پیدا می‌‌کند. برخی از علائم و نشانه‌های کپسولیت چسبنده شانه به شرح زیر می‌باشد:

• درد شدید که معمولاً در هنگام تکان دادن شانه بدتر می‌شود.
• احساس درد در قسمت فوقانی و بیرونی شانه و بازو
• کاهش دامنه حرکات شانه به نحوی که بیمار نمی‌تواند دست خود را عقب بیاورد و کتف خود را لمس کند.
• احساس ضعف در شانه
• سفتی مفصل شانه که با احساس درد همراه می‌شود.

 شانه یخ زده چگونه تشخیص داده می‌شود؟ 

پزشک برای تشخیص شانه یخ زده به انجام معاینه جسمانی می‌‌پردازد و از بیمار می‌‌خواهد به انجام برخی حرکات خاص بپردازد سپس محل بروز درد را مشخص می‌‌کند و دامنه حرکات بیمار را ارزیابی می‌نماید. در صورتی که پزشک به وجود اختلالات دیگری مشکوک شود درخواست انجام اسکن ام‌ آر آی یا عکسبرداری توسط اشعه ایکس را خواهد داد. این تست‌های تشخیصی می‌توانند وجود آرتروز، پارگی روتاتور کاف یا شکستگی استخوان را تایید یا رد نمایند.

 چگونه شانه یخ زده درمان می‌شود؟ 

معمولاً شانه یخ زده به طور خود به خود و با گذر زمان و بدون نیاز به روش‌های درمانی تخصصی بهبود پیدا می‌‌کند اما گاهی اوقات پزشک علاوه بر استراحت دادن به شانه استفاده از روش‌های زیر را به منظور تسریع روند بهبود توصیه می‌کند:

دارو 

مصرف داروهای ضد التهاب می‌تواند به تسکین درد و ناراحتی شانه کمک کند. اما در صورتی که این داروها تاثیری در بهبود مشکل بیمار نداشته باشند پزشک به تجویز داروهای قوی ‌تر خواهد پرداخت.

 استفاده از کمپرس سرد و گرم

استفاده از کمپرس گرم و سرد یک روش درمانی دیگر برای تسکین درد شانه و آسیب دیدگی آن محسوب می‌شود. شما می‌توانید با توجه به نظر شخصی خود از کمپرس سرد یا گرم استفاده کنید و به مدت ۱۵ دقیقه و چند مرتبه در روز آن را روی شانه خود بگذارید. استفاده از کمپرس سرد یا گرم می‌‌تواند به کاهش درد و تورم شانه کمک کند.

فیزیوتراپی

در اکثر موارد افرادی که دچار یخ زدگی شانه یا درد شانه هستند عضلات آنها به اندازه کافی قوی نمی‌باشند و فاقد هماهنگی لازم هستند که این امر باعث افزایش درد در ناحیه شانه خواهد شد. در این شرایط معمولاً فیزیوتراپی می‌تواند به تسکین درد شانه کمک کند و به طور کلی فیزیوتراپی اولین خط درمانی برای بهبود شانه یخ زده تلقی می‌شود. یک متخصص فیزیوتراپی با تجربه و آموزش‌دیده ابتدا به بررسی قدرت شانه و دامنه حرکات آن می‌پردازد و از شما می‌خواهد انجام برخی حرکات خاص بپردازید تا اطلاعات لازم را در خصوص شرایط شما به دست بیاورد. سپس از شما در خصوص هدف از درمان سوال می‌پرسد و پس از بررسی اهداف شما به طراحی یک برنامه درمانی مناسب خواهد پرداخت تا به بهبود دامنه حرکات شانه و کاهش درد آن کمک کند.

فیزیوتراپی جنبه‌های مختلفی دارد که معمولاً از حرکات کششی، تقویتی، حرکات مخصوص به حرکت در آوردن مفصل و تمرینات تقویت کننده برای کمک به شرایط بیمار استفاده می‌کند. سایر روش‌هایی که متخصص فیزیوتراپی در فرآیند درمان شانه یخ زده استفاده می‌کند به شرح زیر می‌باشند:

• از محافظ شانه استفاده کنید زیرا در مراحل اولیه به کاهش هر گونه در و ‌ناراحتی کمک می‌کند. با این حال پزشک از بیمار می‌‌خواهد که به صورت شبانه روزی از محافظ شانه استفاده نکند زیرا باعث عدم فعالیت حرکتی شانه خواهد شد.
• استراحت دادن به شانه و اجتناب از انجام فعالیت‌های جسمانی سنگین با تأثیرات مطلوبی همراه است و باعث می‌‌شود بیمار بتواند هر چه سریع تر به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازد و توانایی عملکردی او افزایش پیدا کند.
• درمان دستی و به حرکت در آوردن مفصل یک روش درمانی موثر برای بهبود کپسولیت چسبنده شانه محسوب می‌شود. به طور کلی به حرکت در آوردن قسمت پشت شانه در مقایسه با قسمت داخلی آن با نتایج بهتری همراه است و دامنه حرکات شانه بیماران مبتلا به کپسولیت چسبنده را افزایش می‌دهد.
• به حرکت در آوردن بافت نرم و ماساژ عمیق بافت و می‌‌تواند به بیماران مبتلا به شانه یخ زده کمک کند. ماساژ عمیق بافت به همراه کمپرس گرم می‌تواند نتایج حاصل از درمان را افزایش دهد. به این ترتیب از میزان دردشانه بیمار کاسته خواهد شد و دامنه حرکات او افزایش پیدا می‌‌کند.
• تزریق استروئید درون مفصل شانه باعث تسریع فرایند بهبود علائم بیمار خواهد شد و در مقایسه با مصرف خوراکی کورتون نتایج بهتری را به وجود می‌آورد. تزریق استروئید باعث می‌شود که بافت اسکار درون کپسول شانه کاهش پیدا کند.

استفاده از روش‌های ترکیبی باعث می‌‌شود که سطح درد شانه کاهش پیدا کند و توانایی حرکتی بیمار کاهش یابد و بتواند به انجام فعالیت‌های دلخواه خود بپردازد. فیزیوتراپی علاوه بر آنکه باعث کاهش درد بیمار می‌‌شود و سطح کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد با مزایای دیگری نیز همراه است که به شرح زیر می‌باشند:

• باعث بهبود تعادل و هماهنگی اجزای شانه می‌شود.
• باعث قوی تر شدن عضلات روتاتور کاف خواهد شد.
• باعث بهبود دامنه حرکات مفصل خواهد شد.
• سفتی شانه را کاهش می‌دهد و از بروز آن پیشگیری می‌نماید.
• بهبود حالت شانه گردن و ستون فقرات کمک می‌کند.
• از کشیدگی بافت نرم ناحیه شانه جلوگیری می‌کند.

بهترین حرکات ورزشی برای شانه یخ زده

انجام دادن حرکات ورزشی مخصوص شانه یخ زده و کشش آن می‌تواند به بهبود توانایی عملکردی آن و کنترل درد کمک کند. شما می‌توانید از دوش آب گرم یا حوله گرم استفاده کنید تا عضلات شانه تان گرم شوند سپس به انجام تمرینات ورزشی زیر بپردازید. همه تمریناتی که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم که باید بدون احساس درد انجام شوند. در صورتی که شما قصد دارید به کمک روش‌های طبیعی به کنترل درد شانه خود بپردازید باید به پزشک مراجعه کنید.

 کشش پاندولی شانه

حرکت پاندولی شانه اولین تمرین ورزشی شما به منظور کنترل درد و بهبود سفتی شانه است. برای انجام این تمرین ورزشی باید بایستید و کمی به سمت جلو خم شوید و اجازه دهید و شانه دردناک شما به سمت پایین آویزان شود. باید شانه شما کاملا ریلکس باشد. پس از آن به صورت پاندولی و در جهت عقربه‌های ساعت به تکان دادن بازوی خود بپردازید. روزی یک بار و ۱۰ مرتبه انجام این حرکت ورزشی بپردازید. به تدریج و با بهبود علائم خود می‌توانید تعداد دفعات انجام این حرکت ورزشی را افزایش کنید اما از وارد کردن فشار به شانه خود جلوگیری نمایید. دقت داشته باشید که در هنگام انجام این تمرین ورزشی شانه شما در حالت خنثی قرار بگیرد و به جای شانه خود از حالات بدن و پای خود به منظور تکان دادن بازوی تان استفاده کنید.

کشش بازوها به کمک حوله

انجام دادن این تمرین ورزشی باید دست‌های خود را عقب ببرید و دو سر آن را با دست تان نگه دارید. به کمک بازوی سالم خود به کشش بازوی آسیب دیده تان بپردازید و آن را بکشید. در صورتی که نمی‌توانید طبق تصویر حوله را به صورت افقی نگه دارید به اصلاح این حرکت ورزشی بپردازید. سعی کنید این تمرین را ۱۰ تا ۲۰ مرتبه در روز انجام دهید. دقت کنید که در هنگام انجام این تمرین دچار هیچ گونه درد و ناراحتی نشوید.

 حرکت دادن انگشت 

 برای انجام این تمرین ورزشی باید روبه روی دیوار بایستید به نحوی که دست آسیب دیده شما روی دیوار قرار بگیرد. کمی آرنج خود را خم کنید و به آرامی انگشتان خود را روی دیوار حرکت دهید. پس از اینکه توانستید تا حد امکان انگشتان خود را به سمت بالا حرکت دهید و به آرامی بازوی خود را به سمت عقب و تا سطح کمرتان هدایت کنید. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که به جای استفاده از عضلات شانه باید از عضلات انگشت خود استفاده نمایید و روزی ۱۰ تا ۲۰ مرتبه انجام این حرکت ورزشی بپردازید.

به کمک بازوی سالم خود به بالا آوردن بازوی آسیب دیده تان از ناحیه آرنج بپردازید و آن را به سمت مخالف هدایت کنید. با ایجاد فشار خفیف در ناحیه شانه به آرامی به کشش آن بپردازید و حدود ۱۵ تا ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید و سعی کنید روزی ۱۰ تا ۱۵ مرتبه این تمرین ورزشی را انجام دهید.

 کشش زیر بغل

به کمک بازوی سالم خود به بالا اوردن بازوی آسیب ‌دیده بپردازید و آن را تا ناحیه قفسه سینه بالا بیاورید. به آرامی زانوهای خود را خم کنید و بازوهای تان را باز نمایید. می‌‌توانید برای کشش خفیف بازوها را به آرامی زانوی خود را خم نمایید و سپس به نقطه شروع برگردید. در صورتی که قصد دارید کشش بیشتری را ایجاد نمایید و بدن خود را از کانتر دور کنید و ناحیه قفسه سینه خود را به زمین فشار دهید. از تحت فشار قرار دادن بدن تان اجتناب کنید. این تمرین ورزشی را ۱۰ تا ۲۰ بار در طول روز انجام دهید و سعی کنید حدود ۵ ثانیه در این حالت بمانید.

 آیا انجام عمل جراحی برای درمان شانه یخ زده ضروری است؟

بیمارانی که علائم و نشانه‌های آنها با گذر زمان بهبود پیدا نکرده است و روش‌های درمانی غیر جراحی تاثیری در بهبود شرایط آنها نداشته است پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. متخصصین شانه در زمینه درمان آرتروسکوپیک تخصص دارند و می‌‌‌توانند به بهبود شانه یخ زده بیماران خود کمک کنند. در این روش که تحت عنوان آزاد سازی کپسول شانه شناخته می‌شود پزشک به درمان دستی شانه نیز خواهد پرداخت. این روش درمانی باعث از بین رفتن بافت اسکار و کشش کپسول مفصل، بهبود دامنه حرکات شانه و کاهش درد خواهد شد. پس از انجام عمل جراحی، پزشک از بیمار می‌خواهد که فرآیند بهبود خود را به کمک جلسات فیزیوتراپی تسریع نماید.