تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳
سنگ کلیه
بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ یا راست بدن میشود. سنگ دستگاه ادراری یکی از ناراحت کنندهترین بیماریها است. اغلب بیماران مبتلا به سنگهای کلیه معمولاً در سالهای اولیه بلوغ مراجعه میکنند و حد اکثر شیوع سنی آن در حدود ۲۸ سالگی است. یک قله دیگر در ۵۵ سالگی وجود دارد که تقریباً مختص به سنگهای عفونی در خانمها است. بطور کلی سنگهای کلیه در مردان ۴ برابر زنان است ولی اگر تنها سنگهای عفونی را در نظر داشته باشیم نست مرد به زن ۲ به ۳ است.[۱] انواع مختلف سنگ ادراری وجود دارد ولی اغلب سنگها از جنس کربنات کلسیم هستند. سایر انواع: استروایت یا عفونی، اگزالاتی، سیستئینی، اسیداوریکی. سنگها در لگنچه، میزنای، مثانه و در پیشابراه دیده میشوند. رژیم غنی از کلسیم – سدیم – پروتئین و همچنین عدم تحرک افراد مبتلا به هیپر کلسیوی نوع دو – افراد مبتلا به بیماریهای گوارشی مثل التهاب روده یا ایلئوستومی، سابقه ابتلا به عفونت ادراری و بیماریهای متابولیک، نقرس، عدم تحرک در ابتلا به سنگ نقش دارند.
انواع سنگ های کلیه:
۱.سنگ های اگزالات و فسفات کلسیم: حدود ۸۰% سنگ های کلیه، از جنس اگزالات کلسیم هستند و بروز این نوع سنگ کلیه بیشتر در سنین میانسالی است. از جمله علل دیگر، پرکاری تیروئید، افزایش اسید اوریک ادرار، اسیدوز توبولی کلیه، افزایش اگزالات ادرار و افزایش کلسیم ادرار می باشد. درمان اولیه شامل برطرف کردن عامل اصلی است. برای مثال در درمان پرکاری تیروئید، غده ی تیروئید برداشته می شود. در اسیدوز توبولی کلیه، درمان بیکربناتی و پتاسیمی است.
۲.سنگ هایSTRUVITE : سنگهای عفونی، که به آنها همچنین سنگهای عفونی گفته میشود، از نظر شیوع پس از سنگهای کلسیمی قرار میگیرند. این سنگها حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم هستند. در حقیقت، تقریباً ۱۵-۵% از موارد سنگ کلیه را تشکیل میدهند. این سنگها با عفونتهای سیستم ادراری مرتبط هستند. PROTEUS MIRABILIS عامل بیماریزا است که عفونت را ایجاد میکند. این باکتری شامل آنزیم اوره آز است که اوره را تجزیه میکند و آن را به آمونیاک تبدیل میکند. در نتیجه، pH ادرار را قلیایی میکند. در این محیط قلیایی، STRUVITE رسوب میکند و بزرگ میشود. عموماً برای برداشتن این سنگها از طریق جراحی عمل میشود.
۳.سنگ های اسید اوریکی: این سنگ ها حدود ۴% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. افزایش دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد، که در بیماری نقرس دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر نیز، که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.
۴.سنگ های سیستئینی: این سنگ ها حدود ۱% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در بازجذب کلیوی اسید آمینه ی سیستئین رخ می دهد. لذا این ترکیب در ادرار تجمع می یابد. به این وضعیت، سیستینئوری (وجود سیستئین در ادرار) گفته می شود. علت این اختلال ژنتیکی است. لذا در سنین کودکی بروز می کند و معمولاً سابقه ی خانوادگی نیز دارد. این بیماری یکی از معمول ترین علت های سنگ کلیه در دوران کودکی و قبل از بلوغ است.
علایم سنگ
درد حاد اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری ادراری است وگرنه خود سنگ اغلب علامتی ندارد. انسداد، عفونت، خیز درد شدید در منطقه دندهای مهرهای، تهوع، استفراغ و اسهال است. درد بسیار شدید و شبیه به درد زایمان است، هماچوری یا خون ادراری در این افراد دیده میشود.
هدف فوری درمان درد و هدف طولانی جلوگیری از تخریبنفرون است. نفرون نام واحدهای ساختاری کلیه است که لوله پیچیدهای متشکل از یک لایه بافت پوششی است و در یک انتها بسته و در انتهای دیگر به درون لگنچه باز میشود. سنگ کلیه میتواند کشنده باشد.
عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه:
۱- کم تحرکی:
یکی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه کم تحرکی است.کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می دهد، می تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده ، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می یابد.
۲- پرکاری تیروئید:
پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع کلسیم می شود. حدود دوسوم افرادی که بیماری غد د درون ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه می شوند. در عین حال این اختلال تنها ۵% موارد سنگ های کلسیمی را در بر می گیرد.
۳- اسیدوز توبولی کلیه:
اسیدوز توبولی کلیه یکی دیگر از عوامل زمینه ساز در بروز سنگ کلیه است.در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می شود.
۴- مصرف زیاد نمک :
براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم درادرار می شود.
۵- افزایش کلسیم ادرار با علت ناشناخته :
برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا ۵۰۰ میلی گرم کلسیم دفع می کنند.
۶- افزایش اگزالات ادرار:
حدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب متصل می شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه ی افراد این نسبت یکسان نیست.
۷- پروتئین حیوانی:
برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند، برخی محققان توصیه میکنند تا رژیم غذایی گیاهی را در نظر بگیرند. رژیم غذایی پرپروتئین، همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات است. این افزایش در دفع کلسیم به علت بار اسیدی که در پروتئین حیوانی وجود دارد (حدود ۱ میلیاکیوالان هیدروژن در هر گرم پروتئین) رخ میدهد. به عبارت دیگر، مصرف زیاد پروتئین حیوانی میتواند باعث افزایش دفع کلسیم شود.
در نتیجه، برخی محققان به افراد مستعد ابتلا به سنگ کلیه توصیه میکنند تا رژیم غذایی گیاهی را انتخاب کنند. رژیم غذایی گیاهی معمولاً حاوی مقدار کمتری پروتئین حیوانی و بار اسیدی کمتری است، که به تنظیم pH ادرار کمک میکند و احتمال ایجاد سنگ کلیه را کاهش میدهد. با توجه به این موضوع، تغییر به یک رژیم غذایی گیاهی ممکن است به عنوان یک راهکار پیشگیری در برابر سنگ کلیه به عنوان یک گزینه مطرح شود.
۸- فیبر غذایی:
افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.
درمان
در صورتی که مجاز و مناسب باشد، حمام گرم یا بخار آب و مصرف مایعات میتواند مفید باشد. بیماران باید رژیم غذایی خود را رعایت کنند و در طول روز حداقل یک تا دو لیتر آب بنوشند. همچنین، باید از فعالیتهای شدید خودداری کنند و در صورت بروز علائم اولیه عفونت ادراری، باید به پزشک خود مراجعه کنند، هر چند وقت یک بار آزمایش ادرار انجام دهندو مراقب افزایش میزان اوره و کراتیین و نیتروژن اوره خون خود باشند.
در صورتی که سنگ بزرگتر از یک سانتیمتر باشد از عمل جراحی استفاده میکنند. برای درمان از لیزر، ESWL، TUL، سیستوسکوپی، نفرولیتوتومی و کمولیز استفاده میکنند.
هنگام ایجاد درد حاد (اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری) مسکنهای مخدر و غیراستروئیدی مفید هستند. معمولاً در چنین مواقعی اساس درمان انتظار برای دفع سنگ از طریق جریان ادرار است.
رژیم غذایی در افراد مبتلا به سنگ کلیه
-اگر نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی ، شکلات و نارگیل خودداری کنید.
-اگر نوع سنگ کلیه فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.
-اگر نوع سنگ کلیه، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.
-در مورد همه انواع سنگهای کلیه،نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص ) ضروری است.
رژیم غذایی کم چربی و پرفیر نیز توصیه می گردد.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید:
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم سنگ کلیه باشید.
– اگر افزایش درجه حرارت تا ۳۸/۳ درجه سانتیگراد
– اگر بروز علایم عفونت کلیه (سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن یا احساس مکرر نیاز فوری به ادرار کردن )
-اگر دچارعلایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید.داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
