تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
سندروم دم اسبی نخاع (Cauda equine syndrome) یک بیماری نادر است که در آن انتهای رشته‌های عصبی موجود در پایین ستون فقرات تحریک می‌شوند. این تحریک در اثر چیزی است که انتهای اعصاب در تماس با آن قرار می‌گیرد. اصطلاح cauda equine که به معنای دم اسب می‌باشد به دلیل این شباهت نام‌گذاری شده است.
به طور کلی، بافت عصبی حساس که شامل ریشه‌های نخاعی و عصبی است، در مرکز ستون فقرات در ناحیه کانال نخاعی قرار دارد. این بافت عصبی بسیار حساس و کنشی است و توسط ساختارهایی که ممکن است به آن فشار وارد کنند، محافظت می‌شود. این فشار ممکن است علائمی مانند درد یا تغییر در عملکرد را ایجاد کند.
کمردرد یک مشکل بسیار رایج است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در بسیاری از موارد، برای درمان کمردرد نیازی به جراحی نیست. اما در موارد نادر، درد کمر ممکن است ناشی از سندروم دم اسبی نخاع باشد که به عموماً نیاز به جراحی فوری دارد. افرادی که این سندروم را تجربه می‌کنند، که به آن سندروم دم اسب نیز گفته می‌شود، اغلب به صورت اورژانسی در بیمارستان بستری می‌شوند. در این مقاله، ما برخی از مطالب مهم درباره این بیماری را برای شما توضیح داده‌ایم.
سندروم دم اسبی نخاع چیست؟
سندروم دم اسبی نخاع یک اختلال نادر است که معمولا نیاز به جراحی اورژانسی دارد. در بیماران مبتلا به نشانگان دم اسب چیزی روی ریشه عصب نخاعی فشرده می‌شود که ممکن است برای جلوگیری از آسیب همیشگی که منجر به بی اختیاری ادرار یا فلج دائمی پاها می‌شود نیاز به درمان سریع داشته باشید.
این سندروم (یا به اختصار CES) روی دسته‌ای از ریشه‌های عصبی که به آن دم اسب گفته می‌شود تاثیر می‌گذارد. این اعصاب در انتهای تحتانی نخاع در بخش لومبوساکرال قرار گرفته‌اند که پیام‌ها را از مغز به پاها و لگن ارسال و از آن‌ها دریافت می‌کنند.
علل ایجاد سندروم دم اسبی نخاع
بیشترین علت سندرم دم اسبی نخاع، فتق بزرگ دیسک در منطقه کمری است. فشار یا آسیبی بیش از حد می‌تواند باعث ایجاد فتق دیسک شود. هرچند دیسک به طور طبیعی با پیر شدن تخریب می‌شود و رباط‌هایی که آن را در محل خود نگه می‌دارند، ضعیف می‌شوند. با پیشرفت این فرایند تخریب، یک فشار نسبتاً سبک یا حرکت پیچشی می‌تواند باعث پارگی دیسک شود.
سندرم دم اسبی نخاع بیشتر در بزرگسالان نسبت به کودکان رخ می‌دهد، اما در کودکانی که از ترومای نخاعی مادرزادی رنج می‌برند یا نخاع آن‌ها آسیب دیده است، نیز ممکن است رخ دهد. این سندرم به جنسیت و نژاد وابسته نیست و تأثیر بسیار کمی بر روی افرادی که به دلیل فتق دیسک کمری جراحی شده‌اند، دارد.
موارد زیر دلایل بسیار رایج سندروم دم اسبی نخاع:
- پارگی شدید دیسک در ناحیه کمری (شایع‌ترین علت)
- باریک شدن کانال نخاعی (تنگی کانال)
- ضایعه نخاعی یا تومور بدخیم
- عفونت نخاعی، التهاب، خونریزی یا شکستگی
- یک عارضه از یک آسیب دیدگی شدید ستون فقرات کمری، مانند تصادف اتومبیل، سقوط، اصابت گلوله یا ضربه زدن
- نقص مادرزادی مانند یک ارتباط غیر طبیعی بین رگهای خونی
- ناهنجاریهای شریانی وریدی (AVM)
- خونریزی های ستون فقرات (ساب دورال، ساب آراکنوئید، اپیدورال)
- عوارض جراحی ستون فقرات کمری بعد از عمل
- بیهوشی نخاعی
علائم سندروم دم اسبی نخاع
علایم نشانگان دم اسب مانند سایر بیماری‌هاست. این علائم ممکن است در شدت متفاوت باشند و به مرور زمان افزایش یابند. سندروم دم اسبی نخاع با طیف گسترده‌ای از علائم همراه است که شدت آن به درجه فشرده شدن و ریشه عصبی که تحت فشار است بستگی دارد. علاوه بر فتق دیسک، بیمارای‌های دیگری نیز وجود دارند که علائم آن‌ها شبیه به این سندروم است مثل: اختلال عصبی محیطی، سندرم کانوس مدولریس، فشردگی نخاع و تحریک یا فشردگی اعصاب پس از خروج از ستون فقرات و عبور از طریق لگن، وضعیتی که معروف به لومبوساکرال پلاسکوپاتی است.
اگر هر کدام از این علائم را دارید، به پزشک خود مراجعه کنید:
- کمر درد شدید
- درد، بی حسی یا ضعف در یک یا هر دو پا که باعث می شود شما به سختی راه بروید یا از صندلی بلند شوید
- از دست دادن یا تغییر دادن احساسات در پاها، باسن، ران داخلی، پشت پاها یا روی پاها که شدید است یا بدتر و بدتر می شود؛ ممکن است احساس بد و دردناکی در هر نقطه از بدنتان که هنگام نشستن روی زین با آن تماس پیدا میکند داشته باشید (به نام بی حسی زین اسبی)
- اخیرا مشکل در عملکرد مثانه یا روده ایجاد شده است، مانند مشکل دفع ادرار یا مدفوع یا مشکل نگهداری آن (بی اختیاری)
- اختلال جنسی که به طور ناگهانی اتفاق افتاده است.
- بی‌حسی زین اسبی (عدم احساس هر ناحیه‌ای از بدن که روی زین نشسته است)
- بی‌اختیاری روده به تازگی شروع شده است
- از دست دادن رفلکس در اندام‌ها
- به تازگی آسیب خفیف به کمرتان وارد شده
- جراحی ستون فقرات کمری
- سابقه سرطان
- اخیرا دچار عفونت شدید شده‌اید
تشخیص سندروم دم اسبی نخاع
سندروم دم اسبی نخاع نتیجه یک وقفه یا اختلال در اعصاب مرتبط با مهره کمری و ساکرال است. اما این اختلال فقط زمانی تشخیص داده می‌شود که مثانه، روده و/ یا عملکرد جنسی شما دچار اختلال شود. این علائم عبارت است از علائم سستی یا بی‌حسی زین اسبی که شامل از دست دادن احساس در اطراف مقعد است و به زودی به طور خلاصه مورد بحث قرار می‌گیرد.
یک پزشک می‌تواند نشانگان دم اسبی را تشخیص دهد. چیزهایی که برای تایید یک تشخیص مورد نیاز است عبارت است از:
- تاریخچه پزشکی که در آن شما به سوالات مربوط به سلامت، علائم و فعالیت‌های خود پاسخ می‌دهید.
- معاینه فیزیکی برای ارزیابی قدرت، رفلکس، احساس، ثبات، تعادل و حرکت. همچنین ممکن است به آزمایش خون نیاز داشته باشید.
- تورموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن (CT scan)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): یک آزمایش تشخیصی است که تصاویر سه بعدی ساختارهای بدن را با استفاده از میدان مغناطیسی و فناوری رایانه تولید میکند. MRI تصاویری از نخاع، ریشه‌های عصبی و مناطق اطراف آن را تولید میکند.
- میلوگرام: میلوگرام تصویربرداری توسط اشعه ایکس از کانال نخاعی است که پس از تزریق یک ماده کنتراستی به فضاهای مایع مغزی نخاعی اطراف آن انجام می‌شود و می‌تواند جابه‌جایی بر روی نخاع یا اعصاب نخاعی به علت فتق دیسک، اسپور استخوانی ، تومورها و غیره را نشان دهد.
درمان سندروم دم اسبی نخاع
در صورتی که شما دچار نشانگان دم اسب هستید، برای درمان فشار روی عصب باید به سرعت درمان خود را آغاز کنید. جراحی باید به سرعت انجام شود تا از بروز آسیب‌های دائمی مانند فلج پا، آسیب به مثانه، از دست دادن کنترل روده، عملکرد جنسی و مشکلات دیگر جلوگیری شود. بهتر است فرآیند درمان طی ۴۸ ساعت پس از شروع علائم آغاز شود. همچنین، بسته به علت بیماری، ممکن است نیاز به مصرف دوزهای بالای کورتیکواستروئیدها داشته باشید. این دارو می‌تواند تورم را کاهش دهد. در صورتی که تشخیص بیماری شامل عفونت باشد، احتمالاً به آنتی‌بیوتیک نیاز خواهید داشت. همچنین، اگر تومور باعث بیماری شده است، پس از جراحی ممکن است از اشعه درمانی یا شیمی درمانی استفاده شود. بیشترین علت سندرم دم اسبی نخاع، فتق دیسک است. بنابراین، درمان انتخابی احتمالاً جراحی دیسکتومی برای برداشتن فشار از نخاع خواهد بود.
بنا بر مطالب مذکور، گاهی اوقات جراحی اورژانسی لازم است تا شما را قادر سازد از اختلال عملکرد دائمی اندام یا اندام‌های تحتانی و همچنین مثانه، روده و یا عملکرد جنسی جلوگیری کنید.
اثرات این سندروم می‌تواند ویرانگر باشد اگر درمانی صورت نگیرد یا حتی اگر درمان خیلی دیر آغاز شود. صحبت با پزشک خود را درباره گزینه‌های درمان به تاخیر نیندازید.
حتی ممکن است با درمان نیز نتوانید عملکرد کامل خود را دوباره بدست بیاورید و این بستگی به میزان خسارت و آسیب وارد شده دارد. اگر عمل جراحی موفقیت آمیز باشد، ممکن است در طول یک سال روند بهبود عملکرد مثانه و روده ادامه داشته باشد.
اگر چیزی غیر از فتق دیسک وجود داشته باشد، فشار روی رشته های عصبی دم اسبی شما بیشتر می‌شود. بنابراین برای درمان باید با یک پزشک متخصص یا یک تیم متخصص مشورت کنید.
کنترل عملکرد مثانه و روده
بعضی از کارهای مثانه و روده غیرارادی است و به صورت خودکار انجام می‌شود، اما در صورتی که دچار بیماری نشانگان دم اسب شده باشید ممکن است کنترل خود را بر روی بخش‌های ارادی این اندام‌ها از دست بدهید. این بدین معنی است که شما ممکن است ندانید چه زمانی نیاز به تخلیه ادرار یا مدفوع خود دارید یا ممکن است نتوانید آن‌ها را به درستی دفع کنید.
برخی توصیه های کلی برای مدیریت اختلال عملکرد مثانه و روده:
- مثانه را ۳تا ۴ بار در روز به طور کامل بوسیله یک سوند تخلیه کنید. مقدار زیادی آب بنوشید و توصیه‌های بهداشتی را برای جلوگیری از عفونت ادراری رعایت کنید.
- برای اطمینان از خالی بودن روده‌ها به طور منظم اجابت مزاج را انجام دهید و خود را با دستکش تمیز کنید. همچنین ممکن است بخواهید برای خارج کردن محتویات روده از شیاف گلیسیرین یا داروهای مسهل استفاده کنید. بهتر از برای جلوگیری از کثیف شدن لباس خود بهتر است از پدهای بهداشتی استفاده کنید.
توانبخشی
هدف توانبخشی به حداکثر رساندن عملکرد پزشکی، جسمی، روحی، آموزشی، حرفه ای و اجتماعی بیمار است. برای به حداکثر رساندن عملکرد پزشکی، از پیشگیری و درمان عوارض احتمالی پزشکی که قبلا مورد بحث قرار گرفته است، به ویژه ترومبوزیس ورید عمقی، مشکلات مثانه و روده و زخم‌های دهانی، اطمینان حاصل کنید.
زندگی با سندروم دم اسبی نخاع
اگر آسیب ایجاد شده دائمی باشد، جراحی همیشه نمی تواند آن را بهبود بخشد. در این صورت بیماری شما مزمن است و شما نیاز به یادگیری راه‌هایی برای سازگاری با تغییرات در عملکرد بدن خود دارید. همچنین باید بدانید که علاوه بر حمایت فیزیکی، حمایت عاطفی هم برای شما بسیار ضروری است.
سعی کنید خانواده خود را در مراقبت از خود شریک کنید. بسیاری از افراد حرفه‌ای نیز می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند. بسته به محدودیت‌هایتان می‌توانید از موارد زیر کمک بگیرید:
- درمانگر حرفه ای یا فیزیکی
- مددکار اجتماعی
- یک مشاور و مددکار فیزیوتراپیست
- درمانگر جنسی
و مانند بسیاری از بیماری‌ها، ممکن است چیزی مفیدتر از حمایت از جانب کسانی که درک می‌کنند در چه شرایطی به سر می‌برید وجود نداشته باشد. به همین دلیل پیوستن به یک گروه حمایت از بیماران مبتلا به سندروم دم اسبی نخاع ممکن است ایده خوبی باشد.
مقابله با سندروم دم اسبی نخاع
سندروم دم اسبی نخاع می‌تواند از لحاظ جسمی و روحی روی افراد تأثیر بگذارد، بخصوص اگر مزمن باشد. افراد مبتلا به نشانگان دم اسب یا به علت درد شدید، مشکلات بی اختیاری غیر قابل قبول اجتماعی ، ضعف حرکتی و از دست دادن حس یا مجموعی از این مشکلات دیگر نمی‌توانند کار کنند.
از دست دادن کنترل مثانه و روده می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد و تأثیر بسیار منفی بر زندگی اجتماعی، کار و روابط بیمار داشته باشد. بیماران مبتلا به این سندروم ممکن است به طور مکرر عفونت‌های ادراری را تجربه کنند. همچنین اختلال جنسی می‌تواند برای رابطه بیمار و همسرش ویرانگر باشد و ممکن است منجر به مشکلات ارتباطی و افسردگی شود.
درد شدید عصبی (نوروژنیک) ممکن است به داروهای تجویزی با عوارض جانبی نیاز داشته باشد که ممکن است مشکلات بیشتری را بوجود بیاورد. اگر درد مزمن باشد، ممکن است “شدید” شود و به مناطق دیگر بدن نیز سرایت کند. دردهای عصبی شب‌ها تشدید می‌شوند و ممکن است باعث مختل شدن خواب بیمار شود. این نوع درد احساس سوختگی در فرد ایجاد میکند که می‌تواند ثابت و غیر قابل تحمل شود. از دست دادن حس ممکن است از حس نکردن پین‌ها و سوزن‌ها تا بی‌حس شدن کامل باشد و ممکن است بر روی قسمت‌های مثانه، روده و ناحیه تناسلی تاثیر بگذارد. ضعف معمولا در پاها ایجاد می‌شود و ممکن است باعث اختلال در راه رفتن بیمار شود.
ضروری است که افراد مبتلا به سندروم دم اسبی نخاع، در صورت امکان، از گروهی از دوستان و اعضای خانواده حمایت عاطفی دریافت کنند. مهم است که با پزشک خود درباره کنترل دارو و درد صحبت کنید. داروهای متعددی برای درمان مشکلات درد، مثانه و روده وجود دارد. علاوه بر این، برخی از بیماران دریافتند که درمان فیزیکی و مشاوره روانشناسی به آن‌ها کمک می کند تا با این بیماری مقابله کنند.
