تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که منجر به افزایش درد و حساسیت به لمس در سراسر بدن می‌شود. این بیماری بسیار رایج است و حدود یک نفر از هر ۲۵ نفر مبتلا به آن می‌شود. در گذشته، اصطلاحاتی مانند روماتیسم عضلانی و فیبروزیت برای توصیف این بیماری استفاده می‌شد. بسیاری از موارد، فیبرومیالژیا اشتباهاً با بیماری‌های التهابی مفصل شناخته می‌شد، اگرچه ارتباطی بین فیبرومیالژیا و بیماری‌های التهابی یا آرتروز تحلیلی وجود ندارد. با این حال، علائم این بیماری‌ها بسیار به یکدیگر شباهت دارند.
ابتلا به خود بیماری فیبرومیالژیا به بافت‌های بدن آسیبی وارد نمی‌کند ولی باید تا آنجا که می‌توانید سطح فعالیت‌های خود را حفظ کنید تا عضلات شما ضعیف نشده و باعث ایجاد مشکلات ثانویه برای شما نشوند.
علل ابتلا به فیبرومیالژیا
هنوز علت ابتلا به فیبرومیالژیا مشخص نیست. تصور بر این است که این بیماری ممکن است دلایل ژنتیکی (عواملی که شما به ارث می‌برید) داشته باشد و گاهی اوقات نیز عوامل محیطی (مانند قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها و بیماری‌ها) باعث ابتلا به آن شوند.
همچنین ممکن است استرس‌های فیزیکی و عاطفی نیز باعث تحریک شروع علائم فیبرومیالژیا شوند. البته ممکن است بدون هیچ دلیل بارز و مشخصی نیز ایجاد شود.
ابتلا به فیبرومیالژیا در افراد زیر شیوع بیشتری دارد:
- افراد مبتلا به لوپوس یا روماتیسم مفصلی
- افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به فیبرومیالژیا دارند
- افرادی که در گذشته به سندروم درد مبتلا بوده‌اند
- افراد مبتلا به یک بیماری مانند یک ویروس (یا بیماری ها و عفونت‌های اخیر)
- افرادی که درد ناشی از آسیب‌دیدگی یا ضربه خوردگی دارند.
- افراد افسرده و افرادی که تحت استرس‌های عاطفی قرار دارند
- افراد مبتلا به اختلالات خلق و خو
- افرادی که دچار سوءمصرف مواد هستند
علائم ابتلا به فیبرومیالژیا
علائم ابتلا به فیبرومیالژیا از خفیف تا شدید متغیر است.
شایع‌ترین علائم ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- افزایش حساسیت نسبت به درد به دلیل کاهش آستانه تحمل درد
- تشدید واکنش به محرک‌های حسی مانند گرما، سرما، نور و بو
- خستگی شدید
- مشکلات حافظه و تمرکز (مه فیبرو)
- اختلالات خواب
علائم کمتر شایع ابتلا به این بیماری نیز عبارتند از:
- ابتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر
- مثانه بیش‌فعال یا تحریک‌پذیر
- سر درد
- بیحسی یا احساس گزگز در دست‌ها و پاها
- اضطراب و افسردگی
البته همه افراد مبتلا به این بیماری همه این علائم را ندارند. هر فرد مبتلا به فیبرومیالژی علائم خاص و منحصربه‌فرد خود را دارد.
علائم ابتلا به فیبرومیالژیا در هر روز نیز ممکن است فرق داشته باشد. علائم ممکن است برای مدتی طولانی حتی به مدت چند سال از بین بروند.
تشخیص
تشخیص ابتلا به فیبرومیالژیا غالباً دشوار است زیرا علائم آن بسیار متغیر هستند و ممکن است بروز این علائم دلایل دیگری داشته باشند. علائم ممکن است مشابه بیماری‌های دیگری نظیر کم‌کاری تیروئید یا بیماری‌های خود ایمنی مانند روماتیسم مفصلی باشند.
در حال حاضر، با انجام آزمایش خون، عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس و روش‌های دیگر اسکن و عکس‌برداری نمی‌توان تشخیص ابتلا به این بیماری را تأیید کرد و نتایج این آزمایش‌ها در بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا نرمال است. به هر حال، پزشک ممکن است دستور انجام آزمایش خون را به منظور رد احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگری که ممکن است علائم دیگر داشته باشند و همچنین به عنوان پشتوانه تشخیص ابتلا به فیبرومیالژیا بدهد.
پزشک در هنگام تشخیص باید موارد زیر را مورد توجه قرار دهد:
- گستردگی درد؛ حداقل در سه ماهه گذشته
- احساس خستگی مفرط یا بیدار شدن با احساس بی‌نشاطی
- مشکلات در فرایند تفکر مانند مشکلات حافظه و ادراک (علائم روان شناختی)
درمان فیبرومیالژیا
معمولاً مدیریت ابتلا به فیبرومیالژیا شامل ترکیبی از اقدامات درمانی زیر می‌شود:
مدیریت درد
برای مدیریت درد، می‌توان اقدامات مختلفی انجام داد و روش‌های متنوعی ممکن است در شرایط مختلف به کار برده شوند. به عنوان مثال، استفاده از بسته‌های گرم می‌تواند به کاهش درد عضلات کمک کند، در حالی که بسته‌های سرد می‌توانند به کاهش التهاب مفید باشند. همچنین، انجام تمرینات ورزشی سبک می‌تواند به تسکین تنش‌های عضلانی کمک کند. بهتر است روش‌های مختلف را امتحان کنید تا متوجه شوید کدام یک برای شما مناسب است.
خواب
در صورت ابتلا به فیبرومیالژیا باید خواب شبانه خوبی داشته باشید. خواب نامناسب – هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی – ممکن است علائم شما را تشدید کند. البته داشتن خواب خوب در زمانی که به فیبرومیالژی یا دردهای مزمن دیگر گرفتار هستید بسیار دشوار است. اگر شما دچار اختلالات خواب هستید با پزشک خود در مورد روش‌های مدیریت آن مشورت کنید.
تمرینات ورزشی
در صورتی که درد شما شدید است، باید از ورزش کردن خودداری کنید؛ اما بی‌تحرکی نیز ممکن است منجر به مشکلات ثانویه مانند ضعف عضلات شود. بهتر است فعال باشید و ترکیبی از فعالیت‌های هوازی و تمرینات انعطاف‌پذیری را انجام دهید تا از ضعیف شدن عضلات جلوگیری کنید. تمرینات ورزشی به شما کمک می‌کنند که شب‌ها بهتر بخوابید.
تمرینات هوازی یا ایروبیک باعث افزایش گردش اکسیژن در خون می‌شوند و هر فعالیت ورزشی که تنفس شما را افزایش داده و ضربان قلبتان را بالا ببرد، به عنوان ورزش ایروبیک محسوب می‌شود. شنا کردن برای افراد مبتلا به فیبرومیالژیا بسیار مناسب است و همچنین دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی نیز ورزش‌های مناسبی هستند.
میزان ورزش کردن خود را تا آنجا که می‌توانید افزایش دهید، به خودتان آسان بگیرید و صبور باشد. در ابتدا ممکن است احساس کنید با شروع تمرین دادن به عضلاتی که برای مدتی بی‌تحرک بوده‌اند، درد و حساسیت شما افزایش می‌یابد. سعی کنید هر روز به یک میزان و در یک سطح ورزش کنید تا عضلات شما تقویت شده و استقامت شما نیز افزایش یابد. به مرور زمان، تمرینات خود را افزایش داده و تناسب اندام و انعطاف‌پذیری خود را بهبود بخشید.
یوگا و تای چی نیز برای افراد مبتلا به فیبرومیالژیا مفید است. در مورد ورزش و آرتروز بیشتر مطالعه کنید.
مدیریت استرس و ریلکسیشن
استرس ممکن است باعث تشدید علائم شما شود. اقداماتی که به مدیریت استرس کمک می‌کنند عبارتند از برنامه روزی روزانه و اولویت‌بندی کارها، استفاده از تکنیک‌های آرام بخشی مانند پیاده‌روی، مدیتیشن یا گوش دادن به موزیک و اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت یا در کنار افرادی که باعث افزایش استرس شما می‌شوند.
انرژی خود را مدیریت کنید
در طول روز، به سطح انرژی خود توجه کنید و در صورت نیاز، به خود استراحت دهید. برای روز خود برنامه‌ریزی کنید و سعی کنید کارهای طولانی‌مدت را به اقدامات قابل مدیریت کوچک‌تر تقسیم و انجام دهید. این به شما کمک می‌کند تا به طور موثرتر بازدهی داشته باشید و از خستگی بیش از حد جلوگیری کنید. همچنین، به خود اجازه دهید در طول روز استراحت کافی داشته باشید تا انرژی خود را بازیابی کنید.
درمان‌های رفتار شناختی
درمان‌های رفتار شناختی یک روش کوتاه مدت و وظیفه محور است که توسط روانشناسان به منظور ایجاد چالش و تغییر روش‌های غیر مفید تفکر به کار گرفته می‌شود. مدارک نشان می‌دهد که درمان‌های روان شناختی به کاهش درد و ناتوانی‌های ناشی از ابتلا به فیبرومیالژیا کمک مکند.
به کارهای شغلی خود ادامه دهید
این کار برای سلامت و تندرستی شما خوب است. با پزشک، متخصص طب شغلی یا مددکار اجتماعی در مورد کارهایی که می‌توانید برای ادامه دادن به کار و حرفه خود انجام دهید مشورت کنید.
ماساژ
ماساژ به شل شدن عضلات و مدیریت استری کمک می‌کند.
توجه و آگاهی
درمان‌های مبتنی بر توجه و آگاهی به شما کمک می‌کنند که الگوهای منفی تفکرات خود را تغییر دهید. تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که از این روش در مدیریت فیبرومیالژیا استفاده می‌شود، درد و افسردگی کاهش یافته و همچنین به خلق روش‌های بهتر برای مقابله با بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند.
تحریک الکتریکی عصب
تحریک الکتریکی عصب، یک دستگاه کوچک باطری‌دار است که با استفاده از پدهای چسبی به بدن شما متصل می‌شود. این دستگاه، جریان‌های الکتریکی بسیار کمی را به منظور تحریک عصب‌ها و کاهش درد از طریق پوست به بدن شما ارسال می‌کند.
اطلاعات موجود درباره اثربخشی تحریک الکتریکی عصب در درمان علائم فیبرومیالژیا، هنوز کافی و قابل قبول نیست، اما برخی شواهد نشان می‌دهد که استفاده از این روش ممکن است در کاهش درد و خستگی برخی از افراد مبتلا به این بیماری موثر باشد. در صورتی که علاقه‌مند به امتحان مزایای تحریک الکتریکی عصب هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا این روش برای شما مناسب است یا خیر. همچنین، شما می‌توانید یک دستگاه تحریک الکتریکی عصب را از متخصص فیزیوتراپی، داروخانه محلی یا بیمارستان محلی خود اجاره کنید.
طب سوزنی
مدارک برای اثبات تأثیر طب سوزنی در بهبود درد و گرفتگی عضلانی در افراد مبتلا به فیبرومیالژی کافی نیست ولی اثرات کوتاه مدت این روش (تا یک ماه) دیده شده است و به همین دلیل این نوع جلسات درمانی باید تکرار شوند تا نتایج حاصل از آنها باقی مانده و بتوان از مزایای آنها در مدت طولانی‌تری استفاده کرد.
پیروی از یک رژیم غذایی متعادل به شما کمک می‌کند که سطح انرژی خود را حفظ کرده و وزن خود را در حد سالم نگه داشته و احساس تندرستی داشته باشید.
حمایت دیگران مانند اعضای خانواده، دوستان و همکاران و همچنین پزشک به شما در مدیریت علائم کمک می‌کند. حضور در گروه‌های حامی نیز می‌تواند یک گزینه خوب دیگر باشد.
درمان‌های فیزیکی
ممکن است پزشک شما شما را به یک متخصص فیزیوتراپی یا یک متخصص طب شغلی ارجاع دهد تا شما را تحت درمان قرار دهند. فیزیوتراپی بهبود وضعیت بدنی، عملکرد فیزیکی و کیفیت زندگی شما را بهبود می‌بخشد و باعث می‌شود که شما به تدریج فعال‌تر شوید. متخصص فیزیوتراپی همچنین به شما روش‌های ریلکسیشن را آموزش می‌دهد.
همچنین، طب شغلی به مدیریت فعالیت‌های روزمره شما بدون افزایش درد یا خستگی زیاد کمک می‌کند. متخصص طب شغلی ممکن است رویکردهای گام به گام، تغییر روش‌های کار کردن یا استفاده از ابزارهای کمکی در کاهش زحمت کاری را به شما پیشنهاد دهد. اگر برای انجام کارهای خود نیاز به تلاش زیادی دارید، متخصص طب شغلی به شما در مدیریت و تنظیم کارها کمک می‌کند.
همچنین، متخصص درد ممکن است روش‌های درمانی برای کاهش درد را پیشنهاد دهد تا شما بتوانید با همکاری اعضای تیم پزشکی، برنامه‌های توانبخشی خود را آغاز کنید.
دارو
مصرف دارو در ترکیب با اقدامات درمانی دیگر برای مدیریت درد، کاهش استرس و کمک به خواب بهتر مؤثر واقع می‌شوند.
داروهایی مختلفی وجود داد که ممکن است پزشک بر اساس علائمی که دارید برای شما تجویز نماید:
- مسکن‌ها (آنالژسیک) مانند پاراستامول به منظور تسکین موقتی درد
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی به منظور تسکین موقتی درد
- داروهای ضدافسردگی که ممکن است در مقادیر کم برای کاهش درد و کمک به خواب تجویز شوند.
- داروهای صرع که ممکن است برای کمک به کاهش درد و بهبود خواب تجویز شوند.
ممکن است شما نیاز داشته باشید که حداقل به مدت ۶ هفته این داروها را مصرف کنید تا متوجه شوید که آیا جواب می‌دهند یا نه. این داروها در همه افراد مؤثر واقع نمی‌شوند و شما باید در مورد گزینه‌های مختلف دارویی با پزشک خود مشورت کنید.
سؤالات رایج
آیا فیبرومیالژیا به مرور زمان تشدید می‌شود؟
بر اساس تحقیقات، تشدید علائم در حدود ۲۵ درصد از بیماران در طول زمان رخ می‌دهد، اما همچنین ۲۵ درصد از بیماران نیز بهبود می‌یابند. برخی از بیماران بهبود می‌یابند زیرا به پزشک مناسب مراجعه کرده و با همکاری او روش‌های درمانی مناسبی که برایشان مؤثر است را پیدا و استفاده می‌کنند. همچنین، با پیشرفت سن و بروز بیماری‌های دیگر، علائم فیبرومیالژیا ممکن است تشدید شود، به همین دلیل بیماران باید در جستجوی روش‌های قوی‌تر درمان برای بیماری‌های مرتبط با سن مانند آرتروز باشند. رعایت یک برنامه پیشگیرانه، ورزش منظم و رژیم غذایی سالم از اهمیت بسیاری برخوردار است.
آیا ابتلا به فیبرومیالژیا ارثی و ژنتیکی است؟
فیبرومیالژیا یک بیماری ارثی است و به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی قوی دارد. اگر یکی از والدین به این بیماری مبتلا باشد، احتمال این که فرزندان او نیز به این بیماری مبتلا شوند حدود ۵۰ درصد می‌شود. بسیاری از مطالعات تحقیقاتی در مورد اختلالات ژنتیکی که ممکن است با انتقال‌دهنده‌های عصبی مرتبط با تنظیم خواب و درد ارتباط داشته باشند در حال انجام است.
چه عواملی باعث تشدید علائم فیبرومیالژیا می‌شوند؟
تغییرات آب و هوا، محیط سرد و طوفانی، نوسانات هورمونی (وضعیت‌های پیش از قاعدگی و یائسگی)، استرس، افسردگی، اضطراب، عفونت‌ها (آنفولانزا یا سرماخوردگی) و انجام زیاد کارهای سخت ممکن است باعث شعله‌ور شدن و عود علائم این بیماری شوند. استفاده مکرر از یک گروه عضلات خاص ممکن است باعث کشیدگی عضلات و در نتیجه ابتلا به درد بیشتر شود.
آیا باید از یک رژیم غذایی خاص پیروی کرد؟
خیر اما یک رژیم غذایی شامل میوه‌ها و سبزیجات، آنتی‌اکسیدان بدن شما را تأمین می‌کند در محافظت از بافت‌های شما مفید بوده و احتمال ابتلا به عارضه‌های دیگر که ممکن است باعث درد شوند را کاهش می‌دهد. سندروم روده تحریک‌پذیر و رفلکس اسیدی معده نیز هر دو در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا شایع است بنابراین عاقلانه است که از خوردن غذاهایی که این بیماری را تحریک می‌کنند پرهیز شود.
