تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۹۸
دررفتگی زانو نوعی آسیب‌دیدگی غیر متداول در قسمت زانو است که به‌وسیله پزشک ارتوپد تشخیص داده می‌شود. دررفتگی یا جابه‌جایی زانو معمولاً پس از افتادن از ارتفاع، تصادفات با سرعت بالا یا آسیب‌های ورزشی صورت می‌گیرد. برخی از مواقع زانوی جابه‌جا شده خود به خود یا با کمک شخص دیگر جا انداخته می‌شود. البته این روند بسیار دردناک است و اغلب بایستی جهت کاهش درد از بلوک عصبی استفاده کرد یا اینکه بیمار بایستی بی‌هوش شود.
علت در رفتن کشکک زانو
در رفتن کشکک زانو معمولاً در اثر آسیب‌دیدگی شدید اتفاق می‌افتد. این عارضه در ورزش‌ها، تصادفات و یا در کسانی که اضافه‌وزن شدید دارند ایجاد می‌شود و با نام دررفتگی زانو با سرعت پایین شناخته می‌شوند و می‌توانند بسیار شدید باشند.
علائم و تشخیص دررفتگی زانو
علائم دررفتگی زانو عبارتند از :
- تغیر شکل فیزیکی
- درد شدید زانو
- بی‌حسی در قسمت پایین زانو
- کاهش یا فقدان نبض در برخی از موارد
جابه‌جا شدن کاسه زانو آسیب‌دیدگی بسیار جدی محسوب می‌شود. بسیار اهمیت دارد که عملکرد عروقی و عصبی در زمان آسیب‌دیدگی بررسی شود. در موارد دررفتگی شدید، امـکان دارد برای بررسـی وجود آسیب‌دیدگی در سرخرگ پشت زانویی از سی‌تی آنژیوگرافی استفاده شود. همچنین در بیش از ۳۵ درصد از دررفتگی‌های زانو، آسیب‌دیدگی اعصاب هم دیده می‌شود؛ این مساله با توجه به عصب پرونئال مشترک یا عصب تیبیال بایستی در زمان آسیب‌دیدگی ارزیابی شود.
در بیشتر دررفتگی‌های کاسه زانو، سه یا چهار رباط اصلی زانو آسیب می‌بینند. این رباط‌ها شامل ACL، PCL، گوشه خلفی-جانبی و ساختارهای داخلی زانو (شامل رباط طرفی داخلی و رباط داخلی پشتی) می‌باشند. همچنین ممکن است آسیب‌دیدگی مینیسک جانبی یا داخلی، غضروف مفصلی و شکستگی یا آسیب‌دیدگی تاندون کشکک زانو هم وجود داشته باشند. آسیب‌دیدگی باید با توجه به سابقه پزشکی و معاینه بدنی بیمار بررسی شود. همچنین بایستی از تصویربرداری با اشعه ایکس، اسکن ام آر آی و دیگر بررسی‌ها استفاده شود.
درمان جابه‌جایی کشکک زانو با جراحی
جابه‌جایی کشکک زانو بایستی به‌وسیله جراح بسیار ماهری درمان شود که تعداد زیادی جراحی زانو انجام داده باشد؛ چرا که جراح بایستی با الگوهای آسیب‌دیدگی زانو آشنایی داشته باشد. به طور کلی درمان در صورتی که در خلال ۳ تا ۴ هفته اول پس از آسیب‌دیدگی انجام شود موفقیت‌آمیز خواهد بود.
برخی از پزشکان بر این باورند که برای جراحی زانو، ابتدا رباط‌های طرفی باید ترمیم یا بازسازی شوند و پس از ۶ تا ۸ هفته، بازسازی رباط متقاطع انجام می‌شود. با این حال پزشکانِ بسیاری بر این عقیده هستند که تمامی این نوع آسیب‌دیدگی‌ها بایستی در یک مرحله و در یک نوبت جراحی‌ترمیم شوند.
پس از عمل جراحی
تحقیقات نشان می‌دهند که ۲۰ تا ۲۵ درصد از بیماران برای رفع گرفتگی و خشکی زانو به جراحی دوم نیاز پیدا می‌کنند. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار پس از جراحی سریعاً فیزیوتراپی را انجام نداده است.
در رفتن کاسه زانو یک نوع آسیب‌دیدگی پیچیده است و درمان ساده‌ای برای آن وجود ندارد. هر بیمار دارای یک الگوی آسیب‌دیدگی می‌باشد که در زمان برنامه‌ریزی برای جراحی باید ارزیابی شود. بررسی دقیق، درک کامل پزشک از آسیب و همکاری با متخصص باتجربه فیزیوتراپی باعث می‌شوند تا بیمار به فعالیت‌های عادی و ورزشی خود بازگردد.
پرسش‌های رایج در مورد دررفتگی زانو
دررفتگی زانو چه علائمی دارد؟
بیشتر بیماران مبتلا به دررفتگی زانو دچار درد شدیدی هستند و قادر نیستند وزن را تحمل کنند و زانوهایشان حالت ناپایدار و بی‌ثبات دارد. چنانچه دررفتگی درمان نشود، بیمار درد شدیدی را تجربه می‌کند و نمی‌تواند وزن را روی مفصل زانویش تحمل کند. اگر زانوی دررفته به خودی خود جا بیافتد، زانو بسیار ناپایدار خواهد بود و بیمار قادر است پیش از افتادن تنها چند قدم بردارد.
چه عاملی از جابه‌جایی کشکک زانو جلوگیری می‌کند؟
بیشتر جابه‌جایی‌های کشکک زانو در اثر آسیب‌های شدید ایجاد می‌شوند بنابراین جلوگیری از آن بسیار دشوار است. در مورد فعالیت‌های ورزشی، توان‌بخشی پس از ایجاد آسیب و انجام تمارین قدرتی می‌تواند خطر جابه‌جایی کشکک زانو را به حداقل برساند. در مواردی مانند افتادن از ارتفاع یا تصادفات خودرو، جلوگیری از جابه‌جایی زانو مشکل می‌باشد.
چگونه بیمار می‌تواند از دررفتگی مجدد زانو جلوگیری کند؟
جلوگیری از دررفتگی مجدد زانو به معاینه دقیق جهت تعیین احتمال دررفتگی مجدد و همچنین توان‌بخشی کامل پس از دررفتگی نیاز دارد. در بیمارانی که به طور مکرر دچار دررفتگی زانو شده یا در ارتباط با افرادی که عمق شیار تروکلئار در زانویشان کم باشد، احتمال دررفتگی حتی با وجود توان‌بخشی بیشتر است. البته میزان دررفتگی مجدد در این موارد کمتر از ۵۰ درصد است، بنابراین استفاده از برنامه توان‌بخشی برای این بیماران تجویز می‌شود.
زمانی بهبودی برای درمان دررفتگی زانو چقدر است؟
در گذشته به جای جراحی برای درمان دررفتگی زانو از بریس یا گچ‌گیری استفاده می‌شده است. این نوع درمان حدود ۲۰ سال پیش انجام می‌شده است و بررسی‌ها نشان داده‌اند که نتایج در این روش مثبت نبوده‌اند. در نتیجه امروزه بازسازی چندین رباط در یک نوبت جراحی انجام می‌شود. زمان بهبودی در این روش بسیار طولانی است و در برخی از مواقع بین ۹ تا ۱۵ ماه زمان می‌برد. این زمان به سن و وزن بیمار و وجود آسیب‌دیدگی‌های دیگری مانند پارگی مینیسک، آسیب‌دیدگی غضروف یا شکستگی بستگی دارد. این آسیب‌ها به مقدار زیادی در زمان بهبودی تأثیر دارند.
طریقه جا انداختن زانوی در رفته
جا انداختن کاسه زانو بایستی به‌وسیله پزشک متخصص انجام شود؛ در غیر این صورت احتمال شکستگی یا آسیب‌های مشابه دررفتگی وجود دارد. بنابراین پیش از جا انداختن، آسیب‌دیدگی باید به طور کامل بررسی شود.
آیا امکان دارد دررفتگی زانو منجر به قطع عضو شود؟
بله، دررفتگی زانو می‌تواند نهایتاً به قطع عضو منجر شود. در صورتی‌که آسیب‌دیدگیِ سرخرگ پشت زانویی تشخیص‌داده نشود، پس از ۸ ساعت به میزان ۹۰ درصد احتمال قطع عضو وجود دارد. همچنین اگر شکستگی باز در قسمت پایین دررفتگی وجود داشته باشد که بهبود نیافته و یا اگر آسیب‌دیدگی عصبی وجود دارد که مانع عملکرد درست می‌شود، احتمال قطع عضو وجود دارد. پس به‌ویژه در مواردی که در نبض بیمار یا احساس در اندام‌های تحتانیِ آسیب‌دیده تغییری مشاهده شود، دررفتگی بایستی سریعاً درمان شود.
نحوه انجام جراحی برای درمان دررفتگی زانو چگونه است؟
درمان دررفتگی زانو در طول چند دهه اخیر تغییر کرده است. در دهه‌های گذشته، بیشتر از روش گچ گرفتن استفاده می‌شده و پزشکان متوجه شدند که بیماران به اندازه کسانی که از جراحی استفاده کرده‌اند بهبود پیدا نکرده‌اند. با تکامل ابزارها و تکنیک‌های جراحی، از جراحی مرحله‌ای نیز استفاده می‌شده است. در این روش بخشی از روند جراحی در یک نوبت انجام شده و پس از ۶ تا ۱۲ هفته نوبت دوم جراحی برای تکمیل روند درمانی انجام می‌شده است. با گذر زمان و با پیشرفته‌تر شدن ابزار و تکنیک‌های جراحی، امروزه از بازسازی چندین رباط در یک مرحله جراحی استفاده می‌شود. در این روش کل روند درمان تنها در یک مرحله انجام می‌شود. به کمک این روش درمانی بیماران سریع‌تر بهبود پیدا می‌کنند و از انجام ۲ جراحی عمده اجتناب می‌شود. در نتیجه خطر خشکی و گرفتگی زانو کاهش پیدا می‌کند چرا که درمان در یک مرحله باعث بهبود زودهنگام دامنه حرکتی زانو می‌شود.
