انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز عارضه ای است که در طی آن، ستون مهره ها به یک طرف قوس پیدا می کند. این عارضه می تواند هر بخشی از ستون فقرات را درگیر کند ولی از جمله نواحی که این عارضه بیشترین شیوع را در آن ها دارد می تواند به سینه و قسمت تحتانی کمر اشاره کرد. در اکثر موارد، علت ایجاد این تغییر شکل نامشخص است ولی در موارد دیگر، فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و اسپینا بافیدا از عواملی هستند که می توانند در ایجاد اسکولیوز مؤثر باشند. بسته به میزان قوس و سن فرد، ترکیبی از بریس و فیزیوتراپی معمولاً توصیه می شود. تعداد کمی از افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است به عمل جراحی نیاز پیدا کنند. از جمله عوارض اسکولیوز میتوان به درد مزمن، اختلالات تنفسی و کاهش توانایی های ورزشی اشاره کرد.

در بسیاری از موارد، اسکولیوز خفیف توسط افراد عادی قابل تشخیص نیست. با افزایش شدت عارضه، قوس کمر محسوس تر شده و باعث مشکلات سلامتی متعددی خواهد شد. در صورتی که در خود و یا کودک خود به عارضه ی اسکولیوز مشکوک هستید، برای جلوگیری از تشدید بیماری مهم است که به یک متخصص طب فیزیکی مراجعه کرده و معاینه شوید. متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی می توانند روش های درمانی غیرتهاجمی اسکولیوز را برای کودکان و بزرگسالان ارائه کنند. تکنیک های متعددی در طب فیزیکی وجود دارند که می توانند به خوبی این عارضه و درد همراه با آن را درمان کنند. از جمله این تکنیک ها می توان به درمان های دستی، ماساژ درمانی، ورزش درمانی و غیره اشاره کرد.

علل ایجاد اسکولیوز

در زیر به برخی از علل ایجاد اسکولیوز اشاره می کنیم :

عارضه های عصبی عضلانی : این عارضه ها، اعصاب و عضلات را درگیر کرده و شامل فلج مغزی و دیستروفی عضلانی می باشند.

اسکولیوز مادرزادی : این عارضه نادر بوده و علت ایجاد آن، شکل گیری غیرطبیعی استخوانهای فرد به هنگام جنینی است.

ژن ها : تصور می شود که حداقل یک ژن در اسکولیوز نقش داشته باشد.

طول پا : در صورتی که یکی از پاهای فرد بلندتر از پای دیگر باشد، ممکن است منجر به بروز اسکولیوز شود.

علل دیگر : حالت نامناسب بدن، حمل کوله پشتی و برخی از آسیب ها.

عوامل خطر مربوط به اسکولیوز

عوامل خطر عارضه ی اسکولیوز عبارت اند از :
سن : علائم و نشانههای اسکولیوز معمولاً در طول جهش رشد فرد و قبل از رسیدن او به سن بلوغ ظاهر می شوند.
جنسیت : زنان در خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه قرار دارند.
عوامل ژنتیکی : احتمال ایجاد این عارضه در بستگان افراد مبتلا به اسکولیوز نسبت به افراد دیگر بالاتر است.

علائم و نشانه های اسکولیوز

– سر کمی به یک طرف خم می شود.
– قفسه ی سینه متقارن نیست، دنده ها ممکن است در ارتفاع های نامساوی قرار داشته باشند.
– یک طرف باسن برجسته تر از طرف دیگر خواهد بود.
– لباس های فرد به خوبی بر روی بدن او نمی ایستند.
– یکی از شانه ها یا کتف ها بالاتر از دیگری قرار می گیرد.
– فرد ممکن است به یک طرف خم شود.
– نامساوی بودن طول پاها.
برخی از انواع اسکولیوز می توانند باعث ایجاد کمردرد شوند ولی برای اکثر افراد اسکولیوز دردناک نیست.

علائم و نشانه های اسکولیوز در کودکان

– برآمدگی بر روی یک طرف سینه
– کودک ممکن است دائما به صورت خمیده بر روی پهلو بخوابد.
– در موارد شدیدتر، ریه ها و قلب ممکن است به خوبی کار نکرده و بیمار تجربه ی کمبود نفس و درد سینه داشته باشد.

تشخیص اسکولیوز

در اکثر موارد، پزشک یک معاینه ی فیزیکی از ستون فقرات، دندهها، لگن و شانه ها را به عمل می آورد. پزشک قادر است با استفاده از یک دستگاه به نام اسکولیومتر، شدت عارضه را اندازه گیری کند. در صورت نیاز، بیمار به یک متخصص ارتوپدی ارجاع داده شده که با مشکلات سیستم اسکلتی و عضلات، مفاصل و رباط ها سر و کار دارد.عکسبرداری: متخصص اطفال و یا جراح ارتوپد یک عکسبرداری با اشعهی ایکس را برای بررسی اسکولیوز تجویز کرده و بدین ترتیب می تواند شکل، جهت، موقعیت و اندازه ی خمیدگی ستون فقرات را مشخص کند.در صورتی که علائم بیشتری مانند کمردرد دیده شوند و یا در صورت شدید بودن علائم، ممکن است یک اسکن MRI یا سی تی اسکن برای فرد تجویز شود.

درمان اسکولیوز

اکثریت بیمارانی که به اسکولیوز مبتلا هستند خمیدگی خفیفی در ستون فقرات خود داشته و به عمل جراحی نیازی ندارند. در این موارد، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی جلسات درمانی منظم با فاصله ی 4 تا 6 ماه را برای تحت نظر داشتن قوس ستون فقرات توسط اشعه ی ایکس تجویز می کند.

به هنگام تصمیم گیری در مورد روش درمانی، عوامل زیر در نظر گرفته می شوند:

نسیت : بروز اسکولیوز در زنان بیشتر از مردان بوده و این عارضه با گذشت زمان بدتر می شود.
شدت خمیدگی : هر چقدر خمیدگی ستون فقرات شدیدتر باشد، احتمال تشدید آن با گذشت زمان بیشتر خواهد بود. خمیدگی های S شکل که به نام خمیدگی های دوگانه نیز شناخته می شوند با گذشت زمان تشدید می شوند. خمیدگی های C شکل خطر کمتری برای تشدید با گذشت زمان دارند.

موقعیت خمیدگی : در صورتی که خمیدگی در قسمت وسطی ستون فقرات قرار گرفته باشد، خطر بدتر شدن آن نسبت به خمیدگی هایی که در بالا یا پایین ستون فقرات قرار گرفته باشند بیشتر خواهد بود.

بلوغ استخوانی : خطر بدتر شدن خمیدگی در صورت توقف رشد استخوان های بیمار کاهش پیدا می کند. البته استفاده از بریس ها زمانی که استخوان ها هنوز رشد می کنند کارآمدتر است.

بریس ها

– در صورتی که بیمار به اسکولیوز متوسط مبتلا بوده و استخوان های او هنوز در حال رشد باشند، پزشک ممکن است استفاده از بریس را تجویز کنند. این کار از تشدید خمیدگی جلوگیری کرده ولی نمی تواند آن را درمان کند. بریس ها معمولاً به صورت همیشگی و حتی شب هنگام استفاده می شوند. هر چه ساعات استفاده از بریس در شبانه روز بیشتر باشد، کارایی آن بالاتر خواهد بود.

– زمانی که رشد استخوان ها متوقف شود، بریس ها دیگر استفاده نمی شوند.

– یک تحقیق نشان داد که استفاده از بریس در کودکان 10 تا 15 سال مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک، خطر تشدید عارضه و لازم شدن عمل جراحی برای درمان آن را کاهش می دهد.

گچ گرفتن

گچ گرفتن به جای استفاده از بریس در برخی از موارد برای درمان اسکولیوز استفاده می شود. این کار به ستون فقرات کمک می کند تا به موقعیت عادی و طبیعی خود باز گردد. میتوان از پلاستر برای گچ گرفتن کمر استفاده کرد. قالب گچ به سطح خارجی بدن بیمار متصل شده و به صورت همیشگی مورد استفاده قرار میگیرد. گچ گرفتن برای کودکان و نوزادان گزینه ی مناسبی به نظر می رسد.

منیپولاسیون

از مزایای بالقوه ی ماساژ درمانی و درمان های دستی برای مردم می توان به کاهش تنش های عضلانی که تقریبا در تمام موارد اسکولیوز وجود دارند اشاره کرد. استراتژی های آرام سازی صحیح بر روی عضلات کنار ستون فقرات در قسمت محدب خمیدگی ها تمرکز میکنند.

تراکشن

هدف از تراکشن برای درمان خمیدگی های ستون فقرات ممکن است اصلاح خمیدگی های جانبی غیرعادی ستون فقرات و همچنین بازگرداندن قوس کمر و گردن به حالت عادی می باشد.

ورزش درمانی

با کمک متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی شما می توانید ورزش های مناسب و کارآمدی را برای درمان اسکولیوز انتخاب کنید. این تمرینات باید با الگوی اسکولیوز شما هماهنگ باشند. ورزش های عمومی و متعادل به عنوان روشی مناسب و بدون جراحی برای کاهش کمردردهای جزئی و دیگر علائم مربوط به اسکولیوز خفیف یا متوسط مورد قبول عموم واقع شده اند.

عمل جراحی ( جوش دادن مهره های ستون فقرات )

در موارد شدید اسکولیوز می تواند با گذشت زمان پیشرفت کند. در این موارد، پزشک ممکن است عمل فیوژن یا جوش دادن مهره ها را پیشنهاد کند. این عمل جراحی باعث کاهش خمیدگی ستون فقرات و توقف روند تشدید بیماری خواهد شد.