درد باسن دردی است که فرد در پشت خود در نشیمنگاه احساس می کند. از آنجایی که بسیاری از افراد شغل های منفعل و پشت میز نشینی دارند و باسن آنها کمی از حد معمول بزرگتر است، بافت نرم مجاور استخوان های برجستگی ایسکیال فشرده می شود. برجستگی ایسکیال قسمت متورم یا پهن شدن استخوان قسمت جلویی ایسیکال، پایین ترین استخوان از سه استخوان اصلی تشکیل دهنده هر طرف باسن است. این قسمت به عنوان نقطه جوش ایسکوم و استخوان شرمگاه به عضلات مختلفی متصل شده است و وقتی فرد بر روی جایی می نشیند، وزن بدن را تحمل می کند.
وقتی می نشینیم، کفل های ما بر روی برجستگی ایسیکال قرار می گیرند. شایع ترین علت درد باسن ضعف در ساختارهایی است که به برجستگی ایسیکال حمله می کنند. درد استخوان لگن و باسن در قسمت برجستگی ایسیکال بورسیت ایسیکال نامیده می شود. بورسیت التهاب بورس، کیسه های حاوی مایعاتی است که امکان لغزیدن تاندون ها و عضلات بر روی استخوان ها را فراهم می کنند.بورسیت به ندرت پیش می آید و علاوه براین درد آن به قدری شدید است که هر گونه فشار بر بورس مورد نظر باعث می شود که فرد از درد باسن فریاد بکشد. به عبارت دیگر، بیشتر موارد درد در باسن ناشی از بورسیت نیست، بلکه ضعف و یا آسیب دیدگی رباط این ناحیه باعث بوجود آمدن درد نشیمنگاه شده است.
علت درد باسن (کفل)
بسیاری از دردهای ناحیه باسن و ران ماهیتی ناشی از کم تحرکی هستند و با روش های درمانی محافظه کارانه برطرف می گردند، اما در بعضی موارد، درد باسن شدید می شود. هر دردی که در عرض چند روز برطرف نگردد یا شدت پیدا کند، باید توسط پزشک بررسی شود.
پاسخ این سوال که درد لگن باسن نشانه چیست؟ در اکثر موارد بسیار ساده است، برای نمونه درد می‌تواند پیامد افراط در ورزش کردن باشد. این درد معولاً از التهاب یا کشیدگی بافت‌های نرمی چون تاندون ناشی می‌شود و غالباً ظرف چند روز برطرف می‌گردد. اما درد مزمن و طولانی مدت مفصل لگن در بیماری های خاص ریشه دارد. درد ایجاد شده به دلیل بروز مشکل در مفصل ران از لکن تا زانو نیز منتشر می شود. درد زانو گاهی اوقات تنها نشانه‌ی مشکل داشتن مفصل ران به شمار می‌رود. این گونه دردها را، که بسیار متداول نیز هستند، در اصطلاح درد ارجاعی می‌گویند. درد در لگن یا بیرون مفصل ران نیز حس می‌شود، اگرچه درد باسن خود می‌تواند نتیجه‌ی بروز بیماری در کمر باشد. علل درد لگن ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- سیاتیک: سیاتیک بیماری است که باعث درد پایین کمر، باسن و ران و قسمت پشتی پا می شود و ناشی از التهاب یا فشردگی عصب بزرگ سیاتیک است.
- سندروم پیریفورمیس: عضله پیریفورمیس عضله کوچکی در مرکز باسن است. این عضله در حین راه رفتن و دویدن بسیار فعال است و در معرض فشار قرار می گیرد. وقتی این عضله فشرده شود، سفت می شود و باعث درد و التهاب در ناحیه مفصل ران و باسن می شود. عصب سیاتیک در نزدیکی یا در بعضی موارد از داخل عضله پیریفورمیس عبور می کند. وقتی این عضله فشرده و دچار اسپاسم شود، بر عصب سیاتیک فشار وارد می کند و بسیاری از علائمی که با بیرون زدگی دیسک کمر ظاهر می شوند، با این سندرم نیز بوجود می آیند.
- درد مفصل خاجی خاصره ای: این درد قسمت انتهایی ستون فقرات و لگن خاصره ایجاد می شود. این مفصل در معرض آسیب دیدگی قرار دارد. درد باسن و مفصل ران ممکن ناشی از مفصل خاجی خاصره ای باشد. افرادی که برای مدت طولانی می نشینند به دلیل فشرده شدن عضلات و رباط ها در این مفاصل احساس درد می کنند. درد در این ناحیه همچنین ممکن است ناشی از صدمه، آرتریت یا در بارداری باشد.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: یک بیماری التهابی مزمن است که بر مفاصل خاجی خاصره ای و ستون فقرات تاثیر می گذارد. این بیماری می توانند تا جایی پیش برود که بر مفاصل سراسر نقاط بدن تاثیر بگذارد، اما علائم اولیه آن عموما درد باسن و قسمت پایین ستون فقرات ظاهر می شود.
دیگر علل درد باسن شامل موارد زیر می شود:
- ضعف عضلانی، مخصوصا در عضلات پیرفورمیس و سرینی
- بی ثباتی لگن خاصره
- سفت شدن عضلات، مخصوصا در عضلات سرینی، پیرفورمیس و نزدیک کننده
- آسیب دیدگی قسمت پایین کمر
- انعطاف پذیری نامناسب مفصل ران
- تمرینات ورزشی نامناسب و بیش از حد
- بیومکانیک ضعیف
- عدم تعادل در عضلات
- ثبات مرکزی نامناسب
- گرم کردن نامناسب بدن
علائم درد در باسن
علائم درد در باسن ساده و مشخص هستند، دردی که در قسمت باسن ایجاد می شود. درد در قسمت انتهایی باسن، مخصوصا در هنگام نشستن، که احتمالا در حین دویدن نیز بوجود می آید، نشانه درد باسن است. این درد ممکن است شدید، خفیف، زق زق و یا ترکیبی از آنها باشد. همچنین ممکن است ناحیه دچار درد ملتهب شود و با لمس آن فرد احساس درد در باسن کند.کارهای ساده ای مثال پوشیدن جوراب برای فرد دشوار می شود. در موارد شدید، درد باسن باعث اختلال در خواب فرد می شود. همچنین ممکن است درد از باسن به قسمت پشت پا گسترش پیدا کند. درد باسن پس از بیدار شدن از خواب در هنگام صبح شدید می شود یا با گذشت زمان در طول روز افزایش پیدا می کند.
تشخیص
تشخیص صحیح نقص عملکرد مفصل ساکروایلیاک و درد لگن و باسن به علت تشابه علائم این بیماری با دیگر بیماری های کمر و پشت بدن، مانند سندرم مفصل فاست یا برجستگی و بیرون زدگی دیسک، دشوار است. پرتونگاری (اشعه ایکس) چندان برای تشخیص علت درد باسن مفید نیست، ممکن است در ام آر آی علائم التهاب مفصل ساکروایلیاک مشخص شود یا آسیب‌شناسی‌های بالقوه دیگر از نظر پنهان بماند. بهترین روش ارزیابی درد یا ناپایداری مفصل ساکروایلیاک معاینه فیزیکی کامل توسط دکتر فیزیوتراپی باتجربه و متخصص در زمینه عارضه‌های عضلانی ـ اسکلتی است.
بیمار به طور کامل معاینه می شود تا درد باسن تشخیص داده شود. آزمایش های دیگری که به تشخیص علت درد در باسن کمک می کنند از قرار زیر هستند:
- عکس برداری با اشعه ایکس
- ام آر ای
- اولتراسوند
- سی تی اسکن
درمان درد باسن (کفل)
درمان درد باسن (کفل) شامل موارد زیر می باشد:
داروها
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بازاری مثل ایبوپروفن (آدویل، موترین و نوپرین) و ناپروکسن (آلیو) و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تجویزی مثل اتودولاک از داروهایی هستند که برای تسکین و درمان درد باسن ناشی از آرتریت می توان مورد استفاده قرار داد. این داروها از تولید پروستاگلاندیدن در بدن که موجب التهاب می شوند، جلوگیری می کند.
تزریق
گاهی اوقات داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب بوجود آوردنده درد باسن تزریق می شود. پزشکان این داروها را مستیما در مفصل ران تزریق می کند. تزریق به این شکل باعث می شود که عوارض جانبی تزریق کورتیکواستروئیدها کمتر شوند. یک داروهای غیر کورتیکواستروئید مثل هیالورونان را نیز به منظور روان سازی فعالیت مفصل دردناک می توان تزریق کرد.
فیزیوتراپی مخصوص درد باسن
فیزیوتراپی مخصوص درد باسن (درد کفل) برای تسریع فرآیند درمان از اهمیت زیادی برخوردار است و به عنوان یکی از موثرترین روش های درمانی یاد می شود. فیزیوتراپی همچنین باعث کاهش احتمال بوجود آمدن درد در باسن در آینده می شود. فیزیوتراپی مخصوص درد باسن شامل موارد زیر می شود:
- اولتراسوند
- ماساژ بافت نرم
- حرکات کششی
- شیوه های آزادسازی نقاط ماشه ای
- شیوه های انرژی عضله
- متحرک سازی مفصل
- متحرک سازی اعصاب
- گرمادرمانی و کمپرس یخ
- آموزش
- اصلاح بیومکانیکی
- تمرینات پیش رونده برای بهبود انعطاف پذیری، ثبات مرکزی و استقامت
- اصلاح روش
- توصیه هایی در مورد اصلاح فعالیت ها
- نظارت و کمک به فرد برای از سرگیری برنامه ورزشی و فعالیت
حرکات ورزشی مخصوص درد باسن
حرکات ورزشی و تمرینات مناسب می تواند به بهبود درد باسن کمک کنند. در ادامه بعضی از این تمرین های ورزشی آورده شده است:
- حرکت کششی سرینی با به پشت خوابیدن: روی پشت بخوابید، اکنون با کمک دست ها زانو را به سمت شانه مخالف بکشید تا زمانی که یک کشیدگی بدون درد خفیف تا متوسط در باسن یا در سمت جلوی ران احساس شود. به مدت 15 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس پای خود را رها کنید. این حرکت را چهار بار تکرار کنید.
- حرکت کششی در حالت دراز کش: این حرکت ورزشی بر روی زانوها و دست صورت می گیرد. ساق پای خود را در زیر سینه و شکم به شکلی بکشید که زانو جلوی کفل قرار بگیرد و پا در کنار کفل قرار بگیرد. اکنون با حفظ ساق پای پشتی در یک موقعیت مستقیم به آهستگی قسمت جلوی بدن را به سمت زمین بکشید تا یک حرکت کششی بدون درد خفیف تا متوسط در باسن احساس کنید. به مدت 15 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس پای خود را رها کنید. این حرکت را چهار بار تکرار کنید.
- ماساژ شخصی سرین: این حرکت ورزشی با قرار دادن توپ ماساژ خاردار در زیر باسن صورت می گیرد. اکنون با کمک ساق پا و بازوها به تدریج بدن را به سمت جلو و عقب و از یک طرف به طرف دیگر بکشید تا به صورت نرمال نفس بکشید و پای خود را شل کنید. این حرکت را به مدت 15 تا 90 ثانیه تکرار کنید تا مطمئن شوید علائم درد شدت پیدا نخواهند کرد. اعمال فشار مداوم بر یک نقطه سفت مشخص به مدت 15 تا 60 ثانیه یا تا زمان شل شدن عضلات نیز موثر است. ورزش های را تا جایی ادامه دهید که کشش باعث درد باسن نشود، در صورتی که در هنگام کشش دچار درد باسن شدید، میزان کشش را کمتر کنید و با پزشک مشورت نمایید.
طب فیزیکی و توان بخشی
درمان درد باسن بیشتر به آسیب بوجود آورنده و مخصوصا علت آسیب دیدگی بستگی دارد. پزشک درمان درد باسن (کفل) را با روش های آزادسازی دستی به منظور از بین بردن سفتی عضلات و اصلاح ساختار استخوان ها شروع می کند. در این مرحله باید علت درد باسن را از بین ببرید. این کار به همراه برنامه حرکات استقامتی و کششی مناسب برای کاهش احتمال بروز مجدد بیماری است.وقتی طرز نشستن نامناسب علت اصلی درد در باسن شما باشد، پزشک با یاددهی نحوه درست نشستن به شما کمک می کند تا یاد بگیرید چگونه برای بهبود طرز نشستن از عضلات خود به شکل فعال استفاده کنید و با استفاده از وسایل که به نشستن کمک می کند، به صورت منفعلانه کمک می کند و باعث درمان درد باسن می شود.درد باسن ناشی از یک مفصل در لگن خاصره یا ستون فقراتی که از رباط خارج شده است، هم با تمرینات کاریوپراکتیک و هم فیزیوتراپی قابل درمان است. متخصص کایروپراکتی پس از برنامه ورزشی خانگی، برای حفظ اصلاحات صوت گرفته و در عین حال استحکام عضلات دور ناحیه مورد نظر، از روش های دستی استفاده می کند.
این تمرینات ورزشی بسیار اهمیت دارند به گونه ای که بدون اصلاح کردن عضلات دور مفصل، اقدام به درمان درد باسن کنید. احتمال بروز دوباره مشکل زیاد است. اغلب مواقع وقتی درد در باسن برطرف گردید، بیمار برنامه تمرینات ورزشی خود را به اتمام نمی رساند. همیشه سعی کنید دوره توانبخشی خود را کامل انجام دهید تا از بروز مجدد درد در باسن و در بالای باسن جلوگیری کنید. برای درمان درد باسن ناشی از کشیدگی رباط فشاری که بر روی آن وارد می شود باید برداشته شود و در مورد فعالیت عضلات مجاور آموزش هایی ارائه شود تا کارکرد موثرتری داشته باشند. در بیشتر مواقع درد باسن مرتبط با رباط نتیجه بد نشستن است. در این وضعیت، با گذشت زمان، فشار بیش از حد بر روی رباط ناحیه لگن خاصره منجر به التهاب می شود و در نهایت ایجاد جای زخم در این ناحیه منجر به درد باسن می گردد.
بهبود این بیماری در طولانی مدت در اصل به تشخیص صحیح و در نتیجه برنامه آموزشی مناسب برای اصلاح طرز نشستن و ایستادن به منظور تسریع بهبود با گذشت زمان بستگی دارد. وضعیت نشستن مناسب همچنین برای جلوگیری از بوجود آمدن بسیاری از آسیب دیدگی های کمر ضروری است. در نهایت، درمان درد باسن ناشی از ستون فقرات کمر نیازمند اصلاح مفصل ناکارآمد و کشش عصب سیاتیک در زمانی که تخلیه می شود و مستحکم کردن عضلات دور آن است.
