تنگی کانال نخاع به معنی کاهش فضایی است که نخاع در آن قرار دارد که باعث فشار به نخاع و ریشه های عصبی می شود و در نتیجه کمردرد و گردن درد می شود.معمولا بیش از 75 درصد تنگی ها در ناحیه کمر وگردن روی می دهند.
همچنین عامل تنگ کننده می تواند بر ریشه های عصبی هم فشار وارد نماید و باعث کمردرد، گردن درد و حتی پا درد هم بشود.که در ادامه به بحث درمان تنگی کانال نخاع کمر می پردازیم.
علل
مهم‌ترین علل تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
تنگی کانال مادرزادی
*ضخیم شدگی یا”هیپرتروفی” لیگامان زرد(فلاوم) و مفاصل”فاست”
*كلسيفيكاسيون يا رسوب كلسيم بر روي تاندون‌ها و ليگامان‌هاي مختلف كه منجر به ضخيم و سفت شدن آن‌ها مي‌شود.
*رشد استخوان لبه مهره‌ها و مفاصل بين مهره‌ای
*فتق ديسك بين مهره‌اي كه حتي با مقادير كم نيز باعث ايجاد علائم تنگي كانال نخاع مي‌شوند.
*لغزش مهره(به‌ویژه در موارد لیزخوردگی‌‌های شدید)
*آسیب‌های دیسک بین مهره‌ای و فتق دیسک بین مهره‌ای
*عفونت‌ها
*هر عامل توده مانندی که باعث فشار به نخاع یا ریشه‌های عصبی گردد.(فشارهای ناشی از تومورها)
*اختلال در وضعیت مفاصل بین مهره‌ای پشتی
*ضخیم شدگی یا هیپرتروفی لیگامان زرد(فلاوم) و مفاصل فاست
*”اسپوندیلولیستزیس”
*ضایعه تومورال و عوامل عفونی
*رسوب کلسیم بر روی تاندون‌ها و لیگامنت‌ها
*رشد استخوان لبه‌ی مهره‌ها و مفاصل بین مهره‌ای
*لغزش مهره‌ها روی یکدیگر
*تروما برای مثال در اثر ضربه‌های مکرر و تصادفات
علل شایع
بیماری پاگت استخوان
در این بیماری، استخوان‌های جدید ایجاد میشوند. این بیماری استخوان‌هایی را ایجاد می‌کند که به‌صورت غیر طبیعی بزرگ هستند و در صورت بروز در ستون فقرات و نخاع از میزان فضای موجود در مجرای نخاعی می‌کاهند.
بیماری آکوندروپلازی
این اختلال ژنتیکی در اوایل کودکی، منجر به کوتاه ماندن قد می‌شود. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، در هنگام تولد دارای مجاری نخاعی باریک می‌باشند.بیماری آکندروپلازی نوعی کوتاهی قد است که در آن بازوها و پاهای کودک به نسبت طول بدن کوتاه‌تر هستند. علاوه بر این، اغلب تنه طبیعی و سر بزرگ‌تر است.بیمار دچار آکندروپلازی، از بدو تولد دچار کوتاه شدگی اندام‌ها و انگشتان، تنه‌ی نسبتاً باریک، شکل سه شاخه‌ی دست‌ها، ماکروسفالی(جمجمه‌ی بزرگ) و پیشانی برجسته است.
تومورهای نخاعی
زائده‌های غیرطبیعی می‌توانند داخل طناب نخاعی، درون غشاهای پوشاننده‌ی طناب نخاعی یا در فضای بین طناب نخاعی و مهره‌ها شکل گیرند. بزرگ شدن تومورها ممکن است بر طناب نخاعی و ریشه‌های عصبی فشار وارد کنند.
آسیب‌های نخاعی
سوانح اتومبیل، تروما(ضربه مغزی) و فلج مغزی همگی می‌توانند سبب دررفتگی و جابه‌جایی یا شکستگی‌های یک یا چند مهره شوند. استخوان جابه‌جا شده در اثر شکستگی مهره‌ای ممکن است به کانال و مجرای مهره‌ای آسیب بزند. تورم بافت مجاور به دنبال جراحی کمر نیز می‌تواند بر طناب نخاعی یا اعصاب فشار وارد آورد و باعث ایجاد تنگی کانال نخاع شود.
استئوآرتریت(ورم مفاصل و استخوان‌ها)
با مرور زمان، مفاصل فاست(facet joints) در بین مهره‌های اطراف نخاع تحلیل می‌روند و بدن ممکن است زوائدی استخوانی به‌نام”اسپورهای استخوان”(bone spurs) که”استئوفیت” نیز نامیده میشوند را ایجاد کند. اسپورهای استخوان قادرند سبب باریک شدن مجاری نخاعی شوند.
علائم و نشانه ها تنگی کانال نخاع
*کمردرد
*درد همراه با سوزش در قسمت لگن و اندام‌های تحتانی، این احساس درد و سوزش بر اثر همان فشاری است که روی ریشه‌های عصبی وارد می‌شود.
برای مثال اگر عصبی که باید به پشت ساق رفته و حس آن جا را تامین کند، تحت فشار قرار گیرد، درد در پشت ساق احساس می‌شود.
*احساس گزگز و گرفتگی در لگن و ساق پا
*ضعیف شدن عضلات ساق پا:
وقتی فشار به عصب بیشتر می‌شود، کارکرد حرکتی عصب هم دچار اختلال می‌گردد. امکان دارد بیمار توانایی بالا آوردن مچ پایش را از دست بدهد و موقع راه رفتن پایش را روی زمین بکشد.
*کاهش درد در زمان نشستن و خم شدن به جلو کم می‌شود. در خم شدن به جلو و نشستن، فضای بین مهره‌ای باز‌تر شده و فشار روی عصب کم می‌شود، سپس علائم بیمار در این حالات کاهش پیدا می‌کند.
*افزایش درد به هنگام راه رفتن
*درد اندام تحتانی
*در بسیاری از بیماران درد ساق پاها شایع‌تر است.
*معمولاً شدت درد به هنگام راست نگه داشتن بدن افزایش می‌یابد.
*کاهش میزان درد به هنگام خم کردن ستون فقرات
*کمردرد در زمان نشستن و یا خم شدن رو به جلو، ضعف عضلانی، گرفتگی باسن و ساق پاها، احساس سوزش و حتی خارش در پا، درد و گرفتگی‌های عضلانی، خستگی زودرس و احساس لنگیدن پاها(لنگش عصبی)
*خم شدن به جلو درد را کاهش می‌دهد و با صاف کردن تنه درد تشدید می‌شود. راه رفتن درد را تشدید می‌کند به طوری که بیمار مجبور می‌شود در حین پیاده‌روی به پاهایش استراحت دهد.
علائم تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن
*بی حسی و ضعف
تنگی کانال نخاعی در ناحیه نخاع گردنی می‌تواند سبب بروز بی‌حسی، ضعف و سوزن سوزن شدن در پا، آرنج یا دست‌ها شود.
*درد گردن یا شانه
در صورتی که بر اعصاب ناحیه‌ی گردن فشار وارد آید، درد گردن یا شانه بروز می‌کند. با این حال، تنگی کانال نخاعی گردنی اغلب اوقات با دردی همراه نیست و درد گردن توسط مشکلاتی غیر از تنگی کانال نخاعی ایجاد می‌گردد.
*از دست دادن کنترل مثانه، روده و بی اختیاری ادراری
در موارد شدید تنگی کانال نخاعی، اعصاب مثانه و روده ممکن است دچار اشکال شده و به بی اختیاری ادراری منجر گردد.
علائم تنگی کانال نخاع در ناحیه‌ی تحتانی کمر
فشار وارد آمده بر اعصاب در نخاع کمری می‌تواند سبب ایجاد درد یا گرفتگی در پاها هنگام ایستادن به مدت طولانی یا هنگام راه رفتن شود.
چگونگی ایجاد
بیماری تنگی کانال نخاع به‌علت رشد استخوان و بافت‌های دیگر در داخل کانال به وجود می‌آید. این رشد بافت‌های زائد، بخشی از نشانه‌های بالا رفتن سن محسوب می‌شود. در حقیقت این بیماری معمولاً در هر 2 جنس و در افراد بالای 60 سال شیوع دارد. با افزایش سن، آب درون دیسک بین مهره‌ای از بین رفته و کوچک می‌شود. کاهش ارتفاع دیسک منجر به نزدیک‌تر شدن فاصله مهره‌ها می‌گردد و این نزدیک شدن مهره‌ها 2 مشکل را برای فرد ایجاد می‌کند:
1)سوراخ یا دهانه‌ای که بین 2 مهره نزدیک به هم قرار دارد، تنگ می‌شود. این دهانه‌ها محل خروج ریشه‌های عصبی از نخاع هستند که منجر به وارد آمدن فشار به اعصاب میشوند.
2)با نزدیک‌تر شدن مهره‌ها به هم فشار بیشتری به مفاصل بین مهره‌ها وارد می‌شود که در نهایت موجب بروز آرتروز و سائیدگی مفصل می‌گردد. هر مفصلی که سائیده می‌شود، شروع به ساختن استخوان‌های اضافه در اطراف خود می‌کند. همچنین لیگامان‌های اطراف مفصل هم ضخیم‌تر میشوند. این استخوان‌های اضافی و لیگامان‌های ضخیم شده، منجر به تنگ شدن کانال نخاعی میشوند.
در برخی از افراد کانال نخاعی به‌صورت مادرزادی تنگ است. این وضعیت در مردان بیشتر دیده می‌شود و علائم آن معمولاً در سنین بین 30 تا 50 سالگی بروز می‌کند.
عوارض
در صورت تشخیص و درمان به‌موقع بیمار با عوارضی چون:
اختلال در راه رفتن، نشستن و حتی برداشتن شی از روی زمین مواجهه خواهد شد.
تشخیص
در این بیماری ابتدا پزشک سابقه‌ی کلی بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد.و با معاینات بالینی به نوع بیماری پی می‌برد.تشخیص تنگی کانال نخاعی می‌تواند بسیار سخت باشد، زیرا علائم این بیماری مانند بسیاری از بیماری‌ها با سن بیمار مرتبط است.
اشعه‌ی ایکس
وجود تنگی دیسک‌ها یا مفاصل ضخیم شده‌ی فاست را به پزشک نشان می‌دهد. این اشعه می‌تواند در مشخص کردن مشکلاتی نظیر شکستگی، تومور استخوان یا نقص وراثتی موثر باشد.
رادیوگرافی ساده
انجام این روش، تغییرات به‌وجود آمده در ستون مهر‌ها را مشخص می‌کند.
*میلوگرافی به صورت تزریق دارو در اطراف نخاع و سپس عکس برداری از آن یکی از روش های تشخیصی است.
ام آر آی و سی تی اسکن
از ام آر آی جهت ارزیابی و بررسی ساختمان نخاع استفاده می‌شود.و از سی تی اسکن برای نشان دادن جزئیات بیشتر مانند شکل و اندازه طناب نخاعی استفاده می‌گردد.
در برخی از موارد پزشک با استفاده از الکترومیوگرافی یا تست نوار عصب و عضله، وضعیت ریشه‌های عصبی نخاع را ارزیابی می‌کند.
در تنگی کانال، ایستادن و راه رفتن منجر به تشدید علائم و نشستن و خم کردن بدن، موجب کاهش درد می‌گردد. بدین خاطر که در حالت نشسته و خم، فضای کانال تا حدی افزایش می‌یابد و فشار از روی اعصاب برداشته می‌شود. بیماران دارای مشکلات عروقی، در آن‌ها علائم با راه رفتن افزایش ولی با ایستادن کاهش پیدا می‌کند.
علت و دلایل
مهم‌ترین علل تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
*تنگی کانال مادرزادی
*ضخیم شدگی یا”هیپرتروفی” لیگامان زرد(فلاوم) و مفاصل”فاست”
*كلسيفيكاسيون يا رسوب كلسيم بر روي تاندون‌ها و ليگامان‌های مختلف كه منجر به ضخيم و سفت شدن آن‌ها مي‌شود.
*رشد استخوان لبه‌ی مهره‌ها و مفاصل بين مهره‌اي
*فتق ديسك‌های بين مهره‌اي كه حتي با مقادير كم نيز باعث ايجاد علائم تنگي كانال نخاعي مي‌شوند.
*لغزش مهره(به‌ویژه در موارد لیزخوردگی‌‌های شدید)
*آسیب‌های دیسک بین مهره‌ای و فتق دیسک بین مهره‌ای
*عفونت‌ها
*هر عامل توده مانندی که باعث فشار به نخاع یا ریشه‌های عصبی گردد.(فشارهای ناشی از تومورها)
*اختلال در وضعیت مفاصل بین مهره‌ای پشتی
*ضخیم شدگی یا هیپرتروفی لیگامان زرد(فلاوم) و مفاصل فاست
*”اسپوندیلولیستزیس”
*ضایعه تومورال و عوامل عفونی
*رسوب کلسیم بر روی تاندون‌ها و لیگامنت‌ها
*رشد استخوان لبه‌ی مهره‌ها و مفاصل بین مهره‌ای
*لغزش مهره‌ها روی یکدیگر
*تروما برای مثال در اثر ضربه‌های مکرر و تصادفات
علل شایع
بیماری پاگت استخوان
در این بیماری، استخوان‌های جدید ایجاد میشوند. این بیماری استخوان‌هایی را ایجاد می‌کند که به‌صورت غیر طبیعی بزرگ هستند و در صورت بروز در ستون فقرات و نخاع از میزان فضای موجود در مجرای نخاعی می‌کاهند.
بیماری آکوندروپلازی
این اختلال ژنتیکی در اوائل کودکی، منجر به کوتاه ماندن قد می‌شود. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، در هنگام تولد دارای مجاری نخاعی باریک می‌باشند.بیماری آکندروپلازی نوعی کوتاهی قد است که در آن بازوها و پاهای کودک به نسبت طول بدن کوتاه‌تر هستند. علاوه بر این، اغلب تنه طبیعی و سر بزرگ‌تر است.بیمار دچار آکندروپلازی، از بدو تولد دچار کوتاه شدگی اندام‌ها و انگشتان، تنه‌ی نسبتاً باریک، شکل سه شاخه‌ی دست‌ها، ماکروسفالی(جمجمه‌ی بزرگ) و پیشانی برجسته است.
تومورهای نخاعی
زائده‌های غیرطبیعی می‌توانند داخل طناب نخاعی، درون غشاهای پوشاننده‌ی طناب نخاعی یا در فضای بین طناب نخاعی و مهره‌ها شکل گیرند. بزرگ شدن تومورها ممکن است بر طناب نخاعی و ریشه‌های عصبی فشار وارد کنند.
آسیب‌های نخاعی
سوانح اتومبیل، تروما(ضربه مغزی) و فلج مغزی همگی می‌توانند سبب دررفتگی و جابه‌جایی یا شکستگی‌های یک یا چند مهره شوند. استخوان جابه‌جا شده در اثر شکستگی مهره‌ای ممکن است به کانال و مجرای مهره‌ای آسیب بزند. تورم بافت مجاور به دنبال جراحی کمر نیز می‌تواند بر طناب نخاعی یا اعصاب فشار وارد آورد.
استئوآرتریت(ورم مفاصل و استخوان‌ها)
با مرور زمان، مفاصل فاست(facet joints) در بین مهره‌های اطراف نخاع تحلیل می‌روند و بدن ممکن است زوائدی استخوانی به‌نام”اسپورهای استخوان”(bone spurs) که”استئوفیت” نیز نامیده میشوند را ایجاد کند. اسپورهای استخوان قادرند سبب باریک شدن مجاری نخاعی شوند.
پیشگیری
به دلیل این که عوامل زیادی در ایجاد این بیماری نقش دارند، بنابراین پیشگیری خاصی توصیه نمی‌شود و تنها شیوه صحیح درست نشستن و خم شدن تا حدودی در جلوگیری از آن موثر است.
درمان
اغلب مبتلايان به تنگي جزئی در كانال نخاعي، در مواردی که به‌موقع تشخیص داده شوند به‌وسیله درمان دارویی بهبود می‌یابند.اما در مواردی كه علائم پيشرفته ای وجود داشته باشد، نيازجراحی تنگی کانال نخاعی کمراست.
-درمان دارویی طبق نظر پزشک مربوطه
-انجام فیزیوتراپی
-جراحی:در صورت عدم کاهش درد در بیمار با انجام روش‌های فوق، پزشک انجام جراحی را به بیمار توصیه می‌کند.
درمان دارویی
*داروهای ضدالتهابي غير استروئيدي
*شل‌كننده‌هاي عضلاني مانند”متوكاربامول”
*در موارد حاد بیماری پزشک تزریق کورتون را تجویز می‌کند.
تزريقات موضعي كورتون، فقط در موارد خاصي موثر بوده ولی برای تمامی بیماران توصیه نمی‌شود.
درمان غیر دارویی
استراحت كوتاه مدت به مدت 3 روز در تسریع روند درمان تنگی کانال نخاع بسیار موثر است.
كاهش نسبي فعاليت‌هاي بدني و اجتناب از انجام کارهای سنگین و برداشتن اجسام از روی زمین
راه رفتن در فاصله زمانی کوتاه مدت برای از بین بردن كامل فشار بر استخوان‌هاي بدن و کاهش اثرات نامطلوبي از قبيل تشديد برداشت كلسيم از استخوان‌ها(پوكي استخوان)، افزايش احتمال ايجاد لخته در عروق خوني و خطرات ناشي از آن موثر خواهد بود.
در صورت بهبودی نسبی و كاهش درد، مي‌توان از روش‌هاس حركت درماني و ورزش‌هاي مخصوص بهره برد. همچنین با حركت كردن بیمار، ریسك ابتلاء به افسردگی كاهش یافته، خصوصاً در سنین بالا، احتمال بروز حالات عدم تعادل روحی(دلیریوم) كه از معضلات مهم ناشی از بستری شدن سالمندان به‌شمار می‌رود، به حداقل خواهد رسید
منبع : وب سایت تخصصی پزشکی و کمردرد هفت سیب
