آسیب ستون فقرات زمانی اتفاق می‌افتد که خونرسانی به نخاع با مشکل مواجه شود. بدون خونرسانی کافی به نخاع، ستون فقرات اکسیژن و مواد مغذی کافی مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کند. بروزهرگونه مشکل در خونرسانی به ستون فقرات باعث بروز آسیب و از بین رفتن ارتباط آن با سایر قسمت‌های بدن می‌شود.
ستون فقرات از تکانه‌های عصبی برای برقراری ارتباط با بخش‌های مختلف بدن استفاده می‌کند. در موارد شدید آسیب به ستون فقرات، فقدان ارتباط می‌تواند باعث فلج‌شدن فرد شود و حتی ممکن است زندگی شخص را تهدید کند. برخلاف سایر آسیب‌ها، آسیب به ستون فقرات معمولا خونرسانی به مغز را با مشکل مواجه نمی‌سازد. هرچند، هر دو دلایل مشابهی دارند.
عمده آسیب‌ها به ستون فقرات از نوع ایسکمیک هستند و به دلیل ایجاد لخته خون در عروق خونی ایجاد می‌شوند. ممکن است خونریزی عروق خونی پاره‌شده نیز باعث آسیب به ستون فقرات شود که البته شیوع کمتری دارد. این نوع آسیب، آسیب هموراژیک(خونریزی‌دهنده) نامیده می‌شود.
آسیب به ستون فقرات علت تنها 1.25 درصد همه آسیب‌ها است. در این مقاله به علائم، دلایل، درمان و بهبود این مشکل پرداخته می‌شود.
سیستم عصبی مرکزی
سیستم عصبی مرکزی از مغز و طناب نخاعی ساخته شده است. پیام‌ها (تکانه‌های عصبی) از مغز در امتداد ستون فقرات عبور کرده و فعالیت‌های بدن مانند حرکت بازوها و پاها یا عملکرد اندام‌های بدن مانند حرکت روده و مثانه را کنترل می‌کنند.
سیستم عصبی محیطی (شبکه‌ای از اعصاب خارج از سیستم عصبی مرکزی) پیام‌ها را بین سیستم عصبی مرکزی و بقیه قسمت‌های مختلف بدن منتقل می‌کنند.
دلایل آسیب به ستون فقرات
عمده موارد آسیب به ستون فقرات به دلیل تغییر در شکل عروق خونی اتفاق می‌افتند. برای مثال، دیواره‌های عروق خونی ضخیم می‌شوند که نتیجه آن باریک شدن رگ‌ها است. این اتفاق گاهی اوقات به عنوان پیامد طبیعی پیری اتفاق می‌افتد.
اگرچه، عوامل خاصی احتمال بروز این اتفاق را افزایش می‌دهند:
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- بیماری قلبی یا وجود سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- چاقی
- دیابت
- کشیدن سیگار
- زیاده‌روی در مصرف الکل
- ورزش نکردن
همه این عوامل فشار اضافه روی سیستم گردش خون وارد می‌کنند و احتمال آسیب‌دیدگی یا عدم کارکرد درست عروق خونی را افزایش می‌دهند. برای مثال، فشار خون بالا می‌تواند به عروق خونی آسیب وارد کرده و آنها را ضعیف کند و به این ترتیب احتمال پارگی و خونریزی افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق می‌تواند منجر به آسیب به ستون فقرات شود.
در برخی موارد، مشکلات قلبی یا آئورت می‌تواند منجر به آسیب به ستون فقرات شود. این مشکلات شامل فشار خون بسیار پایین یا عدم خونرسانی از طریق آئورت است. در موارد نادر، درهم‌تنیده‌شدن عروق خونی نیز می‌تواند باعث آسیب به ستون فقرات شود.
علائم آسیب به ستون فقرات
علائم آسیب به ستون فقرات ممکن است با توجه به محل آسیب در نخاع از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. شدت آسیب علائمی که فرد ممکن است تجربه کند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم آسیب به ستون فقرات به این بستگی دارد که کدام بخش ستون فقرات درگیر شده است. شدت علائم با توجه به میزان آسیب متفاوت است. در بیشتر موارد، شروع آسیب ممکن است پیش از آسیب به ستون فقرات یا همراه با آن درد شدیدی در کمر و گردن احساس شود. سایر علائم اصلی شامل آسیب به ستون فقرات ضعف عضلانی درپاها، تغییر در حس (حس‌های غیرمعمول) در نیمه پایینی بدن و مشکل در دفع ادرار و مدفوع هستند.
علائم آسیب به ستون فقرات معمولا به طور ناگهانی و در عرض یک ساعت یا حتی چنددقیقه بروز می‌کنند. در آسیب به ستون فقرات ممکن است فرد حس کند یک کش محکم در اطراف تنه یا قفسه سینه وی قرار داده شده است. این نقطه‌ای است که در آن خونرسانی به ستون فقرات با مشکل مواجه شده است.
ضعف عضلانی در پاها می‌تواند پیشرفت کرده و منجر به فلج شدن سریع بیمار شود. افراد ممکن است اسپاسم عضلانی را تجربه کنند (اسپاسیتیسی). حس‌های غیرمعمولی که فرد ممکن است تجربه کند شامل بیحسی، احساس سوزش یا سوزن‌سوزن‌شدن و حس نکردن دمای آب و اشیا است. مشکلات مثانه و روده نیز ممکن است باعث بی‌اختیاری (از دست رفتن کنترل روی حرکات روده یا دفع ادرار) یا نیاز مکرر به استفاده از دستشویی شود.
تشخیص
در بیمارستان، سابقه پزشکی بیمار تهیه شده و به عنوان بخشی از ارزیابی فرد تحت معاینه جسمی قرار می‌گیرد. ترکیب ضعف پاها و حس‌های غیرمعمول نشانه وجود مشکل در طناب نخاعی به هر دلیل است. رد کردن هر شرایطی که ممکن است منجر به اعمال فشار روی طناب نخاعی شود مانند دررفتگی دیسک، آبسه، التهاب یا تومور اهمیت زیادی دارد چرا که وجود هر یک نیاز به درمان اختصاصی دارد.
تست اصلی برای آسیب به طناب نخاعی اسکن MRI (اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) است. اسکن MRI با استفاده از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویری از ستون فقرات تهیه می‌کند. این تست با اشعه ایکس استاندارد متفاوت است چرا که تصاویری با جزئیات بسیار دقیق تولید می‌کند.
به منظور رد کردن هر نوع شرایطی که منجر به اعمال فشار روی ستون فقرات شده و برای تایید اینکه جریان خون به دلیل مسدود شدن یا خونریزی دچار اختلال شده نتایج اسکن مورد بررسی قرار خواهند گرفت. MRI همچنین به تایید وجود و محل انسداد و خونریزی کمک می‌کند.
درمان آسیب به ستون فقرات
درمان آسیب به ستون فقرات به علت زمینه‌ای بستگی دارد. در موارد آسیب نخاعی ایسکمیک، پزشک برای رقیق کردن خون و کاهش احتمال ایجاد لخته خون داروهایی برای فرد تجویز خواهد کرد. این دارها به عنوان داروهای ضدپلاکتی با ضدانعقادی شناخته می‌شوند و شامل داروهای رایجی همچون آسپرین هستند.
همچنین ممکن است برای کنترل علائم بیمار و عوامل خطر یک آسیب دیگر نیاز به مصرف دارو باشد. برای مثال، در افراد با فشار خون بالا یا کلسترول بالای خون پزشک ممکن است برای کنترل این عوامل دارو تجویز کند.
کاردرمانی و فیزیوتراپی در فردی که فلج شده نیز مفید واقع شده و تا حدی باعث بهبود دامنه حرکتی بیمار شود. اگر فردی کنترل روی مثانه خود را از دست دهد نیاز است که از سوند ادراری استفاده کند.
عوارض درازمدت
آسیب به ستون فقرات می‌تواند با توجه به وسعت آسیب و محل آن، عوارض شدید و طولانی‌مدتی داشته باشد.
عوارض آسیب نخاعی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات حرکتی
- فلج
- بی‌اختیاری
- ناتوانی جنسی
- درد عضلانی، مفصلی، عصبی
- اضطراب، افسردگی یا اختلال استرس پس از صدمه (PTSD)
ریکاوری
ریکاوری کامل از آسیب به ستون فقرات امکانپذیر است. احتمال ریکاوری کامل به علت ضایعه و محل آن، دامنه آسیب، موفقیت درمان و وضعیت سلامت عمومی فرد بستگی دارد.
اگرچه، تعداد زیادی از افراد پس از آسیب به ستون فقرات عوارض طولانی‌مدتی را تجربه می‌کنند و ممکن است نیاز به درمان بلندمدت یا تغییر شیوه زندگی داشته باشند. در بیشتر افراد، تغییرات خاصی در شیوه زندگی برای کاهش عوامل خطر و افزایش احتمال ریکاوری کامل ضروری است.
این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل
- ورزش منظم
- ترک سیگار
- حفظ وزن متناسب
- کاهش مصرف الکل
