تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۲
بسیاری از ما خواب رفتن پا یا بهتر بگوئیم سوزن سوزن شدن پا را حس کرده ایم. این احساس اغلب ناشی از بودن در یک وضعیت برای مدت طولانی یا خوابیدن به شکلی که خون جریان یافته به ناحیه مورد نظر را کاهش دهد، می باشد که با اصلاح وضعیت پس از چندین دقیقه، فرد بدون وجود آمدن هیچ مشکلی به وضعیت طبیعی برمی گررد.سوزن سوزن شدن، گزگز، مور مور و خواب رفتن دست و پا، و یا هر دو علائم بسیار شایعی است. سوزن سوزن شدن دست و پا گاهی اوقات می تواند خوش خیم و موقتی باشد. به عنوان مثال، می تواند به دلیل فشار بر اعصاب هنگامی که بازوی خود را زیر سر گذاشته اید باشد. یا می تواند ناشی از فشار بر اعصاب، زمانی که پاهای خود را طولانی مدت روی هم گذاشته اید باشد. در هر صورت، اثر “سوزن سوزن شدن و گزگز دست و پا ( که معمولا بدون درد است) با از بین بردن فشار از بین می رود .
با این حال، در بسیاری از موارد، خواب رفتن دست یا پا و یا هر دو می تواند شدید، دوره ای، یا مزمن باشد. همچنین می تواند نشانه های دیگر همراه داشته باشد مانند گز گز، مورمور شدن پا، درد، خارش، بی حسی، و ضعیف شدن عضله. در چنین مواردی، سوزن سوزن شدن دست ممکن است نشانه ای از آسیب های عصبی متفاوت، که می تواند به علت صدمات و یا صدمات استرسی تکراری، عفونت های باکتریایی یا ویروسی، مواجهه سمی و بیماری های سیستمیک مانند دیابت باشد. آسیب عصبی که به دلیل تاثیر آن بر اعصاب به نسبت دورتر از مغز و نخاع می باشد، (اغلب در دست ها و پاها به صورت گز گز و خواب رفتن) به عنوان نوروپاتی محیطی شناخته شده است. بیش از ۱۰۰ نوع مختلف از نوروپاتی محیطی وجود دارد. با گذشت زمان، نوروپاتی محیطی می تواند بدترشود، منجر به کاهش تحرک و حتی ناتوانی شود. بیش از ۲۰ میلیون آمریکایی، که بسیاری از آنها افراد مسن هستند، احتمال می رود که به نوروپاتی محیطی مبتلا هستند.
مهم است که برای هر سوزش پا و سوزن سوزن دست یا پا یا هر دوی آنها به صورت مداوم به پزشک مراجعه کنید و علت گزگز دست و پا را شناسایی کنید و تحت کنترل در آورید، تا احتمال ابتلای شما به عواقب بالقوه مادام العمر گزگز و خواب رفتن دست و پا کمتر شود.
علائم
گزگز پا علاوه بر حس سوزن سوزن شدن و خواب رفتن پا، گاهی اوقات با علائم دیگری نیز همراه است که در زیر به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
- پا درد
- خارش
- کرختی یا بی‌حسی و ضعف ساق پا
- گرفتگی عضلانی
- سرگیجه
- تغییر دید
- ضعف پا
- دشواری در راه رفتن
- گیجی یا بیهوشی
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- حساسیت پوستی و سوزن سوزن شدن کف پا
اگر در کنار گزگز پا با علائم نامبرده فوق مواجه شدید، با توجه به ریشه داشتن‌شان در علل گوناگون، باید این علائم را جدی بگیرید و به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
علت
دیابت: یکی از شایع ترین علل نوروپاتی محیطی و علت خواب رفتن دست و پا است، حدود ۳۰٪ از موارد ابتلا به این بیماری را افراد دیابتی تشکیل می دهند. در نوروپاتی دیابتی، گز گز و سوزن سوزن شدن و علائم دیگر اغلب برای اولین بار در هر دو پا ایجاد شده و به سمت بالای پاها پیشروی میکند، پس از آن گزگز و سوزن سوزن شدن و علائم دیگر هر دو دست را تحت تاثیر قرار می دهند و به سمت بازوها پیشروی میکند. حدود دو سوم از افراد مبتلا به دیابت آسیب عصبی خفیف تا شدید دارند. در بسیاری از موارد، این علائم اولین نشانه های دیابت هستند.
در ۳۰٪ از موارد نوروپاتی محیطی، علت ناشناخته یا “ایدیوپاتیک” است. ۴۰٪ باقی مانده از موارد را شامل موارد زیر می تواند باشد:
سندروم به دام افتادن عصب: یکی از علل دیگر سوزن سوزن شدن و خواب رفت دست و پا شامل سندرم تونل کارپ، فلج عصب اولنار، فلج عصب پرونئال، و فلج عصب رادیال.
بیماری های سیستمیک: ممکن است علت گزگز دست و پا مربوط به بیماری های سیستمیک باشد؛ این بیماری ها عبارتند از اختلالات کلیوی، بیماری کبدی، آسیب عروقی و بیماری های خون، آمیلوئیدوز، اختلالات بافت همبند و التهاب مزمن، عدم تعادل هورمونی (از جمله کم کاری تیروئید)، و سرطان و تومورهای خوش خیم که به اعصاب پیشروی می کنند و باعث خواب رفتن و بی حسی دست و پا می شود.
کمبود ویتامین: ویتامین E، B1، B6، ۱۲B و نیاسین برای عملکرد عصب سالم ضروری است. برای مثال، کمبود ویتامین B12، می تواند به کم خونی خطرناک،(از علل مهم نوروپاتی محیطی)منجر شود. اما میزان ویتامین ۶B بیش از حد می تواند باعث احساس سوزن سوزن شدن دست ها و پاها شود.
اعتیاد به الکل: افرادی که الکلی هستند، به دلیل رژیم غذایی نامتناسب بیشتر احتمال دارد به کمبود تیامین و یا دیگر ویتامین های مهم مبتلا شوند. همچنین ممکن است که اعتیاد به الکل به خودی خود بتواند آسیب های عصبی ایجاد کند، بیماری که برخی از محققان نوروپاتی الکلی می نامند و منجر به خواب رفتن دست چپ یا راست و گز گز کف پا و پا می شود.
سموم: عبارتند از فلزات سنگین مانند سرب، آرسنیک، جیوه، و ترکیبات تالیوم، و برخی از مواد شیمیایی صنعتی و زیست محیطی. آنها همچنین شامل برخی از داروها به ویژه داروهای شیمی درمانی که برای سرطان ریه استفاده می شود و برخی از داروهای ضد ویروسی و آنتی بیوتیکی می شوند. این مسمویت ها نیز می تواند به بروز بی حسی و گز گز دست و پا منجر شود.
عفونت: این بیماری ها عبارتند از بیماری لایم، زونا ، سیتومگالوویروس، ابشتاین بار، هرپس سیمپلکس، و ایدز.
بیماری های خود ایمنی: این بیماری ها عبارتند از نشانگان گیلن باره، لوپوس، آرتریت روماتوئید که می توانند باعث خواب رفتن و بی حسی انگشتان دست و پا شود.
اختلالات ارثی: شامل گروهی از اختلالات است که در مجموع به عنوان بیماری شارکو ماری توث شناخته شده است.
آسیب: اغلب در تروما، اعصاب می توانند فشرده، خرد، و یا آسیب ببینند، و در نتیجه باعث درد عصب شود. مثالها عبارتند از فشار به عصب ناشی از فتق دیسک و یا استخوان در رفته است.
تشخیص
اگر شما به دنبال درمان برای گز گز انگشتان دست و پا و سوزن‌سوزن شدن دست و پا خود هستید، پزشک یک معاینه فیزیکی جامع انجام می‌دهد و سوابق پزشکی کاملی را بررسی میکند تا علائم شما، محیط کار، عادات اجتماعی (از جمله مصرف الکل)، احتمال قرار گرفتن در معرض مواد سمی، خطر ابتلا به HIV یا سایر عفونت‌های وابسته، و سابقه خانوادگی از بیماری‌های عصبی را بررسی کند. همچنین، او ممکن است آزمایشات دیگری مانند آزمایشات زیر را انجام دهد:
• آزمایش خون این می تواند آزمونی برای تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، یا اختلال عملکرد کلیه و کبد، سایر اختلالات متابولیک و نشانه هایی از فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن باشد که منجر به بروز بی حسی و خواب رفتن دست و پا شده است.
• بررسی مایع مغزی نخاعی این می تواند آنتی بادی های مرتبط با نوروپاتی محیطی را تشخیص دهد.
• الکترومایوگرام (EMG)، آزمون از فعالیت الکتریکی عضله به منظور شناسایی علت گز گز و سوزن سوزن شدن دست و پا می باشد.
• سرعت هدایت عصبی (NCV).
سایر آزمایشات شامل موارد زیر می باشد:
• سی تی اسکن (CT)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• نمونه برداری از عصب
• نمونه برداری از پوست برای بررسی انتهای فیبر عصبی
درمان
راه های درمان بی حسی، خواب رفتن و گزگز دست که از نشانه های سندرم تونل کارپال و گزگز پا می باشند، با روش های بدون جراحی و جراحی امکان پذیر می باشد
درمان درد ، بی حسی ضعف رفتن یا گزگز پا و ساق پا بستگی به نتایج تشخیص متخصص طب فیزیکی و توان بخشی از علت بیماری دارد . درمان خواب رفتن دست و پا ، بی حسی ، گز گز و سوزن سوزن شدن دست و پا در ادامه ذکر شده است.
طب فیزیکی و توان بخشی
پزشک شما علت بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا را با به دست آوردن تاریخچه دقیق پزشکی و انجام معاینه جسمی، که ممکن است شامل آزمایش ارتوپدی و عصبی باشد تعیین می کند. ارزیابی بیشتر ممکن است برای تعیین علت گز گز و خواب رفتن دست و پا، شامل مواردی از جمله آزمایش خون، سی تی اسکن، MRI، سونوگرافی عروق، و یا تست الکترو تشخیصی مانند مطالعات سرعت هدایت عصب باشد .
اگر دکتر تشخیص داد که وضعیت شما ممکن است به خوبی به مراقبت های طب فیزیکی پاسخ دهد ، یک طرح مراقبت های فیزیکی برای شما با هدف از بین بردن گز گز و سوزش دست و پا و بازگرداندن عملکرد صحیح اعصاب برنامه ریزی می کند علاوه بر مراقبت های فیزیکی، این طرح مراقبت ممکن است شامل فیزیوتراپی برای کاهش التهاب وهدایت تغذیه و شیوه زندگی برای مقابله با هر گونه علل متابولیک باشد. در صورتی که گز گز و بی حسی همراه با درد بود می توان از طب سوزنی نیز کمک گرفت.
ورزش
برای ترویج و افزایش گردش خون و تقویت جریان خون به اعضا و اعصاب، تمرینات فراوان و منظم باید انجام شود. با توجه به اینکه احساسی مانند سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی در دست و پا می‌تواند از طریق عدم فعالیت و بی‌حرکتی بدتر شود، باید از بودن در یک موقعیت ثابت برای مدت طولانی و یا انجام فعالیتی که باعث کشش می‌شود، اجتناب کنید. در حین راه رفتن، مچ پا و انگشتان دست و پا را با خم کردن و تمرین دادن تحریک کنید.
تغذیه و مکمل ها
استفاده از مواد مغذی، به عنوان مکمل در رژیم غذایی، بدون توجه به علت زمینه ای و یا علت سوزن سوزن شدن و بی حسی دست و پا در فرد موثر است. این مکمل نه تنها باعث کاهش درد می شود، بلکه آنها همچنین برای بازگرداندن و التیام بافت عصبی موثر هستند. ارتقاء و نتایج نهایی را می توان سه تا شش ماه بعد به عنوان پیشرفت درمان مشاهده کرد. بهتر است که این مکمل ها را در یک نوع ترکیب برای حداکثر اثر استفاده شوند. سیستم عصبی با مکمل مانند ویتامین B کمپلکس عملکرد کامل و سالمی دارد ، به خصوص در افراد مبتلا به علائم سندرم تونل کارپ و نوروپاتی دیابتی استفاده ازB6 بسیار موثر است. سطح پایین این ویتامین ضروری اغلب در افراد مسن و پیرتر مشاهده می شود، در حالی که باید به خاطر داشت که برای بسیاری از عملکردهای مهم و ضروری در بدن وجود آن مهم هستند. سطح اضافی از ویتامین ۱۲B و تیامین اغلب برای افراد مسن مورد نیاز است برای این منظور می توان از مکمل ها استفاه کرد.
درمان خانگی
این روش درمان برای بی حسی دست و پایی است که در اثر توسط فشرده سازی موقت عصب، کمبود تغذیه ای، تغییر در دما، و دیگر شرایط موقت ایجاد شده ممکن است در خانه درمان شود.
- تغییر در وضعیت بدن: کشش و ماساژ دست و یا پا مبتلا بی حسی و گز گز ناشی از ماندن در یک حالت برای مدت زمان طولانی را از بین می برد.
- گرم نگه داشتن: با استفاده از کمپرس گرم و برخی از ماساژها می توان جریان خون را زمانی که بی حسی دست و پا به دلیل سرمای شدید است مفید باشد.
- کمبود مواد مغذی: بهبود رژیم غذایی و مصرف مکمل های غذایی نیز می تواند باعث از بین بردن احساس سوزن سوزن شدن و گز گز دست و پا شود.
- استرس: برای مور مور و سوزن سوزن شدن دست و پا به علت حملات ناشی از استرس، تنفس از یک پاکت کاغذی و ریلکس کردن می تواند تنفس را عمیق و سریع کند و سفتی و بی حسی انگشتان را کاهش دهد.
عوارض
اگر شما تجربه بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در دست یا پا دارید، ممکن است احساس در این مناطق کاهش یابد. به همین دلیل، شما به احتمال زیاد در معرض تغییرات دما و یا درد بی‌حس خواهید بود. این به این معنی است که ممکن است بتوانید یک چیزی را که به اندازه کافی برای سوزاندن پوستتان گرم است را بدون اینکه متوجه شوید لمس کنید. همچنین، ممکن است به وسیله یک جسم نوک تیز آسیب ببینید بدون اینکه آن را به درستی درک کنید. بنابراین، حتماً اطمینان حاصل کنید که شما اقدامات احتیاطی لازم را برای محافظت از خود در برابر سوختگی و صدمات اتفاقی دیگر انجام داده‌اید.
گز گز، بی حسی، سوزن سوزن شدن و خواب رفتن دست وپا عارضه ای است که تقریبا همه آن را تجربه کرده اند. در بعضی از موارد علت این بیماری ممکن است بسیار ساده به طور مثال ناشی از تحت فشار ماندن عضو در یک حالت باشد، که با برطرف شدن شرایط، دست و پا به حال عادی برمیگردد و نیاز به درمان خاصی ندارد، یا ممکن است علت پیچیده تری مانند سندرم تونل کارپال، دیابت و… باشد که در این صورت باید به پزشک مراجعه شود که با شناسایی علت افدام به درمان آن کنید.بی حسی و خواب رفتن دست و پا می تواند در بارداری در صبح هنگام بیدار شدن یا در شب بروز کند، گز گز و بی حسی در دست چپ یا راست و یا پای چپ یا راست نیز می تواند بوجود آید. در صورتی که این خواب رفتگی دست و پا ناشی از فشار به اعصاب نبوده و با تغییر حالت و برداشتن فشار بهبود نیافت و به طور مداوم ادامه داشت باید به پزشک مراجعه شود.
