پرکاری غدد فوق کلیوی و سندرم کوشینگ
افزایش غیر‌عادی میزان هرمون کورتیزول در بدن باعث پرکاری غدد فوق کلیوی در نهایت بیماری سندرم کوشینگ میشود. دلایل آن گوناگون است اما رایج‌ترین علت آن مصرف بیش‌ازاندازه‌ی داروهای کورتیکواسترویید است. گرد شدن صورت، چاق‌شدن بالا تنه و کبود‌شدن پوست به آسانی، از علائم این بیماری است. گاهی افزایش موی بدن و بی‌نظمی قاعدگی در خانم‌ها از علائم دیگر کوشینگ است. این بیماری در مردان باعث مشکلات نعوظ و باروری میشود. کودکان مبتلا به این بیماری اغلب چاق هستند و سرعت رشد کندی دارند. آزمایش مشخصی برای تعیین پرکاری غدد فوق کلیوی وجود ندارد.
غده فوق کلیوی:
سگ و گربه نیز همانند انسان در کنار هر یک از کلیه شان یک غده کوچک به نام غده قوق کلیه دارند. غدد فوق کلیوی یا همان غدد آدرنال در کنار کلیه ها در داخل ناحیه شکمی قرار گرفته اند. این غده از دو قسمت تشکیل شده است 1-قسمت مرکزی 2-لایه بیرونی . قسمت مرکزی دو هورمون به نام های اپی نفرین و نوراپی نفرین ترشح میکند. لایه بیرونی یا قشر این غده گروهی از هورمون های حیاتی بنام کورتیکواستروئیدها را ترشح میکند. این هورمونها خود چند دسته اند که برجسته ترین انها شامل گلوکوکورتیکوئید ها (بیشتر هورمون کورتیزول) و مینرالوکورتیکوئید ها (بیشتر هورمون آلدسترون ) میباشند. این هورمون ها از غدد فوق کلیوی به داخل خون ریخته شده و از این طریق به در سراسر بدن منتشر می گردند.
این هورمونها به طور مستقیم یا غیر مستقیم تقریباً در تمام فعالیت ها و واکنش های بدن حضور داشته و تمام سلولهای بدن برای حفظ عملکرد و سلامت خود به مقادیری از آنها احتیاج دارند. هورمون کورتیزول برای ادامه حیات الزامی است.این هورمون بیشتر مسئولیت کنترل سوخت و ساز قند و پروتئین های بدن را داشته و کمک به تحمل استرس می کند. هورمون آلدسترون در ایجاد تعادل بین الکترولیت ها(مثل سدیم، کلر، پتاسیم) و مایعات بدن دخالت دارد. افزایش یا کاهش هر یک از این هورمون ها می تواند سبب ایجاد مشکلات جدی در بدن گشته و گاهی ممکن است باعث به خطر افتادن جان حیوان گردد. کنترل ترشح هورمون های غدد ادرنال در حالت طبیعی توسط غده کوچکی در مغز به نام هیپوفیز تنظیم میگردد. هیپوفیز موادی ترشح میکند که باعث افزایش یا کاهش تولید هورمونهای غدد ادرنال میشود.افزایش میزان کورتیزول در بدن می تواند باعث ایجاد سندرم کوشینگ گردد. این سندرم به پاس قدردانی از کاشف آن دکتر هاروی کوشینگ نام گذاری شده است.
کورتیزول (Cortisol):
کورتیزول در ترمیم زخم ها ، رفع التهاب بافت ها، تجزیه پروتئین ها و تبدیل آن ها به قند، مقابله با شرایط ناگوار بدنی و محیطی مانند بیماری، عفونت میکروبی، شوک های عصبی و عاطفی، گرما و سرما دخالت دارد و به کمک بدن می آید.
به علت پخش گیرنده های کورتیزول در نقاط مختلف بدن، این هورمون، آثار فیزیولوژیک وسیعی را در همه جای بدن موجب می شود. مهم ترین اثر کورتیزول، افزایش مقاومت بدن در مواقع استرس و تداوم حیات است. هنگامی که گلوکز (قند خون) مورد احتیاج نباشد، کورتیزول باعث افزایش ذخیره گلیکوژن (ذخیره قندی) در کبد و به مقدار کمتر در عضلات و قلب می شود. ولی در شرایط بی غذایی موجب می شود که بافت های مهم بدن، گلوکز کافی دریافت کنند. اگر فردی از خوردن غذا خودداری کند، پس از مدتی ذخیره گلوکز تمام می شود، در صورتی که وجود گلوکز برای فعالیت مغز ضروری است. در چنین شرایطی کورتیزول از طرق مختلفی قند خون را افزایش می دهد.
آلدوسترون (Aldostrone):
آلدوسترون در تنظیم میزان سدیم خون دخالت می کند. از زمان قدیم می دانستند که اگر غده فوق کلیوی جانوری را بردارند، جانور پس از چند روز می میرد. اکنون معلوم شده است که علت مرگ، دفع بیش از حد سدیم از کلیه ها است که به دلیل فقدان آلدوسترون صورت می گیرد. اگر به جانور فاقد غده فوق کلیوی، مقدار زیادتری نمک خورانده شود، از مرگ آن جلوگیری می شود.
آدرنالین:
به طور کلی آدرنالین همزمان با تحریک اعصاب سمپاتیک ترشح می شود و موجب فراهم آوردن نوعی حالت آماده باش برای بدن می گردد تا شخص بتواند در مقابل اتفاقات ناگهانی یا ناگوار، آمادگی قبلی داشته باشد
علت‌ها و دلایل پرکاری غدد فوق‌کلیوی:
علل این بیماری به دو دسته تقسیم می‌شوند: علل بیرونی (عواملی که در بیرون از بدن هستند) و علل درونی (عواملی که درون بدن هستند). علائم هردو یکسان هستند و تنها تفاوت در چگونگی ایجاد بیماری است. رایج‌ترین علت بیرونی استفاده از داروهای مشابه کورتیزول مانند پردنیزون است. از این داروها برای درمان اختلالات التهابی مانند آسم و روماتیسم مفاصل استفاده میشود. علل درونی که باعث افزایش تولید هورمون کورتیزول می‌شوند نادر هستند. در این حالت بیماری به آهستگی ایجاد میشود و تشخیص آن دشوار است. این نوع بیماری سندرم کوشینگ در اثر تومورهای هورمون ترشح غدد فوق‌کلیوی یا غده‌ی هیپوفیز که در زیر مغز قرار دارد بوجود می‌آید.
تشخیص سندرم کوشینگ:
پزشکان، برای تشخیص سندرم کوشینگ یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را انجام می‌دهند:
آزمایش جمع‌آوری ۲۴ ساعته ادرار، که در آن ادرار بیمار در یک دوره ۲۴ ساعته جمع‌آوری شده و کورتیزول موجود در آن اندازه‌گیری میشود. بالا بودن سطح کورتیزول می‌تواند نشانه ابتلای بیمار به سندرم کوشینگ باشد.
تست مهار دگزامتازون، که به پزشک کمک میکند تا تشخیص دهد که زیاد بودن کورتیزول بدن ناشی از یک تومور هیپوفیز است یا دلیل دیگری دارد. پزشک دگزامتازون، که نوع مصنوعی کورتیزول است، را به بیمار می‌دهد، سپس ادرار بیمار را چک می‌کنند تا ببیند بدن او چگونه پاسخ می‌دهد.
تست تحریک CRH، که در آن به بیمار هورمونی داده میشود که باعث میشود هیپوفیز هورمونی تولید کند که غدد فوق کلیوی را به تولید کورتیزول تحریک میکند. پاسخ بدن به این هورمون نشان می‌دهد که چه چیزی دلیل تولید بیش از اندازه کورتیزول است.
سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی، که با استفاده از آنها تصاویری از غدد فوق کلیوی و/یا هیپوفیز تهیه میشود که به پزشک کمک می‌کنند تا بزرگ شدن غدد یا تومورهای آنها را بررسی کند.
درمان بیماری پرکاری غدد فوق کلیوی:
درمان این بیماری به دلیل ایجاد آن وابسته است. بیماری پرکاری غدد فوق‌کلیوی بیرونی پس از اتمام مصرف داروهای مشابه کورتیزول از بین می‌رود. پزشک زمان مناسب برای کاهش مصرف دارو و توقف کامل آن را به شما اطلاع می‌دهد.
در مورد بیماری سندرم کوشینگ درونی، اولین روش بیرون آوردن تومور عامل بیماری، توسط جراحی است. اگرچه روش جراحی معمولا موفقیت‌آمیز است اما برخی برای حذف کامل سلولهای باقی ماندهی تومور نیاز به داروهای کاهنده‌ی کورتیزول و پرتو‌درمانی دارند. در برخی از افراد برای کنترل بیماری باید غدد فوق کلیوی با جراحی برداشته شوند.
از سري مطالب پزشکي عمومي و غير تخصصي سايت (اطلاعات عمومي و غير تخصصي پزشکي براي افزايش دانش سلامت و اطلاعات عمومي پزشکي بازديدکنندگان)
